کتاب پرورش ‏خلاقیت ‏از ‏نوزادی ‏تا ‏بزرگسالی

عنوان صفحه
مقدمه 9
خلاقیت چیست ؟ 13
تعریف خلاقیت 15
اهمیت خلاقیت 16
انواع خلاقیت 17
پرورش خلاقیت چیست؟ 18
شخصیت افراد خلاق 20
ویژگی‌های افراد خلاق 21
نقش والدین و محیط خانواده در پرورش کودک خلاق 23
آیا فرزند شما خلاق است؟ 29
شیوه های پرورش خلاقیت 33
نقش بازی در افزایش خلاقیت 38
آموزش بازی در پرورش خلاقیت 39
پرورش خلاقیت درنوزادان 40
روابط والدین با یکدیگر در پرورش خلاقیت کودکان 45
اصول پرورش خلاقیت 46
اصول پرورش خلاقيت از ديدگاه تورنس 47
موانع خلاقیت 51
ویژگی های دانش آموزخلاق 53
تاثیر محیط آموزشی در بارور کردن خلاقیت 56
نقش رسانه های آموزشی در پرورش خلاقیت دانش آموزان 58
نقش معلم در پرورش دانش آموز خلاق 61
نقش رسانه ها و فضای مجازی درخلاقیت 65
عوامل مهم درپرورش خلاقیت دانش آموزان 67
روش های كاربردی پرورش خلاقيت در دانش آموزان 70
چگونه خلاقيت به وقوع مي پيوندد ؟ 74
پرورش خلاقیت در نوجوانان 76
روش های فوق العاده برای بهبود پرورش خلاقیت در نوجوانان 77
اهمیت پرورش خلاقیت در بزرگسالان 80
آیا می توان خلاقیت را یاد گرفت ؟ 84
روش های افزایش خلاقیت با تصویر سازی ذهنی 85
عوامل مانع در ایجاد تفکر خلاق 87
منـابع و مآخـذ 89
منابع فارسی 90
منابع غیر فارسی 94

آیا فرزند شما خلاق است؟

خلاقیت کودک را می توان توسط والدین یا معلمان و یا بطور رسمی توسط تست ها و کارشناسان ارزیابی کرد. یکی از آزمایش های متداول خلاقیت، تست “کاربردهای جایگزین” است که به موجب آن از فرد خواسته می شود تا در حد امکان به یک چیز معمول، به صورت های مختلف فکر کند. به عنوان مثال وقتی از بچه های چهار ساله می پرسیم به همه ی چیزهایی که قرمز هستند فکر کند، می بینیم که آنها نه تنها سیب و گوجه، بلکه آبله مرغان و دست های سرد را نیز ذکر می کنند. این تست ها تفکر واگرا را ارزیابی می کنند و معمولاً براساس کمیت و کیفیت پاسخ ها نمره می دهند. پاسخ های کودکان ممکن است خاص یا معمول باشد که نشان دهنده ی پتانسیل خلاق است.

همه ی ما وقتی بزرگ می شویم فکر می کنیم که اگر شخصی تیزهوش است با این ویژگی به دنیا آمده است اما شواهد نشان می دهد که این درست نیست.

بنیامین بلوم[1] دریافته است که حمایت والدین از کنجکاوی کودک و هدایت آن و همچنین پشتیبانی از کودک برای انجام کارهای مورد علاقه اش، بیشتر از هر چیز دیگری، درخلاق شدن کودک موثر است.به طور کلی، می توانید با قرار دادن کودک در برابر تأثیراتی که می تواند الهام بخش او باشد خلاقیت ذاتی فرزند خود را پرورش دهید، بیشتر وقت خود را در بیرون از منزل بگذرانید. دنیای طبیعی، کودکان را ترغیب می کند تا فکر کنند، سوال کنند و ذهن خلاق خود را پرورش دهند.

کودک را به انجام فعالیت های هنری تشویق کنید. هنر شامل فعالیت هایی مانند نقاشی، مجسمه سازی، موسیقی و.. است. هنر راهی است که کودکان بتوانند روی احساسات خود کار کنند، تصمیم گیری کنند و ایده های خود را بیان کنند.

موادی را تهیه کنید تا فرزندتان بتواند از خلاقیت خود استفاده کند، به او فرصت دهید فکر وتصور خود را خلق کند. فعالیتهای کلامی را توسعه دهید. این فعالیت ها می توانند شامل شعرهای مختلف، صداهای بامزه، تقلید صدا و یا هر چیز دیگری باشد. چنین فعالیت هایی در حین بازی کردن به واژگان جدیدی نیاز دارند و به فرزند شما در یادگیری لغات جدیدتر کمک می کنند. این بازی ها یک راه عالی و سرگرم کننده برای وقت گذرانی در ماشین هستند.

از فرزندتان سوال کنید، سؤالات مختلف و تفکر برانگیز بپرسید. سوالاتی در مورد رنگ آسمان بپرسید، اگر پرنده ای را دید از او سوال کنید. بپرسید چرا درخت ها وجود دارند ؟ به نظر تو بهترین جای دنیا کجاست؟ تفاوت بین سگ و گربه چیست؟ راه های حل این مشکل چیست؟ و….را بپرسید تا فرزندتان فکر کند و به آنها پاسخ دهد.رنگ مورد علاقه اش چیست و چرا ؟از او بپرسید که چه چیزی آموخته است؟ یا دوست دارد دفعه ی دیگر چه کاری را انجام بدهد یا انجام ندهند؟ با انجام این کار به فرزندمان اجازه می دهیم که فکر کند برای رسیدن به هدف چه چیزهایی لازم است ؟ فکر کند چگونه می تواند دفعه ی بعد این کار را بهتر انجام دهد؟ تصمیم بگیرد که آیا ادامه ی این فعالیت را دوست دارد یا نه ؟ بدیهی است که این سوالات به سن فرزندتان بستگی دارد اما هدف این است که او را به فکر کردن در مورد دنیای اطراف خود و استفاده از تخیل، تشویق می کنید، این به این معنی نیست که تشویق کردن را فراموش کنید اما فقط دستاورد کودک را در نظر نگیرید بلکه تلاش هایش را ببینید و در مورد نتیجه ی کارش با او صحبت کنید. کودک از این که ببیند چگونگی انجام کارش مورد توجه قرار گرفته بیشتر لذت می برد تا اینکه فقط به دستاوردهایش توجه شود. سعی کنید به خاطر دستاوردهای کودک به او پاداش ندهید، با توجه به اینکه همیشه به والدین گفته شده است که از انواع پاداش ها استفاده کنند ممکن است این راهکار کمی عجیب به نظر برسد. بدیهی است که ما می خواهیم فرزندانمان را به خاطر دستاوردهایشان تشویق کنیم. اما مهم تر این است که در مورد گام های رسیدن به نتیجه، با آن ها گفتگو کنیم. از فرزند خود بپرسید که در این راه با چه موانعی روبرو شده و چگونه آن ها را پشت سر گذاشته است.

فضایی برای خلاق شدن کودک ایجاد کنید هنگامی که فرزند شما سناریویی را اختراع می کند، نقش های مختلف را امتحان می کند و ضمن رشد مهارت های اجتماعی و کلامی، افکار خود را نیز سازمان می دهد، این راهکار بیشتر از آن که مربوط به اختصاص دادن جایی باشد، مربوط به فراهم کردن وسایل است. چیزهایی را برای فرزندتان فراهم کنید که با آن ها بتوانند لباس بپوشند، وانمود و کاوش کرده و با آن ها خود را ابراز کنند. چنین وسایلی می توانند مفید باشندبرای مثال، لباس های قدیمی، اشیائی که کودک بتواند با آن ها نقش بازی کند، لگو، وسایل هنری و … .

دخالت نکنید، به جای اینکه دخالت کنید و برای آن ها حل مسئله کنید، کمی عقب بروید و اجازه بدهید فرزندتان بفهمد چه می خواهد ؟ چگونه می خواهد کاری را انجام بدهد ؟ چگونه می خواهد مشکل را حل کند ؟

کودکان لازم است به تنهایی با وسایل خود مشغول شوند آن ها مجبور می شوند خودشان یاد بگیرند مسائلشان را حل کنند این راهکار به نوبه خود موجب می شود کودکان به خلاقیت بپردازند و یاد می گیرند در موقعیت های خاص باید چه کاری انجام دهند.

برای تربیت کودک خلاق، قرار نیست هر لحظه از زندگی او، با برخی از فعالیت ها پر شوند. هر کودکی نیاز به زمان های آزاد و وقت هایی دارد که حوصله اش سر برود زیرا در این مواقع کودکان فرصت کشف کردن و استفاده از تخیل را پیدا می کنند که اهمیت بسیار زیادی در پرورش خلاقیت دارد.

تفکر انتقادی را تشویق کنید و پرورش دهید. هرچه کودکان بزرگتر می شوند می توانید از آن ها سوال کنید چگونه می خواهند با مشکل مشخصی روبرو شوند یا چگونه می توانند کارها را به صورت متفاوتی انجام دهند. قبل از شروع یک کار یا بازی از فرزندتان بپرسید که فکر می کند نتیجه چه خواهد شد ، وقتی از او سوال کردید در جوابش نپرید. وقتی آن کار انجام شد در مورد نتیجه ی کار از فرزندتان سوال کنید و پاسخش را با فکر او قبل از شروع کار مقایسه کنید. به فرزندانتان یاد دهید که ایده های خود را بر روی کاغذ بنویسد یا بصورت ذهنی این کار را انجام دهند. این راهکار می تواند به سادگی پرش از روی یک گودال، یا به پیچیدگی انجام یک پروژه علمی باشد.

به فرزندتان اجازه دهید آشپزی کند. مزیت آشپزی برای کودک این است که می توانند چیزهای مختلف را لمس کنند، بو بکشند، ببینند و گوش کنند. این موجب تقویت مهارت های حرکتی و هماهنگی چشم و دست می شود.

از کتابهای عکس دار و کتاب داستان استفاده کنید. خواندن به همراه تصاویر زیبا نه تنها باعث تقویت مهارت های فکری و شناختی می شود بلکه به کودکان امکان می دهد تا تصورات خود را بالا برده و دنیای زیبایی را تخیل کنند.

زمان استفاده از وسایل الکترونیکی (تلویزیون، کامپیوتر، رایانه، تلفن هوشمند، بازی های ویدئویی و غیره) را محدود کنید. پرورش تخیل کودک و فرزندپروری در عصر دیجیتال می تواند سخت باشد. تمرکز بر روی صفحه نمایش راهی غیرفعال برای آموزش کودکان است. راه حل چیست؟

ترغیب کردن کودکان به ساخت چیزهای جدید و متفاوت است. درگیر کردن کودکان با استفاده از کل بدن و حواس پنج گانه ی آنها نیز ذهن شان را باز می کند.

ایده های دیگر برای تقویت تفکر انتقادی در کودکان این است که از آن ها در مورد چگونگی و چرایی کار کردن وسایل مختلف بپرسید. در مورد روابط علت و معلولی از آن ها سوال کنید و آن ها را ترغیب کنید که درباره ی مسائل مختلف فکر کنند.

والدین دلسوز؛ به همه چیز با لنز فرایند علمی نگاه کنید.