کتاب گیاهان ‏دارویی ‏و ‏عوارض ‏آن ‏برای ‏زنان ‏باردار

فصـل اول 11
مقدمه 11
فصـل دوم 15
تعاریف 15
بارداری 18
طول مدت بارداری 18
سه ماهه‌ها 19
معاینات پزشکی قبل و دوران بارداری 20
تاریخچه 21
مکمل‌های غذایی در دوران بارداری 21
مشکلات وابسته به بارداری 23
مشکلات مربوط به دستگاه گوارش 23
مشکلات مربوط به دستگاه تناسلی- ادراری 26
افزایش فشار خون 28
دیابت 30
مشکلات پوستی 32
فصـل سوم 35
مشکلات و بیماری‌های مربوط به نوزاد: 35
دسترس تنفسی 35
زردی 36
انسفالوپاتی 37
مصرف فرآورده‌های گیاهی در دوران بارداری 37
عوارض جانبی دارویی 43
تعیین علیت عوارض ناخواسته دارویی ( Causality) 43
قابلیت پیشگیری از عوارض ناخواسته دارویی ( Preventability) 45
تعیین جدیت عوارض ناخواسته دارویی (Seriusness) 45
تعیین شدت عوارض ناخواسته دارویی (Severity) 46
تعريف داروی گیاهی و غیر گیاهی 47
تاریخچه گیاهان دارویی 47
روش‌های مصرف گیاهان دارویی 50
تفاوت بین گیاهان دارویی و داروی گیاهی 51
طبقه‌بندی بر اساس اثرات 52
فصـل چهارم 63
شرکت کنندگان در پرسشنامه 63
بیماری‌ها و مشکلات مادر 64
بیماری‌های مزمن و مشکلات زمینه ای 64
بیماری‌ها و مشکلات یک ماه قبل از بارداری 65
بیماری‌ها و مشکلات مربوط به دوران بارداری 66
مشکلات حین و پس از زایمان 67
مصرف داروهای گیاهی 68
عملکرد 70
عوارض جانبی داروهای گیاهی 70
مصرف داروهای غیر گیاهی 73
نوزاد 74
مشخصات نوزاد 74
بیماری‌ها و مشکلات نوزاد 75
مهم‌ترین یافته 76
عوامل تأثیرگذار بر انتخاب داروهای گیاهی 76
بیماری‌های مادر و مصرف داروهای گیاهی 78
عوارض جانبی داروهای گیاهی 79
بررسی فاکتورهای تأثیرگذار بر وضعیت نوزاد 80
سخن پایانی 81
منـابع و مآخـذ 83

بارداری
طول مدت بارداری
بارداری یک دوره‌ی بسیار حساس و پر مخاطره در دوران زندگی هر مادر محسوب می‌شودمیانگین طول مدت بارداری که از اولین روز آخرین سیکل ماهانه‌ی نرمال محاسبه می‌شود، بسیار نزدیک به ۲۸۰ روز یا ۴۰ هفته می‌باشددر مطالعه ای که بر روی ۴۲۷۵۸۱ بارداری انجام شد، متوسط طول بارداری ۲۸۱ روز بود با یک انحراف از معیار به مدت ۱۳ روز.
به طور معمول جهت تخمین زدن تاریخ زایمان، ۷ روز به تاریخ اولین روز آخرین سیکل ماهانه‌ی نرمال اضافه کرده و سپس ۳ ماه به عقب شمرده می‌شود.
محاسبه‌ی هفته‌ی بارداری با این روش، اشتباه آغاز بارداری را تقریباً ۲ هفته قبل از تخمک گذاری در نظر می‌گیردپزشکان از این هفته‌ی بارداری جهت بررسی تغییرات فیزیکی و جسمانی استفاده می‌کنند در مقابل جنین شناسان از هفته‌ی تخمک گذاری استفاده می‌کنند که به طور معمول ۲ هفته کوتاه تر است (۱۴).
سه ماهه‌ها
بارداری به طور معمول به ۳ فصل مساوی تقریباً ۳ ماهه تقسیم می‌شود در هر یک از این دوره‌ها، جنین نیز مراحل تکاملی مختلفی را می گذراند:
بلاستوسیست:
طی ۲ هفته پس از تخمک گذاری، به ترتيب لقاح، تشکیل بلاستوسیست و لانه گزینی بلاستوسیست در محل مناسبی از دیواره رحم صورت می‌گیرد.
رویان:
از ابتدای هفته‌ی سوم بعد از تخمک گذاری و لقاح تا پایان هفته ۸ دوره‌ی رویانی نامیده می‌شود در طی این دوران، اور گانوژنز اتفاق می افتدسیستم قلبی-عروقی، دست ها و پاها، انگشتان دست و پا، سر، تنه، لب فوقانی و گوش خارجی تشکیل می‌شوند.
جنین:
از ابتدای هفته ۹ بعد از تخمک گذاری و لقاح تا پایان بارداری، دوره‌ی جنینی نامیده می‌شود.
در طی این دوران رشد و تمایز ساختارهای تشکیل شده در دوران رویانی، صورت می پذیرد:

پایان هفته ۱۴ بارداری:
استخوان‌ها، انگشتان تمایز یافته‌ی دست و پا، پوست، ناخن‌ها، موها و نواحی خارجی ژنیتال تشکیل شده‌اند.
پایان هفته ۲۰ بارداری:
از آغاز آخرین سیکل ماهانه، هفته ۲۰ نقطه‌ی وسط دوران بارداری محسوب می‌شودجنین بیش از ۳۰۰ گرم وزن دارد و به صورت خطی وزن گیری می‌کندپوست جنین به اندازه قبل ترنس پرنت نیست و یک لایه‌ی کرک دار سرتاسر بدن را می پوشاند و موهای سر در حال نمود پیدا کردن هستند.
پایان هفته ۲۸ بارداری:
ریه‌ها، پوست و چشم‌ها تمایز یافته تر شده و جنین حدود ۱۱۰۰ گرم وزن دارد.
پایان هفته ۴۰ بارداری:
جنین به طور کامل تکامل یافته است و حدود ۳۴۰۰ گرم وزن دارد.
معاینات پزشکی قبل و دوران بارداری
به روش سنتی، تمامی زنان قبل از اقدام به شروع بارداری‌های برنامه ریزی شده، توسط پزشک ویزیت می‌شونددر طی بارداری نیز تا هفته ۲۸ هر ۴ هفته یک‌بار و سپس هر ۲ هفته یک‌بار تا هفته ۳۶ و بعد از آن هر هفته ویزیت و بررسی می‌شوند.
طبق مدلی که توسط سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۱ اعلام شد، تعداد ویزیت‌ها کاهش یافتبه‌این‌ترتیب که زنان یک مرتبه در سه ماهه اول ویزیت شده و از نظر وجود ریسک فاکتورهای خاص بررسی می‌شوند، فقط کسانی که در معرض مشکلات خاصی قرار دارند، در هفته‌های ۲۶، ۳۲ و ۳۸ مجدداً معاینه و بررسی می‌شوند.
تاریخچه
بیماری‌های زمینه ای و مزمن
سابقه‌ی مصرف داروها
مشاوره و بررسی‌های ژنتیکی
سن مادر
سابقه‌ی سوءمصرف مواد
واکسیناسیون
معاینات فیزیکی:
اندازه گیری فشار خون
قد، وزن
معاینات لگنی و سرویکس: در هر جلسه‌ی ویزیت به طور دقیق بررسی می‌شود.
اندازه گیری فوندوس رحم که می‌تواند نشان دهنده‌ی هفته‌ی بارداری نیز باشد و در هر جلسه‌ی ویزیت به طور دقیق اندازه گیری می‌شود.
بررسی وضعیت و ضربان قلب جنین
مکمل‌های غذایی در دوران بارداری
برخی از مکمل‌های ویتامینی و معدنی که برای دوران بارداری تجویز می‌شوند، ممکن است بیش از مقدار مجاز روزانه توصیه شوندعلاوه بر این، مصرف بیش از حد این مکمل‌ها که معمولاً به صورت خودسرانه است، باعث مسمومیت‌هایی در دوران بارداری شده است.
در دوران بارداری لازم است که ۸۰۰۰۰ کیلوکالری بیش از حد مورد نیاز روزانه توسط مادر دریافت شود؛ که قسمت عمده آن در ۲۰ هفته پایانی بارداری در بدن تجمع می‌یابدلازم است که مادر باردار در طی بارداری، مقدار کالری روزانه خود را به میزان ۱۰۰ تا ۳۰۰ کیلوکالری در روز افزایش دهد تا این نیاز تأمین شود.

مشکلات وابسته به بارداری
در دوران بارداری، به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی که در اورگان های مختلف بدن رخ می‌دهد، یک سری از مشکلات پیش روی مادر باردار قرار می‌گیرد که در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین و شایع‌ترین آن‌ها پرداخته خواهد شد.
مشکلات مربوط به دستگاه گوارش
تهوع و استفراغ:
معمولاً در نیمه اول دوران بارداری شایع استتهوع و استفراغ با شدت‌های متفاوت، معمولاً بین اولین و دومین سیکل ماهانه‌ی حذف شده، آغاز می‌شوند و تا هفته‌ی ۱۴ الی ۱۶ ادامه می یابند.
با اینکه تهوع و استفراغ معمولاً در صبح شدیدتر هستند، ولی در موارد زیادی در طول روز نیز ادامه می یابندLacrix و همکارانش در سال ۲۰۰۰ دریافتند که تهوع و استفراغ توسط سه چهارم زنان باردار گزارش شده و به طور متوسط ۳۵ روز طول کشیده است.
نیمی از آنان تا هفته ۱۴ و ۹۰٪ تا هفته ۲۲ بهبود یافته‌انددر اکثر موارد ویژگی‌ها و شدت این تهوع و استفراغ مشابه چیزی است که بیماران در شیمی درمانی‌های سرطان تجربه می‌کنند در موارد بسیار اندک و ناچیزی، درمان تهوع و استفراغ بارداری کاملاً موفقیت آمیز و همراه با رهایی کامل استخوشبختانه، این حالت ناخوشایند قابل کاهش دادن است.
کاهش دادن حجم و افزایش دادن تعداد وعده‌های غذایی یک راهکار موثر استعلائم خفیف معمولاً به ویتامین ب ۶ همراه با دو کسی لامین پاسخ می‌دهند، ولی برخی از زنان به فنوتیازین یا ضد تهوع های1- blcker H نیاز دارند.

سوزش سر دل:
این مشکل که یکی از شایع‌ترین شکایات زنان باردار در اواخر دوران بارداری است، در اثر بازگشت اسید و محتویات معده به بخش تحتانی مری ایجاد می‌شودافزایش این بازگشت در دوران بارداری، از فشرده شدن رو به بالای شکم توسط رحم، همراه با شل شدگی اسفنکتر تحتانی مری ناشی می‌شود در باور عامه مردم، زنانی که سوزش سر دل بیشتری دارند، نوزادان پرموتری به دنیا می آورندهر چند که این عجیب به نظر می رسد، Cstigan و همکارانش در سال ۲۰۰۶ این موضوع را ثابت کردندمکانیزم بیولوژیکی احتمالی نیز سد، توسط آن‌ها ارائه شد: هورمون‌های بارداری هم باعث شل شدگی اسفنکتر مری و هم افزایش رشد مو می‌شوند.
در بسیاری از زنان، این علائم خفیف هستند و با کاهش دادن حجم و افزایش دادن تعداد وعده‌های غذایی و خودداری کردن از خم شدن و دراز کشیدن بعد از غذا و نیز بالاتر قرار گرفتن سر به هنگام خواب، بهبود می‌یابد.
آنتی‌اسیدها می‌توانند تا حد زیادی کمک‌کننده باشندآلومینیوم هیدروکساید، منیزیم تری سیلیکات، منیزیم هیدروکساید به تنهایی یا همراه با ترکیبات دیگر مورد استفاده قرار می گیرنددر موارد شدیدتر از blcker –H2 (رانیتیدین، سایمتیدین) استفاده می‌شودمهار کننده‌های پمپ پروتونی (امپرازول) نیز در دوران بارداری مناسب است؛ و در صورتی که باز هم بهبودی حاصل نشود، نیاز به آندوسکوپی خواهد بود.

افزایش ترشح بزاق:
زنان در دوران بارداری، گاها دچار افزایش مقدار ترشح بزاق می‌شوندهرچند که معمولاً علت آن مشخص نیست، ولی در بعضی مواقع علت این افزایش بزاق، تحریک غدد بزاقی در اثر بلعیدن نشاسته می‌باشد.
هموروئید:
التهاب وریدهای رکتال ممکن است برای اولین بار در دوران بارداری ایجاد شود، به علت افزایش فشار وریدیغالباً، بارداری موجب بدتر شدن یا عود هموروئید سابق می‌شوددرد و تورم معمولاً با به کار بردن بی‌حس کننده‌های موضعی، نشستن در آب ولرم و مسهل ها تسکین می‌یابد.

مشکلات مربوط به دستگاه تناسلی- ادراری
افزایش ترشحات واژینال:
زنان باردار عموما دچار افزایش ترشحات واژینال می‌شوند که در بسیاری از موارد پاتولوژیک نمی‌باشد.
افزایش سطح استروژن خون در دوران بارداری، بدون شک یک فاکتور کمک‌کننده در افزایش ترشح موکوس توسط غدد سرویکس استگاها، این افزایش ترشحات ناشی از عفونت‌های تناسلی ادراری استعمده‌ی این عفونت ها در زنان بالغ ناشی از واژینوزیس، کاندیدیازیس، یا تریکومونیازیس می باشند.
واژینوزیس:
به طور معمول یک عفونت محسوب نمی‌شود، بلکه در واقع توزیع نا به جای فلور نرمال واژینال استتعداد باکتری های لاکتوباسیلوس کاهش یافته و گونه های بی هوازی افزایش می یابند۳۰٪ زنان غیر باردار دچار واژینوزیس می باشند.
درمان برای زنان علامت دار انجام می‌شوددرمان ترجیحی با مترونیدازول، ۵۰۰ میلی گرم خوراکی دو بار در روز به مدت 7 روز می‌باشددرمان‌های جایگزین:
ژل ۷۵/ 0 ٪مترونیدازول، اپلیکاتور ۲۵۰ میلی گرمی داخل واژن سه بار در روز به مدت ۷ روز؛ یا کرم ۲٪ کلیندامایسین، یک اپلیکاتور داخل واژن به هنگام خواب به مدت ۷ روزمتأسفانه، درمان باعث کاهش احتمال تولد نوزاد پره ترم نمی‌شود و آزمایش غربالگری روتین توصیه نمی‌شود.

تریکومونیازیس:
در ۲۰٪ زنان در معاینات قبل از زایمان تریکوموناس شناسایی می‌شودواژینیت علامت دار شیوع کمتری دارد و با ترشحات زیاد کفی، همراه با خارش و تحریک می‌باشدمترونیدازول خوراکی، دو گرم یک دوز در ریشه کنی آن مؤثر استبعضی مطالعات، عفونت تریکومونال را با تولد پره ترم مرتبط ساخته اند، با این حال، درمان میزان ریسک را کاهش نمی‌دهد؛ بنابراین، غربالگری و درمان زنان بدون علامت در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
کاندیدیازیس:
حدودا در ۲۵٪ زنان کاندیدا توسط کشت از واژن در دوران بارداری قابل شناسایی است.
کلونیزاسیون بدون علامت نیاز به درمان ندارد، ولی گاهی اوقات همراه با افزایش بیش از حد ترشحات، تحریک، خارش و ادم می‌باشددرمان مؤثر توسط تعدادی از کرم های آزول حاصل می‌شود: بوتوکونازول ۲، کلوتریمازول 1٪، مایکونازول ۲٪ و ترکونازول 0/4٪ یا 0/8٪ درمان موضعی توصیه می‌شود، هرچند که آزول های خوراکی به طور کلی ایمن به نظر می رسند.
کلوتریمازول، مایکونازول، نیستاتین و ترکونازول به صورت قرص واژینال نیز وجود دارنددر برخی از زنان احتمال بازگشت عفونت وجود دارد و نیاز به تکرار درمان در طی بارداری دارنددر این زنان عفونت علامت دار معمولاً بعد از بارداری برطرف می‌شود.

افزایش فشار خون
اختلالات پرفشاری خون در ۵٪ تا ۱۰٪ بارداری ها دیده می‌شوند و همراه با خونریزی ها و عفونت ها، سه عاملاصلی مرگ و میر و مشکلات مادران باردار را رقم می زننددر جوامع توسعه یافته، ۱۶٪ علل مرگ و میر مادران باردار اختلالات پرفشاری خون می‌باشد.
سندرم پره اکلامپسی و اکلامپسی: حداقل معیارهای لازم برای تشخیص پره اکلامپسی عبارت‌اند از:
(a) فشار خون 90/ 140 میلی متر جیوه بعد از هفته ۲۰ بارداری
(b) پروتئین اوری ۳۰۰ میلی گرم در ادرار ۲۴ ساعته
و معیارهایی که قطعیت وقوع پره اکلامپسی را افزایش می‌دهند، عبارت‌اند از:
(a) فشار خون ۱۱۰/ ۱۶۰ میلی متر جیوه
(b) پروتئین اوری ۲ گرم در ادرار ۲۴ ساعته
(c) افزایش کراتینین سرم به میزان 2 / 1 میلی گرم در دسی لیتر، مگر اینکه مقدار آن قبلا افزایش یافته باشد
(d) کاهش تعداد پلاکت ها به زیر ۱۰۰۰۰۰ عدد در میکرو لیتر
(e) افزایش سطح لاکتات دهیدروژناز
(f) افزایش سطح آلانین آمینوترانسفراز یا آسپارتات آمینوترانسفراز
(g) سردرد مداوم یا اختلالات بینایی
(h) درد مداوم ناحیه اپیگاستریک
(i) تهوع و استفراغ
در پره اکلامپسی، کنترل مختل شده ی اندوتلیال بر تون عروقی موجب افزایش فشار خون، افزایش نفوذ پذیری عروقی موجب ادم و پروتئین اوری و اختلال در بیان پروکوآگولانت ها توسط اندوتلیوم منجر به کوآگولوپتی می‌شوداین تغییرات همچنین موجب ایسکمی کبد، کلیه و جفت می‌شود که گاهی نتایج آن تهدید کننده حیات است.
پره اکلامپسی به دو نوع خفیف و شدید تقسیم می‌شودعلایم پره اکلامپسی می‌تواند قبل از هفته ۳۴ بارداری (شروع زودرس)، هفته ۳۴ و بعد از آن (شروع دیررس)، در حین زایمان، یا بعد از زایمان ظهور پیدا کندشروع زودرس می‌تواند باعث کاهش رشد جنین شود.
اکلامپسی، تشنج هایی هستند در فرد مبتلا به پره اکلامپسی که علت دیگری برای آن‌ها نمی توان یافتدرمان قطعی پره اکلامپسی، زایمان است تا به‌این‌ترتیب ریسک های احتمالی ناشی از پیشرفت بیماری برای مادر و جنین به حداقل برسد.
ختم بارداری وابسته است به هفته بارداری، شدت پره اکلامپسی و وضعیت مادر و جنینبارداری در مادرانی که نزدیک ترم هستند و دچار پره اکلامپسی شدید یا خفیف شده‌اند خاتمه داده می‌شود، با این حال در زنانی که نزدیک ترم نیستند، لازم است که زیان های جدی ناشی از پیشرفت بیماری با عواقب تولد نوزاد پره ترم قیاس شود.
پره اکلامپسی شدید اندیکاسیون زایمان است، صرف نظر از هفته بارداری، به منظور به حداقل رساندن خطرات جدی برای مادر و جنین؛ مانند خونریزی مغزی، پارگی کبد، نارسایی کلیوی، ادم ریوی، تشنج، خونریزی ناشی از ترومبوسیتوپنی، محدودیت رشد جنین، جدایی جفت از دیواره رحم.

دیابت
دیابت شایع‌ترین مشکل در دوران بارداری است.
به دیابت بارداری:
عبارت است از عدم تحمل کربوهیدرات با شدت متغییر که در دوران بارداری شروع می‌شود یا برای اولین بار در دوران بارداری شناسایی می‌شود، صرف نظر از اینکه انسولین برای درمان به کار برود یا نه.
توافق بین المللی برای تست تحمل گلوکز جهت شناسایی دیابت بارداری وجود نداردسازمان بهداشت جهانی تست دو ساعته تحمل ۷۵ گرم گلوکز خوراکی را پیشنهاد می‌دهد، در حالی که انجمن زنان و زایمان آمریکا تست سه ساعته تحمل ۱۰۰ گرم گلوکز را بعد از یک شب ناشتا توصیه می‌کند معیارهای این تست ها در جدول ۲-۱ ارائه شده است.