کتاب بارداری ‏شیرین ‏تر ‏از ‏عسل

فصـل اول بهداشت فردی 21
بهداشت فردی براساس تغییرات آناتومیک و فیزیولوژیک 21
مو 21
پوست 22
بینی 22
تنفس 23
دهان و دندان 23
گردن 24
سرگیجه 24
سر درد 25
شانه ها و دست ها 25
پستان ها 26
دستگاه گوارش 26
سوزش سر دل 26
نفخ شکم 27
یبوست 27
بواسیر(هموروئید) 27
کمر درد و پشت درد 27
خستگی 28
افزایش ترشحات واژن 28
گرفتگی کشاله ران 28
گرفتگی ساق پا 29
درد لگن 29
ورم در پاها 30
واریس 30
بی خوابی 30
تغییرات خلقی 30
مسافرت 30
کشیدن سیگار و مصرف الکل 31
روابط جنسی 31
فصـل دوم تغذیه در بارداری 33
تغذیه در بارداری 33
اصول تغذیه مناسب 34
اهمیت تغذیه 34
تعادل و تنوع چیست 35
در بارداری زن باردار باید روزانه از همه گروه های اصلی هرم غذایی مصرف کند. 36
نان و غلات 36
گروه سبزی ها 37
گروه میوه ها 37
گروه شیر و لبنیات 37
گروه گوشت، تخم مرغ و حبوبات و مغز دانه ها 37
مصرف مکمل ها 38
فصـل سوم علائم خطر و هشدار 39
ترشحات واژن 39
پارگی کیسه آب 39
درد 40
مسمومیت حاملگی 40
حرکات جنین 40
چه اقداماتی باید در صورت عدم حرکت جنین انجام داد؟ 40
دیابت 41
کبد 41
فصـل چهارم بهداشت روان 43
بهداشت روان 43
بی خوابی 45
نگرانی های پدر 45
واژه های سه ماهه ها 45
فصـل پنجم انتخاب زایمان ایمن 47
انتخاب زایمان ایمن 47
درد 48
آسیب به بافت ها و ارگان های اعضای بدن 49
خونریزی پس از زایمان 49
زمان ترخیص 49
بازگشت به زندگی عادی 50
عفونت ها 50
هزینه 50
سلامت جنین 50
بارداری مجدد 51
زایمان 51
روش‌های کاهش درد 51
روش‌های دارویی: 52
فصـل ششم زایمان طبیعی 53
زایمان 53
مادر 53
جنین 53
هورمون های تولد 54
اکسی توسین 55
آندروفین 55
آدرنالین 55
پرولاکتین 56
روز بزرگ 56
مراحل زایمان 58
پوزیشن ها و یا وضعیت های مختلف در زایمان 58
اپی زیاتومی (برش جراحی زایمان) 59
سزارین 61
فصـل هفتم طب فشاری 63
«طب فشاری در بارداری و زایمان» 63
فصـل هشتم تکنیک‌های تنفس 69
تکنیک‌های تنفس 69
انواع تنفس 70
تنفس عمیق شکمی (تنفس سلام – خداحافظ) 70
تنفس ابتدای لیبر(مرحله درد) 70
تنفس ترکیبی (اواسط لیبر) 70
تنفس اواخر لیبر(Hoot – Hout): (لبخند) 71
تنفس فوت کردن 71
تنفس هنگام زور زدن 71
فصـل نهم وضعیت های قرارگیری بدن جهت تسهیل و تسریع زایمان 73
مزایای حرکت و تغییر پوزشین در سیر زایمان 73
چمپاتمه 73
ایستادن 73
راه رفتن 74
بالا رفتن از پله 74
چهاردست و پا یا گربه 74
وضعیت نشسته روی توپ 74
چهاردست و پا روی توپ 74
وضعیت دراز کشیده به پهلو 74
فصـل دهم تغذیه با شیر مادر 77
تغذیه با شیر مادر 77
مزایای شیر مادر 77
برای نوزاد: 77
برای مادر 78
دفعات تغذیه و مدت هر وعده 78
معایب پستانک و شیشه شیر 79
وضعیت‌های مختلف شیر دادن و نحوه در آغوش گرفتن نوزاد 79
نحوه نگه داشتن پستان 80
اگر وضعیت شیر خوردن درست نبود چه باید کرد؟ 80
نحوه اطمینان یافتن از کافی بودن شیر مادر 80
وزن‌گیری 81
الگوی دفع 81
تغذیه نوزاد نارس 81
مراقبت آغوشی (KMC) 82
فصـل یازدهم دوران نقاهت مادر بعد از زایمان 83
دوران نقاهت مادر بعد زایمان (دوره نقاس) 83
تغذیه مادر شیرده: 84
علائم خطر بعد از زایمان: 84
فصـل دوازدهم نوزاد 85
منـابع و مآخـذ 93

بهداشت فردی براساس تغییرات آناتومیک و فیزیولوژیک
در دوران بارداری در بدن تغییراتی روی می دهد که به منظور سازگاری با وضعیت جدید است و از ابتدا که تخم ایجاد می‌شود و در رحم لانه گزینی می کند این تغییرات شروع می‌شود و در طی بارداری ادامه می یابد.این تغییرات به علت ترشح هورمونها و فشار رحم بر روی سایز اعضای بدن که گاهی باعث ناراحتی افراد باردار می‌شود طبیعی است و بسیاری از آنها بعد از زایمان و شیردهی به حالت اولیه برمی گردد و شما باید براساس این تغییرات طبیعی، بهداشت فردی خود را رعایت کنید.
مو
هورمون هایی که جهت تطابق با وضعیت فعلی در بدن شما تغییر می کند روی موهایتان می تواند تاثیر بگذارد.در دوران بارداری به نظر می آید که موها پرپشت تر، قشنگ تر و درخشان تر می‌شود به علت افزایش هورمون (استروژن)
نظافت یک روز در میان با شامپوی خنثی مثل شامپو بچه توصیه می‌شود.اما بعد از زایمان طی 4 ماه اول چون سطح هورمون ها و ذخیره آهن کاهش می یابد، ریزش مو اتفاق می افتد. اما اگر در حال حاضر ریزش مو دارید باید به پزشک مراجعه کنید. بهتر است از برس برای شانه زدن استفاده کنید.
رنگ کردن مو بعد از هفته 20 بارداری اشکالی ندارد اما رعایت چند نکته ضروری است: پشت سر هم رنگ کردن منع دارد و حتما تهویه مناسب وجود داشته باشد.
در هنگام استحمام به این نکات توجه کنید: حتما از دمپایی رویه دار استفاده کنید، استفاده از وان توصیه نمی‌شود و درجه حرارت حمام و آب زیاد نباشد.
پوست
در دوران بارداری پوستتان زیباتر و درخشان تر می‌شود اما در اکثر خانم ها در نیمه دوم بارداری در اثر تغییرات هورمونی، ترک هایی روی پوست شکم و پستان ها و ران ها ایجاد می‌شودکه بعد از زایمان کمتر میگردد اما از بین نمی رود.
گاهی لکه های قهوه ای رنگ روی پوست صورت و گردن ظاهر می‌شود که به آنها ماسک حاملگی یا کلوسما گفته می‌شود.
کرم ضدآفتاب برای لکه ها و کرم های چرب کننده برای ترک های پوست کمک کننده است البته توصیه می‌شود در کرم ضد آفتاب SPF بیشتر از 30نباشد.
استفاده از روغن زیتون یک گزینه بسیار خوب جهت چرب کردن پوست بدن شما است.
بینی
در دوران بارداری بینی شما پرخون شده و احساس گرفتگی بینی دارید.مرطوب کردن هوا با هواساز یا بخار آب کتری توصیه می‌شود. همچنین میتوانید روزانه چندین بار بینی خود را شستشو دهید، به این شکل که یک لیتر آب جوشیده و 5 گرم نمک را مخلوط کرده و بعد از اینکه خنک شد بینی را شسته، یا با سرم شستشو می توانید این کار را انجام دهید. در صورت مواجه شدن با 1 تا 2 بار خونریزی از بینی نگران نشوید اما در صورت تکرار شدن به پزشک مراجعه کنید در غیر اینصورت شستشو کافی است.
چون یکی از دلایل خونریزی بینی کمبود ویتامینC می باشد، استفاده از رژیم غذایی حاوی ویتامین C مانند فلفل سبز، کلم، پرتقال، گریپ فروت، توت فرنگی و کلم بروکلی و…توصیه می‌شود.

توصیه های لازم:
1- فشار ملایمی در دو طرف بینی در فاصله بین ابروان با انگشتان اعمال شود و بعد این محل را به مدت یک دقیقه ملایم ماساژ دهید و در زمان کوتاهی بعد از ماساژ ترشحات بینی خالی شود.
2- استفاده از بخور
3- شستشوی بینی
4- مصرف مواد حاوی ویتامین C در رژیم روزانه مادر مانند: فلفل سبز، کلم، پرتقال، گریپ فروت، توت فرنگی و کلم بروکلی حتما گنجانده شود.
5- لبنیات باعث کاهش ترشحات بینی وگرفتگی بینی می‌شود که در این صورت تا زمان رفع مشکل مصرف لبنیات کم شود و مکمل های حاوی کلسیم و منیزیم استفاده شود.
6- استفاده از ژل های بینی (موجود در داروخانه ها)
تنفس
به علت بزرگ شدن رحم و افزایش فشار آن به قسمت پایین ریه ها و تاثیر هورمون های مربوط به بارداری ممکن است تنفس سطحی و تند شود.
در صورت تنگی نفس گذاشتن چند بالش زیر سر و شانه ها و قرار گرفتن به حالت نیمه نشسته توصیه می‌شود.پرهیز از پرخوری، فاصله دادن زیاد بین زمان خوردن و خوابیدن و صاف نگه داشتن عضلات پشت و بدن هنگام نشستن کمک کننده می باشد.
نکته: در صورت تنفس دردناک، به خس خس افتادن سینه، سرفه های خلط دار و یا عدم بهبودی تنگی نفس با توصیه های بالا باید حتما به پزشک مراجعه کنید.
دهان و دندان
انجام کارهای دندانپزشکی در بارداری مجاز است(حتی جراحی و OPG) بیماری های دندان و دهان باید درمان شوند چون باعث زایمان زودرس و تولد نوزاد کم وزن می شوند.
در بارداری بزاق دهان افزایش می یابد پس شستشوی دهان باید بیشتر انجام شود و خصوصا بعد از مصرف شیرینی، استفاده از مسواک و نخ دندان توصیه می‌شود.دهانشویه چندان توصیه نمی‌شود در صورت پرخون شدن لثه قرقره با آب نمک توصیه می‌شود. از خوردن مواد محرکی که باعث افزایش بزاق دهان می شوند مانند: ترشی، قند، ادویه و… خودداری کنید.
بیاد داشته باشید بهترین زمان برای انجام اعمال دندانپزشکی سه ماهه دوم بارداری است لذا توصیه می‌شود که در سه ماه اول بارداری یک ویزیت دانپزشکی داشته باشید.
توصیه ها:
1- مسواک زدن 3-4 بار در روز و دهان را خوب آب بکشید.
2- با سطح انگشتان لثه ها را ماساژ دهید..
3- غذاهای حاوی کلسیم و پروتئین فراوان مصرف کنید.
4-کمبود ویتامین C باعث خونریزی لثه می‌شود پس مصرف مرکبات را بیشتر کنید…
5- مصرف سیگار باعث کاهش جذب ویتامین C می‌شود پس در معرض دود سیگار قرار نگیرید.
6- حداقل یکبار ویزیت دندانپزشکی داشته باشید.
7- نخ دندان محکم کشیده نشود و با لثه برخورد نداشته باشد.
8-خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده شود.
گردن
ممکن است پوست گردن تیره شود که بعد از دوران بارداری رفع می گردد.
اگر در ناحیه گردن احساس بزرگی و سفت شدن داشتید جهت بررسی غده تیروئید به پزشک مراجعه کنید.
سرگیجه
اغلب علت آن افت فشار خون ناشی از فشار رحم حامله برروی عروق و ورید های بزرگ بدن و اختلال در بازگشت وریدی است. تمرینات مناسب جهت پیشگیری و رفع این مشکل عبارتند از:
پاها را تا حدود 45 درجه از سطح زمین بلند کنید و در این حالت چند نفس عمیق شکمی داشته باشید و مجددا روی زمین بگذارید، این تمرین را می توانید چندین بار تکرار کنید، فراموش نکنید که ورزش ها را آرام و با ملایمت انجام دهید.
سر درد
توجه:هرگز بطور ناگهانی تغییر وضعیت ندهید، آرام، صبور و با تمرکز حرکت کنید.
تمرینات مناسب:
1-ماساژ گردن و صورت
2-آرام سازی کامل (تن آرامی) به مدت 10-20 دقیقه روزانه
توصیه ها:
1-یک چای غلیظ نعناع، رزماری یا مریم گلی بنوشید و به مدت 20 دقیقه دراز بکشید و کاملا آرام باشید.
2 – گوشت ها و غذاهای حاوی نیترات زیاد مصرف نکنید.
3- برای رفع سردرد های سینوزیتی، در رژیم روزانه خود سبزیجات و میوه استفاده کنید. (سبزیجات برگ سبز و مرکبات)
4- در صورت سردرد طولانی و شدید حتما به پزشک مراجعه کنید.
5- هنگام خواب هرگز پتو را روی سر خود نکشید چون کمبود اکسیژن ایجاد سردرد می‌کند.
6- پیاده روی روزانه و تنفس عمیق شکمی
7- قرار دادن یک حوله گرم بر روی سر و صورت در هنگام سردرد.
شانه ها و دست ها
شلی عضلات شانه باعث ایجاد درد می‌شود که با تمرینات اصلاح وضعیت درد کاهش می یابد.
ورم در دست ها شایع بوده که این حالت در مچ دست که محل عبور اعصاب است باعث ایجاد گزگز می‌شود که با ورزش مناسب اصلاح می گردد.
ورم دست ها معمولا بعد از 24 هفته اتفاق می افتد که گاهی ممکن است ورم به حدی زیاد شود که هنگام جمع شدن انگشتان با مشکل مواجه شوید و یا بر داشتن اشیاء کوچک مقدور نباشد.بعد از زایمان این مشکلات رفع می‌گردد.
توصیه ها:
هنگام خواب مادر دست ها و بازوها را بالاتر قرار دهد.
تمرینات ورزشی مخصوص مچ دست انجام دهید.
دست ها را داخل آب سرد قرار دهید.
از انجام حرکات تکراری مثل بافتنی خودداری کنید.
پستان ها
در هفته های اول، معمولا احساس درد و خارش حس می‌شود و بعد از ماه دوم اندازه پستان ها افزایش پیدا می کند و رگ های ظریفی در زیر پوست دیده می‌شود.
نوک پستان بزرگ و هاله اطراف آن پررنگ تر می‌شود.
در اواخر بارداری با فشار ملایم انگشتان روی پستان ها مایع زرد رنگ و غلیظ به نام آغوز (کلستروم) از نوک آن خارج می‌شود که همگی طبیعی می باشد.از سینه بند مناسب استفاده کنید.
دستگاه گوارش
به علت تغییرات هورمونی و بزرگ شدن تدریجی رحم و فشار آن بر روی معده، تغییراتی در دستگاه گوارش بوجود میآید، جهت کاهش این ناراحتی ها به این توصیه ها توجه شود:
سوزش سر دل
1- مصرف غذا در وعده بیشتر با حجم کمتر
2- اجتناب از خوردن غذاهای نفاخ، سرخ کرده و پر ادویه و چرب و بودار
3- اجتناب از خالی یا خیلی پرنگه داشتن معده
4- انجام تمرینات ورزشی مناسب
5- قبل صرف غذا یک قاشق چایخوری شیر یا خامه میل کنید تا سطح معده نرم و مخاط آن پوشش داده شود.
نفخ شکم
1- پرهیز از مصرف زیاد مواد غذایی نفاخ و سرخ کردنی (حبوبات حتما خیسانده شود)
یبوست
1- نان سبوس دار (سنگک)، مایعات (6-8 لیوان آّب) فراوان، میوه و سبزی، روغن زیتون و آّب آلو
2- تمرینات ورزشی مناسب
3- پیاده روی
بواسیر(هموروئید)
1- یبوست زمینه ساز بواسیر است، با استفاده از پماد های موضعی، کمپرس گرم، مصرف سبزی و میوه برای رفع یبوست می‌شود درد و التهاب را تسکین داد.
کمر درد و پشت درد
تحت تأثیر هورمونها و بزرگی رحم، انحنای ستون فقرات خصوصا در اواخر بارداری بیشتر شده و ایجاد مشکل می‌کند.
از خوابیدن به پشت، پوشیدن کفش های پاشنه بلند، خم کردن کمر هنگام برداشتن اجسام پرهیز شود. استفاده از تشک سفت و محکم، صاف نگه داشتن عضلات پشت و گذاشتن بالش در گودی کمر در هنگام نشستن و انجام تمرینات ورزشی مناسب و اصلاح وضعیت ها بسیار کمک کننده است.
نکات مهم:
– کفش هایی با حداکثر پاشنه 3cm و پهن بپوشید، کفش کاملاً تخت توصیه نمی‌شود کفش باید تمام پا را حمایت کند و دمپایی توصیه نمی‌شود مگر رویه بسته داشته باشد.
– ایستادن طولانی انجام نشود و اگر لازم بود تغییر وضعیت بدهد.
– انجام مرتب روزانه ورزش های کششی.
– اجسام سنگین را بلند و یا حمل نکنید.
– آغشه کردن یک حوله گرم کوچک به سرکه سیب و سپس در ناحیه وسط پشت و کمر خود قرار دهید، و به پهلو دراز کشیده به مدت 15-30 دقیقه آرام و با جنین صحبت کنید. بسیار کاهش درد کمر و پشت به همراه دارد.
– استفاده از کمربند بارداری (شکم بند)
– استفاده از دستگاه TENS در بارداری مجاز نیست !
– گذاشتن یک بالش کوچک زیر شکم هنگام خواب باعث کاهش فشار روی عضلات پشت و کمر می‌شود
– استفاده از حمام گرم
خستگی
در اوایل بارداری زیاد است که معمولا از چهار ماهگی خودبخود رفع و اهمیتی ندارد.
افزایش ترشحات واژن
در بارداری ترشحات افزایش میابد ترشحات بی رنگ و بی بو طبیعی است تغییر رنگ و بوی ترشحات و بروز علائمی چون خارش، سوزش، درد هنگام ادرار کردن نیاز به درمان دارد. تعویض روزانه لباس زیر، شستشوی مرتب با آب و خشک کردن توصیه می‌شود.
گرفتگی کشاله ران
– معمولاً اسپاسم ناشی از کشیده شدن رباطها به شکل درد در کشاله ران احساس می‌شود. که در ماه های آخر بارداری بیشتر دیده می‌شود و انجام تمرینات ورزشی روزانه کششی موثر در بهبودی است.
– در هنگام گرفتگی، نفس عمیق بکشید و روی محل درد خم شده تا با شل شدن لیگامان (رباط) درد کاهش یابد و یا به پهلو دراز بکشید تا درد رها شود.
گرفتگی ساق پا
علت این گرفتگی عضلات ساق پا در اثر کاهش خون رسانی و گردش خون است و به علت کاهش میزان کلسیم یا افزایش فسفر خون نیز ایجاد می گردد.
– انجام تمرینات ورزشی مناسب
– کلسیم و پتاسیم بیشتری در رژیم غذایی مصرف شود. میوه هایی نظیر موز، گریپ فروت و پرتقال…
– دانه کنجد حاوی کلسیم فراوان است.در سالاد و یا با نان و پنیر و یا به شکل ارده استفاده کنید.
– از ایستادن طولانی مدت روی یک پا بپرهیزید.
– هنگام حرکات کششی شصت پا را به جلو نکشید.
– پیاده روی روزانه
– هنگام خوابیدن پاها بالاتر از سطح قلب قرار گیرد.
– استفاده از یک حوله یا بطری گرم روی ساق پا هنگام گرفتگی.
درد لگن
در بارداری شایع است.
– استفاده از تمرینات ورزشی
– هنگام خواب حتما یک بالش بین پاها در حالت خوابیده به پهلو قرار دهید
– هنگام نشستن پا را روی پای دیگر نیندازید
– هنگام غلتیدن باید زانو ها خم و به هم چسبیده و به طور هم‌زمان با شانه و کتف حرکت کند (در یک محور)
– قبل از تغییر وضعیت یا شروع هر فعالیتی ابتدا عضلات لگن و شکم منقبض گردد.
ورم در پاها
– بطور معمول در قوزک پاها ایجاد می‌شود که با استراحت و نگه داشتن پاها کمی بالاتر از سطح بدن برطرف می‌شود
– ورم در کل پا ها، دستها و صورت مهم است.(ورم جنرالیزه)
واریس
– ممکن است در اواخر بارداری به علت بزرگی رحم و فشار روی رگ ها در پشت ساق پا و ران و ناحیه تناسلی دیده شود.
– از ایستادن طولانی اجتناب کنید.
– نگه داشتن پاها کمی بالاتر از سطح بدن.
– پوشیدن جورابهای مخصوص (با تجوبز پزشک)
بی خوابی
– در ماه های آخر بارداری شایع است
– گرفتن دوش آّب گرم قبل از خواب
– نوشیدن یک لیوان شیر گرم با یک قاشق عسل قبل از خواب
تغییرات خلقی
بسیار شایع است، انجام تمرینات ورزشی، تنفس عمیق شکمی و تن آرامی موثر است.
– قرار دادن مواد غذایی حاوی ویتامین B در غذا
– قرار دادن مواد غذایی حاوی آهن در غذا.
مسافرت
– منعی ندارد مگر هفته های آخر بارداری و باید با پزشک مشورت کرد.
– در سفر های زمینی باید حداقل هر دو ساعت یکبار کمی راه برویم.
– مسافرت های هوایی حتما به مجوز پزشک نیاز دارند.
– بستن کمر بند ایمنی ضروری است.
– کمر بند قسمت شانه ای باید از بین دو سینه عبورکند و قسمت محیطی از زیر شکم و روی رانها عبور کند.
کشیدن سیگار و مصرف الکل
– جداً خودداری کنید، سیگار باعث زایمان زود رس و الکل سبب تاخیر رشد، ناهنجاری های صورت و اختلالات عصبی جنین می‌شود.
روابط جنسی
– تغییرات بارداری در سه ماهه اول سبب کاهش میل جنسی می‌شود اما در سه ماهه دوم افزایش میابد هیچ منعی وجود ندارد مگر مشکل پزشکی باشد، وضعیت های مناسب مانند پهلو به پهلو و یا زن در بالااست که فشار کمتر به شکم و سینه وارد شود.