کتاب مدرسه؛ آموزش موثر، شوق فراگیری

فهرست مطالب

فصل 1 9
مقدمه 9
بیان مسئله 11
فصل2 15
ادراک شایستگی 15
نظام خود 16
فواید ادراک شایستگی 18
روابط بین ادراک شایستگی و عملکرد تحصیلی 23
اشتیاق مدرسه 24
رابطه اشتیاق مدرسه و انگیزه 25
نیازهای روانشناختی و اشتیاق به مدرسه 28
اشتیاق مدرسه و پیشرفت تحصیلی 31
رابطه آموزش مثبت مدرسه محور، بهزیستی، تعهد، پیشرفت 36
تحصیلی و ارضاء نیازها در مدرسه 36
پیشینه 39
داخلی 39
خارجی 41
فصل 3 45
روش اجرا 45
ادراک شایستگی 47
بسته آموزشی تربیت مثبت مدرسه محور 48
فصل 4 51
تجزیه و تحلیل 51
فصل 5 61
نتیجه‌گیری 61
منابع و مآخذ 67

ادراک شایستگی
ادراک شایستگی از مفاهیم موردعلاقه کلمه یا واژه خود است؛ زیرا که در مسیر اصلی جهان‌شمولی انسان تجربه خود بسیار مهم است؛ زیـرا نخستین مفهوم ذهنی خود، تجربه¬ای است که به بدن وابسته می¬باشد بنابراین مفهوم خود، معنایی گسترده¬تر از بدن دارد و دربرگیرنده بازخورد، افکار و احساسات می¬باشد. به همین جهت به آن ارزش داده می¬شود و آنگاه تغییر مسیر می¬دهد از نظر افراد، دنیا همان چیزی تعریف می¬شود که اشخاص درک می¬کنند و از آن آگاهی به دست می¬آورند (موحدزاده و رحمتمند، 1397).
خود در منظر تحلیلی همان روش بررسی بر اساس مبنای تحلیل¬گری¬های عمیق بیان می¬شود. از این حیث، جنبه¬هـای شخصی بیرونی و درونی افراد بـا موجودیت روانی آنها یکسان است؛ زیرا کـه خواسته¬های ناآشنای غریزی یک نقش واسطه با محدودیت¬ها و ممنوعیت¬های دنیای واقعی خواهد بود و فرد به این نحو حفظ خواهد شد (سیدمحمدی،1394). خودپنداشت به عنوان یکی از مؤلفه¬های خود، بیان می¬شود. فرایند روانی و ذهنی افراد، خودپنداشت است که نقش بسیار مهمی در تشکیل آن شناخت ایفا می¬¬نماید؛ زیرا هر نوع عدم همخوانی با “خود” تهدیدی برای “خود” می¬باشد و ایجاد ناهماهنگی خواهد کرد و این ناهماهنگی به معنای عدم همخوانی واژه خودپنداشت با شناخت خواهد بود (منصوری سپهر و همکاران، 1388).
نظام خود
بعد مهمی از شخصیت، نظام خود است که دارای ابعادی همچون “خودشناسی، خودارزیابی و خودتنظیمی” می¬باشد و تنظیم¬¬کننده رفتار مختلف افراد در وضعیت¬های شناختی و اجتماعی است. رسیدن به این نظام در همان ابتدای کودکی جهت ایجاد یک نوع تصور “خود مثبت” و واقعی مورد نیاز است. به این دلیل که ادراک خود ، خصوصیت ارثی و مادرزادی نیست و در راستای تجارب ادراک شده و بازخوردهای متقابل رشد می¬نماید، بهبود می¬یابد و یا تغییر می¬کند (مطلق اسلام و همکاران،1391).
ادراک “خود مثبت” بر احساس، عواطف، میزان یادگیری و نوع روابط افراد اثرگذار است. خود ادراکی دربرگیرنده “خودپنداشت” و “حرمت خود” می¬باشد. خودپنداشت به معنی شناخت و آگاهی داشتن نسبت به خصوصیات، صفات و ویژگی¬های افراد از خودشان است.”حرمت خود” نیز احساسات کلی افراد نسبت به خودشان تعریف می¬شود. خودپنداشت دربرگیرنده: 1) ساخت¬شناختی 2) ساخت احساسی 3) ساخت عاطفی و 4) ساخت خود ادراکی است (مطلق اسلام و همکاران، 1391). خودپنداشت¬ها در زندگی انسان‌ها نقش مؤثری را ایفا می¬نمایند. کیم و گیم¬چانگ، (2013)، مارش و مارتین (2012) بیان کردند که خودپنداشت تحصیلی بر عملکرد تحصیلی دانش¬آموزان اثر¬گذار است. پیشرفت تحصیلی همچنین بر خودپنداشت دانشجویان نیز اثر¬گذار بوده است؛ بنابراین رابطه بین خودپنداشت¬ تحصیلی و پیشرفت تحصیلی یک رابطه¬ی دوسویه می¬باشد.
پس بازخوردها و برچسب¬ها به خودپنداشت مثبت، نسبت داده می¬شود و این نوع مثبت نگری تا حد زیادی خودپنداشت تحصیلی را پیش¬بینی می¬¬نماید (فانی، خلیفه، 1388).
ادراک شایستگی یکی از مؤلفه¬های خودپنداشت می¬باشد که به فرایند “آگاه شدن از خصوصیات خویشتن”، انواع ارتباط با دیگران، “بازخورد مناسب نسبت به رویداد”، “ظرفیت¬ و توانایی¬ خود” اشاره دارد و بر حوزه¬های متفاوتی همچون “شناختی”، اجتماعی، جسمانی تمرکز دارد.
ادراک شایستگی پنج بعد دارد که عبارت‌اند از: 1) شایستگی تحصیلی (یعنی عملکرد تحصیلی و عملکرد هوشی)، 2) پذیرش اجتماعی (ارتباط و رابطه بـا همسالان)، 3) شایستگی جسمانی (تصور بـدنی)، 4) رفتار (نوع رفتار دانش¬آموز با دیگران)، 5) و شایستگی ورزشی (فعالیت‌های ورزشی) (مطلق اسلام و همکاران، 1391).
در طول دوران نوجوانی، تغییرات مهمی در نوع ادراک نوجوان پدیدار خواهد شد که برخلاف سال¬های میانی کودکی، هر چه ادراکشان بیشتر باشد حالت واقع¬گرایانه و انتقاد از خودشان خواهند داشت، در این زمان تغییرات به سمت‌وسوی خودارزیابی مثبت تمایل دارند و سبب شکل¬گیری تفکر انتزاعی و فکر کردن به خودشان بر اساس میزان نقش¬های اجتماعی، پایگاه اجتماعی و محبوبیتشان می-باشد (تراپ گوردن و لد ، 2013).
فواید ادراک شایستگی
تحقیقات نشان داده¬اند که پسران نسبت به دختران از ادراک شایستگی جسمانی بالاتری برخوردار هستند (گانز و همکاران ، 2013؛ بوریس و همکاران ، 2015). پسران نسبت به دختران در ابعاد شایستگی تحصیلی و شایستگی ورزشی، ادراک شایستگی بالاتری دارند (چن و همکاران ، 2007). ادراک شایستگی نیز تحت تأثیر سن قرار می¬گیرد. جنیفر و لی (2011) بیان داشتند دانش¬آموزانی که دارای سن کمتر هستند نسبت به دانش¬آموزان بزرگ‌تر، حرمت خود پایین¬تری داشته و ناموفق¬تر هستند.
ادراک شایستگی با مؤلفه‌های شناختی- هیجانی، پیشرفت تحصیلی، انگیزش درونی هر فرد ارتباط دارد. وایت (2010) بیان داشت که نیاز درونی جهت احساس شایستگی، از جمله ویژگی درونی افراد است و منجر به رفتارهایی همانند تلاش و کوشش جهت تمرکز بر نیروی انگیزش می¬شود.
از دیدگاه هارتر ادراک شایستگی یکی از سازه¬های مؤثر برانگیزش درونی است. بر اساس این نظریه ادراک شایستگی، قضاوت و خودارزیابی دانش¬آموزان جهت افزایش توانایی¬هایشان در عملکرد تحصیلی و انجام تکالیف بیان می¬شود (پینتریچ و شانک ، 1394)
قضاوت کردن دربارة شایستگی یعنی افزایش توانایی و رسیدن به خودکارآمدی می¬باشد زیرا خودکارآمدی نشان‌دهنده میزان قضاوت افراد دربارة توانایی¬های خودشان می¬باشد. این نوع قضاوت صرفاً به معنای انتظار افراد از پتانسیل¬ موجودشان نیست و خودکارآمدی، بیشتر از دیگر متغیرها مختص به موقعیت افراد است. طی تحقیقات مختلف، مشخص شد ¬که ادراک شایستگی با خودکارآمدی، راهبردهای شناختی و یادگیری و پیشرفت تحصیلی رابطه¬ی مثبت معناداری دارد (نیک منش و یاری، 1390). ادراک شایستگی و پیشرفت تحصیلی بر راهبردهای شناختی و فراشناختی دانش¬آموزان اثرگذار است (یعقوبی و همکاران، 1392).
ادراک شایستگی، تجربه کارایی دانسته می‌شود، به عبارت دیگر درک کارایی در دانش‌آموزان در زمانی که فعالیت‌های یادگیری خود را انجام می‌دهند. این نیاز خود را به شکل میل به گسترش قابلیت‌ها و مهارت‌های دانش‌آموزان نمایش می¬دهد (دسی و رایان ، 2017؛ وانستین کیست و همکاران ، 2020). تلاشی که دانش-آموزان برای ایجاد یک رابطه با دیگران (اهمیت دادن به دوستان و هم‌زمان مهم بودن توسط معلم و دانش¬آموزان) انجام می¬دهند، به عنوان ادراک شایستگی تعریف می‌شود که از طریق تبادل اهمیت و احترام، احساس درک شدن و تعلق داشتن به دیگران تسکین می¬یابد. ادراک شایستگی در حقیقت یعنی ساختن روابط امن، نزدیک و اهمیت دادن به دیگران نیز هست (ریو و چن ، 2021).
در جهانی که مدام در حال تغییر است، یکی از رمزهای موفقیت، استفاده از راه‌حل‌های مناسب و نوآورانه برای مشکلات ادراک شایستگی است. داشتن مهارت و نوآوری به عنوان یک شایستگی مهم قرن بیست و یکم در نظر گرفته می¬شود با عنوان “ادراک شایستگی” منجر به رشد در همه زمینه¬های جامعه می¬شود “ادراک شایستگی” چالش¬هایی را به وجود می¬آورد که باعث ایجاد انگیزه برای بهره¬وری بیشتر در فرد و در نتیجه پیشرفت جامعه می¬شود.
بر این اساس، “ادراک شایستگی” به عنوان یک فرایند شناختی که منجر به نوآوری می¬شود، تعریف شده است. برای نیروی کار قرن بیست و یکم ضروری تلقی می¬شود. علاوه بر این، با توجه به‌سرعت تغییر و تأثیرات زیاد فناوری، باید مهارت‌های دیجیتالی در قرن 21 برای موفقیت در مقابله با تغییرات جامعه ارتقا یابد (اشمیت و همکاران ، 2020).
افراد با دارا بودن، “ادراک شایستگی” اغلب در چهار فعالیت اصلی مشارکت می‌کنند: پرسش، مشاهده، شبکه‌سازی ایده و آزمایش، به شرح ذیل: مشاهده – جمع‌آوری اطلاعات به‌روز شده؛ پرسش – ارزیابی وضعیت موجود؛ شبکه¬سازی ایده – ساخت دانش جدید با استفاده از رسانه¬های اجتماعی و فناوری¬های وب، آزمایش – تشکیل یک انجمن یادگیری فعال. این چهار فعالیت به عنوان رفتارهایی که منجر به تفکر نوآورانه می¬شوند، رفتارهایی که باعث ایجاد ایده¬های جدید می¬شوند و یا باعث بهبود ایده¬های موجود می‌شوند، شناسایی شدند (وانگ و همکاران ، 2019).
با توجه به اینکه موفقیت آینده به “ادراک شایستگی” بستگی دارد، افراد باید بدانند که چطور فکر کنند و صلاحیت‌های اجرا کردن و نمایش دادن راه‌های نوآورانه را در خود توسعه دهند. “ادراک شایستگی” باید با جذب دانش¬آموزان امروزی با تفکر نوآورانه و با شایستگی¬های مورد نیاز محقق شود. به‌منظور آماده‌سازی دانش¬آموزان با “ادراک شایستگی” بالا، معلمان باید به‌طور فعالانه‌ای از این رویکردها استفاده کنند و به‌طورکلی برای پیشبرد شایستگی¬های مناسب، آموزش ببینند (سردیوکو ، 2017؛ زییتز و ساکای – میلر ، 2016). “ادراک شایستگی” در وهله اول در بین کارگران صنعتی (دایر ، 2019) و دانشجویان آموزش عالی در زمینه‌های مختلفی مانند آموزش (کینانن و کایریستو – مرتانن ، 2019)، مهندسی (باراک و آشر ،2019) علوم حرفه‌ای و کاربردی (هیرو ،2017) بررسی شده است. محققان تعاریف مختلفی را برای، “ادراک شایستگی” ارائه داده‌اند. تمرکز تحقیقات مبتنی بر دیدگاه‌های متفاوتی می‌باشد. “ادراک شایستگی” نوآوری را بررسی می‌کنند و در سطح انفرادی و تیمی سطح-بندی می¬کند.
(باراک و آشر، 2019). “ادراک شایستگی” بر تفکرات خلاق تکنولوژیکی تمرکز دارد (پسیگ ای و کوهن ، 2014). ادراک شایستگی” بر پایه بررسی سه بعد شخصیتی مرتبط استوار است: اصالت، کارآمدی، انطباق قانون/گروه. این بعد شخصیت بیش از حد محدود شده است و مربوط به تغییرات نوآورانه در سازمان‌ها می‌باشد (واتس و همکاران ، 2012). “ادراک شایستگی” یک بعد اساسی شخصیت را اندازه¬گیری می‌کند که “توانایی برای بهتر انجام دادن کارها” “نوآوری، توانایی برای انجام دادن متفاوت کارها” را در برمی‌گیرد (واتس و همکاران ، 2023).
افرادی که دارای “ادراک شایستگی” هستند، می‌توانند دانش و ایده‌ها را به‌طور کل در جامعه و به‌طور خاص در محل کار تولید کنند و به کار بگیرند. افراد دارای “ادراک شایستگی”، با تفکر نوآورانه می‌توانند، رفتار نوآورانه ایجاد کنند؛ زیرا “ادراک شایستگی” یک فرآیند فکری به شمار می‌آید که سبب تحقق ایده‌ها و نتایج جدید می‌شود. این تفکر نوآورانه به عنوان یک فرآیند فکری که باعث تحریک تحقق نوآوری می‌شود، تصور می‌شود. این تفکر با تفکر واگرا، جانبی و یا تداعی¬گرا مرتبط است. (دایر و همکاران ، 2019). جنبش جهانی برای ارتقاء “ادراک شایستگی” در قرن بیست و یکم بر مجموعه‌ای از مهارت¬های یادگیری آشنا دلالت دارد که اساس آن سازندگی و یادگیری تئوری‌های سازندگی-اجتماعی است (اسچار و همکاران ، 2017).
“مهارت” توسط بینکلی و همکاران (2022) به عنوان توانایی عملکرد مؤثر وابسته به دانش، تمرین یا استعداد برای انجام یک وظیفه تعریف شده است؛ اما واژه مهارت معمولاً به الزامات کار کردن و یادگیری در قرن بیست و یکم اشاره دارد (ساودرا و آپفر ، 2022)؛ بنابراین شورای تحقیقات ملی (2012) از واژه “شایستگی” بیشتر از “مهارت” استفاده می‌کنند تا نشان دهند که “مهارت و دانش درهم‌تنیده شده‌اند” (شورای تحقیقات ملی، 2012).
و از “ادراک شایستگی” برای تأکید بر وابستگی متقابل بین مهارت‌ها و دانش استفاده می‌کند. برای افراد، گروه‌ها و شرکت‌ها، شایستگی‌های مورد نیاز در فرآیند نوآوری می‌تواند متفاوت باشد (لاپینا و اسلایدینز ، 2012).