کتاب نوآوری درمدل های کسب و کار تجارت الکترونیک با پیشران اینترنت اشیا

فهرست مطالب

فصل 1 9
اینترنت اشیا 9
اینترنت اشیا چیست؟ 11
مشکلات و دغدغه های امنیتی اینترنت اشیا 12
معماری امن در اینترنت اشیاء 14
اینترنت اشیاء و تشدید شکاف دیجیتال 14
تاریخچه اینترنت اشیا 16
کاربرد اینترنت اشیا 19
فناوری‌های به کار رفته در اینترنت اشیا 20
نمونه هایی از کاربرد آر اف آی دی 21
مزایای استفاده از برچسب‌های آر اف آی دی 23
معایب استفاده از برچسب‌های آر اف آی دی 24
هوشمند سازی زندگی روزمره با اینترنت اشیا 26
فناوری‌های کلیدی مورداستفاده در اینترنت اشیا 26
امنیت و حریم خصوصی در اینترنت اشیا 27
فرصت‌های حوزه اینترنت اشیا 29
نقش اینترنت اشیا در ایجاد تغییرات اجتماعی و اقتصادی 30
اینترنت اشیا در آموزش و بهداشت و سلامت 31
نحوه استفاده از اینترنت اشیا در زندگی روزمره 33
مزایا و فواید استفاده از اینترنت اشیا 35
نکات قابل‌توجه در استفاده بهینه از این فناوری 36
فناوری‌های ضروری برای اینترنت اشیاء 38
طبقه‌‎بندی IoT به‌منظور افزایش ارزش مشتری 42
تکامل فناوری‌های اساسی IoT 46
چالش‌های توسعه اینترنت اشیاء 48
فصل2 53
مفهوم تجارت الکترونیک 53
انواع قراردادهای الکترونیکی 55
انواع تجارت الکترونیکی 57
تجارت الکترونیکی تاجر با مصرف‌کننده 58
تجارت الکترونیکی مصرف‌کننده با مصرف‌کننده 59
تجارت الکترونیکی مصرف‌کنندگان با دولت 59
مزایا و معایب تجارت الکترونیکی 59
مزایای تجارت الکترونیک 60
بستر مناسب اطلاعاتی و ارتباطی 60
حذف نسبی واسطه‌ها 60
پیدایش بازارهای جدید برای تولیدکنندگان و افزایش قدرت خریداران 60
سفارشی کردن محصولات و خدمات پشتیبانی قوی 61
پیدایش موسسات اقتصادی تویا و رقابت سراسری 62
سایر مزایای تجارت الکترونیک 62
معایب تجارت الکترونیک 65
روش‌های پرداخت در تجارت الکترونیکی 68
فصل 3 73
اینترنت اشیا؛ پیشران تحول و نوآوری 73
مزایای اینترنت اشیا و تحول دیجیتال 76
اینترنت اشیا و انقلاب صنعتی چهارم 76
انقلاب صنعتی چهارم 77
مزایای اینترنت اشیا برای صنایع تولیدی 77
فرصت‌های کسب درآمد از اینترنت اشیا 78
فصل 4 81
مدل‌های کسب‌وکار تجارت الکترونیک 81
یکپارچه سازی مدل کسب‌وکار 84
انواع مشتریان و حوزه‌های فعالیت 84
چارچوب یکپارچه 84
مدل‌های کسب‌وکار موفق در ایران 85
سایر مدل‌های تجارت الکترونیک 86
ویژگی‌های تجارت B2B 86
ویژگی‌های تجارت B2C 88
فصل 5 91
معماری مدل‌های کسب‌وکار الکترونیکی در تجارت الکترونیک 91
تعریف مدل کسب‌وکار 92
اجزا اصلی مدل کسب‌وکار 93
نحوه طراحی مدل کسب‌وکار 93
تاریخچه مدل‌های کسب‌وکار تجارت الکترونیک 94
روندهای آتی در توسعه مدل کسب وکار 94
توسعه پایدار 94
اکوسیستم‌های کسب‌وکار 95
نوآوری باز 95
مدل رایگان و پرداخت های اندک 95
مزایای مدل کسب‌وکار تجارت الکترونیک 96
واژه شناسی مدل کسب وکار 97
فصل6 99
نوآوری مدل کسب‌وکار 99
مدل‌های کسب‌وکار، راهبرد و نوآوری تجاری 103
مفهوم شناسی مدل کسب‌وکار 105
عناصر مدل کسب‌وکار 106
مفهوم شناسی نوآوری مدل کسب‌وکار 108
عوامل و نیروهای محرک نوآوری در مدل کسب‌وکار 109
انواع نوآوری مدل کسب‌وکار 111
عوامل مؤثر بر نوآوری مدل کسب‌وکار 114
پیشنهاداتی در خصوص نوآوری در سطح تجارت الکترونیک 117
فصل7 119
نوآوری در مدل کسب‌وکارهای تجارت الکترونیکی تحت پیشرانloT 119
فرآیند نوآوری در مدل کسب‌وکارهای تجارت الکترونیکی تحت پیشران اینترنت اشیاء 120
تحول در تجارت الکترونیک به کمک اینترنت اشیا 120
مزایای استقرار اینترنت اشیا به‌عنوان بخشی از یک طرح تحول دیجیتالی گسترده‌تر کسب‌وکار 121
چالش‌های تحولات اینترنت اشیا و نحوه غلبه بر آن‌ها 123
منابع و مآخذ 125

چه کسی اینترنت را اختراع کرد؟

چند روز بعد، نیکولز به همراه چند نفر از دوستانش، سیستمی برای اتصال به دستگاه وندینگ از طریق آرپانت (پیش‌درآمد اینترنت امروزی) طراحی کرد که به کمک آن می‌توانستند از راه دور وضعیت موجودی یخچال را بررسی کنند (مثلاً ببینند آیا در یخچال نوشیدنی موجود است یا اینکه نوشیدنی خنک است). ازنظر بسیاری، این دستگاه وندینگ اولین دستگاه واقعی اینترنت اشیا بود.

اما در سال ۱۹۹۹ بود که نام «اینترنت اشیا» توسط کوین اشتون، یکی از بنیان‌گذاران گروه پژوهشی Auto-ID Labs در دانشگاه MIT، ابداع شد.

اشتون آن زمان در شرکت Procter & Gamble مسئول راه‌اندازی خط تولید لوازم آرایشی بود. او هر بار که به مغازه لوازم آرایشی محل می‌رفت، متوجه می‌شد رژ لب قهوه‌ای در قفسه‌ها یافت نمی‌شود. مسئولان زنجیره تأمین به او می‌گفتند این رنگ رژ در انبار موجود است؛ اما اشتون نیاز داشت بداند این رژها دقیقاً کجا بودند، چه اتفاقی برایشان می‌افتاد و چرا مغازه نمی‌توانست از آن‌ها به تعداد کافی داشته باشد؛ اما کسی جواب این سؤال‌ها را نمی‌دانست.

اصطلاح اینترنت اشیا توسط کوین اشتون در سال ۱۹۹۹ ابداع شد

تقریباً هم‌زمان با این ماجرا، برچسب‌های RFID توسعه یافتند. این تگ‌ها دارای تراشه‌های ریزی بودند که به کمک امواج رادیویی می‌توانست داده‌های بسیار کم‌حجمی را به‌طور بی‌سیم منتقل کند. هنگامی‌که اشتون داشت در مورد «اینترنت اشیا»‌ برای شرکت Procter & Gamble سخنرانی می‌کرد، پیشنهاد داد از این تگ‌ها برای محصولات شرکت استفاده شود تا از این طریق اجناس در طول زنجیره تأمین به‌آسانی شناسایی و ردیابی شوند.

آن روزها کلمه «اینترنت» تازه بر سر زبان‌ها افتاده بود و هر کس با شنیدن آن هیجان‌زده می‌شد. اشتون هم از این موقعیت استفاده کرد و برای جلب نظر مدیران شرکت، در عنوان سخنرانی خود از کلمه «اینترنت» استفاده کرد.

اشتون در گفتگویی با ZDNet اینترنت اشیا را این‌گونه معرفی کرده بود:

اینترنت اشیا به‌هم‌پیوستگی فرهنگ بشر، یعنی همان اشیای ما را، با به‌هم‌پیوستگی سیستم اطلاعات دیجیتال ما، یعنی همان اینترنت، پیوند می‌دهد. اینترنت اشیا یعنی این.

اشتون بعد از سخنرانی سرنوشت‌ساز «اینترنت اشیا» برای Procter & Gamble،‌ برای مدیران سازمان‌های مختلف، درباره کاربرد تکنولوژی RFID صدها سخنرانی ارائه داد و به‌خصوص بر قابلیت تراشه RFID به برقراری ارتباط با دستگاه‌ها از طریق شبکه بی‌سیم تأکید کرد.

تا سال ۲۰۰۳، شرکتی که اشتون تأسیس کرد، ۱۰۳ حامی مالی و چندین شعبه در سراسر جهان داشت و تعهد این شرکت به استانداردهای RFID کمک کرد هر بسته هوشمند بتواند با شبکه‌های تأمین‌کننده و خرده‌فروشان در ارتباط باشد. باگذشت زمان، بازار اجناس هوشمند توسعه یافت، سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در این حوزه صورت گرفت و تراشه‌ها بهتر و ارزان‌تر شدند.

اواخر دهه ۲۰۰۰ تا اوایل دهه ۲۰۱۰، شرکت‌های مختلف در سراسر جهان به همان اندازه که اکنون برای هوش مصنوعی و یادگیری ماشین اشتیاق دارند، نسبت به اینترنت اشیا هیجان‌زده می‌شدند.

شرکت IBM در همین زمان کار روی کمپین Smarter Planet را باهدف رشد اقتصادی و توسعه پایدار آغاز کرد. مک‌کنزی، معتبرترین شرکت مشاور مدیریت جهانی، شروع به نوشتن گزارش‌هایی درباره وضعیت تکنولوژی اینترنت اشیا کرد. سیسکو (داستان برند سیسکو) بزرگ‌ترین کمپانی مطرح در حوزه‌ تجهیزات شبکه، در سال ۲۰۱۱ اعلام کرد اینترنت اشیا بین سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ «متولد» شده است؛ یعنی زمانی که تعداد دستگاه‌های متصل به اینترنت از تعداد افراد زنده روی کره زمین بیشتر شد. در همان سال، گارتنر، شرکت پژوهشی آمریکایی، برای اولین بار این پدیده جدید را به فهرست تکنولوژی‌های نوظهور خود اضافه کرد.

شرکت سیسکو اعلام کرد اینترنت اشیا بین سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ «متولد» شد، کمی بعد،‌ استارتاپ‌های‌اینترنت اشیا از گوشه و کنار سر برآوردند. استارتاپ‌ Nest Labs در سال ۲۰۱۰ شروع به تولید ترموستات و آشکارساز دود هوشمند مجهز به حسگر و وای‌فای باقابلیت یادگیری کرد. در سال ۲۰۱۴، گوگل این استارتاپ را به قیمت ۳٫۲ میلیارد دلار خرید و شاید بتوان گفت این همان لحظه‌ای بود که اینترنت اشیا توجه عموم مردم را به خود جلب کرد. با ظهور دستیارهای صوتی هوشمند الکسا و گوگل هوم، حضور دستگاه‌های اینترنت اشیا در خانه‌های مردم هرروز پررنگ‌تر و عادی‌تر شد.

پیش‌بینی‌شده تا سال ۲۰۳۰، تعداد دستگاه‌های اینترنت اشیا به ۳۰ میلیارد خواهد رسید و این رقم، افزایش ۶۸ درصدی را در مقایسه با سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد.

کاربرد اینترنت اشیا

تقریباً تمام اجسام فیزیکی می‌توانند به دستگاه اینترنت اشیا تبدیل شوند، به‌شرط اینکه قابلیت اتصال به اینترنت داشته تا از این طریق کنترل شوند یا با کاربر و دستگاه‌های دیگر، اطلاعات ردوبدل کنند.

در حوزه اینترنت اشیا احتمالاً نام یخچال هوشمند زیاد به گوشتان خورده است؛ پس بیاید یکی از جالب‌ترین کاربردهای اینترنت اشیا را با یخچال هوشمند توضیح دهیم. فرض کنید در حال بازگشت از محل کار هستید. خودرو شما به گوشی هوشمندتان متصل است و این گوشی به یخچال هوشمند شما در خانه وصل است.

در این لحظه یخچال، پیغامی به گوشی شما می‌فرستد و شمارا از تمام شدن شیر آگاه می‌کند. این پیام روی داشبورد خودروی متصل شما به نمایش درخواهد آمد و به شما نزدیک‌ترین سوپرمارکت را برای خرید شیر روی نقشه نشان می‌دهد. قفسه‌های سوپرمارکت هم متصل هستند و حالا روی داشبورد خودرو با این پیام روبه‌رو می‌شوید که سوپرمارکت، برند شیر موردعلاقه شمارا موجود دارد. اینترنت اشیا یعنی این.

کاربرد اینترنت اشیا در محل کار شامل سیستم‌های ردیابی موجودی انبار است تا هر موقع با کمبود محصول مواجه شدید، شمارا در جریان بگذارد و به‌صورت خودکار محصولات جدید را سفارش بدهد. نمونه دیگری از اینترنت اشیا در محیط کار، میزهای هوشمندی است که به کارمندانی که به مدت طولانی روی صندلی نشسته‌اند هشدار می‌دهد تا از جای خود بلند شوند. اسپیکرهای هوشمند مخصوص محیط کار، نظیر Alexa for Business، کارمندان را قادر می‌سازد تنها به کمک صدای خود تجهیزات ویدئو کنفرانس را روشن کنند، تقویم را بررسی کنند، زمانی را برای برگزاری جلسه تعیین کنند و اتاق کنفرانس خالی پیدا کنند.

در حوزه صنایع مانند بخش تولید، حسگرهای‌اینترنت اشیا در ماشین‌آلات، تجهیزات، خطوط تولید، انبارها و وسایل نقلیه می‌توانند داده‌های جمع‌آوری‌شده را در قالب گزارش‌های تعمیر و نگه‌داری در لحظه منتقل کنند تا اگر دستگاهی دچار مشکل شد یا قطعه‌ای نیاز به تعویض داشت، سازمان بلافاصله در جریان قرار بگیرد. با داشتن چنین سیستم پیشرفته‌ای، قطعه معیوب بی‌درنگ شناسایی‌ می‌شود تا مهندسان پیش از بروز هرگونه اختلال در کار، تعمیرات لازم را روی آن انجام بدهند.

تگ‌ها و حسگرهای مجهز به اینترنت اشیا در زنجیره تأمین نیز بسیار مفید هستند. از کارخانه تا کامیون تا انبار تا مغازه، اینترنت اشیا می‌تواند به سازمان‌ها، تصویری متمرکز و واحد از محل دقیق تمام محصولات، نحوه تولید آن‌ها، سرعت حمل‌و‌نقل آن‌ها و سرعت فروش آن‌ها ارائه بدهد.

در بخش مراقبت‌های بهداشتی، همه‌چیز از حسگرهای بلعیدنی گرفته تا دستگاه‌های استنشاقی متصل و لنزهای تماسی اکنون بخشی از اینترنت اشیا شده‌اند و بیماران و متخصصان حوزه بهداشت را نسبت به اتفاقات داخل بدن، وضعیت سلامت و نحوه مصرف داروها آگاه می‌کنند.

از بُعد ساده‌تر، می‌توان به اینترنت اشیا به شکل لامپی نگاه کرد که با گوشی هوشمند روشن و خاموش می‌شود؛‌ سیستم دمای هوشمند که به کمک حسگرهای کار گذاشته‌شده در سراسر خانه، حضور ساکنان را در اتاق‌ها تشخیص می‌دهد و دما را با حضور آن‌ها و متناسب باعلاقه آن‌ها تنظیم می‌کند؛‌ اسباب‌بازی هوشمندی که به‌طور بی‌سیم به دیتا بیس آنلاین متصل می‌شود و باقابلیت تشخیص صدا و تصویر، به سؤالات و درخواست‌های کودکان پاسخ می‌دهد.

در ابعاد بزرگ‌تر، اینترنت اشیا را می‌توان در موتور جتی یافت که با هزاران حسگر برای جمع‌آوری و انتقال داده پرشده است. حتی در مقیاسی بزرگ‌تر از این، پروژه‌های مربوط به شهرهای هوشمند، تمام نقاط شهر را با حسگر می‌پوشانند تا درک و کنترل انسان را بر محیط اطراف خود افزایش بدهند.

فناوری‌های به کار رفته در اینترنت اشیا

برای این‌که اشیا با همدیگر و یا با شبکه اینترنت تعامل داشته باشند لازم است به شیوه‌ای به هم متصل شوند. این اتصال به دو شکل صورت می‌گیرد: اتصال بی‌سیم و باسیم ابزار اتصال بی‌سیم چیپ های شناسایی مبتنی بر فرکانس‌های رادیویی و شبکه‌های حسگر بی‌سیم هستند که به ترتیب کار شناسایی آیتم‌ها و حس کردن محیط اطراف را انجام می‌دهند.

امواج رادیویی اطلاعات را بین ارسال‌کننده اطلاعات و دستگاه دریافت اطلاعات جابجا می‌کنند. به قطعه ارسال‌کننده اطلاعات برچسب و به قطعه دریافت‌کننده اطلاعات خواننده یا برچسب خوان گفته می‌شود. برچسب غالباً بر روی شی قرار می‌گیرد.

آنتن جهت انتقال سیگنال‌های رادیویی بین برچسب خوان و برچسب استفاده می‌شود که هم برای برچسب و هم برای برچسب خوان به کار می‌رود. نرم‌افزار مدیریت اطلاعات نیز به‌منظور پردازش داده‌های جمع‌آوری‌شده وجود دارد.

این نرم‌افزار خاص که معمولاً بر روی یک سرور محلی می‌باشند این امکان را می‌دهد تا داده‌های ردوبدل شده با برچسب خوان جمع‌آوری و مورد پردازش قرار گیرند و در صورت نیاز در بانک اطلاعاتی ذخیره و بازیابی شوند.

فناوری آر اف آی دی می‌تواند یک جانشین برای بارکدها باشد. در حقیقت چیزی فراتر از بارکد می‌باشد؛ زیرا دارای یک سیستم اتوماتیک پویشگر است. این دو فناوری تفاوت‌های عمده‌ای دارند. دو تفاوت اصلی آن‌ها این است که فناوری آر اف ای دی دارای قابلیت حمل حجم زیادی از اطلاعات می‌باشد و نیز نیازی به وجود خط دید برای جمع‌آوری داده و ارتباط ندارد.

نمونه هایی از کاربرد آر اف آی دی

آر اف ای دی با توجه به قابلیت‌های منحصربه‌فردش هم‌اکنون به‌طور گسترده در جمع‌آوری خودکار عوارض بزرگراه‌ها، مدیریت زنجیره عرضه برای خرده‌فروشان بزرگ و سلامت الکترونیکی (برای نظارت بر بیمار) استفاده می‌شود.

عوارض بزرگراه‌ها

در این باجه‌ها دیگر نیازی به ایستادن و کیف پول درآوردن و بیرون کشیدن پول و پرداخت آن به باجه و خرد کردن آن و گرفتن بقیه پول به همراه قبض آن نیست. تنها کاری که راننده می‌کند این است که سرعتش را کمی کاهش می‌دهد و فقط از باجه رد می‌شود بدون آن که هیچ کاری بکند یا توقعی داشته باشد.

ما چطور؟ طرز کار این‌گونه است که این برچسب را در قسمت بالایی وسط شیشه جلوی ماشین، ترجیحاً بالاتر از آینه، از سمت داخل شیشه می‌چسبانند.

اکنون هر بار که از گیت پرداخت الکترونیکی عوارضی عبور کنند دستگاهی که در قسمت بالای گیت نصب‌شده است به‌صورت خودکار در به‌حسب را شناسایی و هزینه عوارضی را از آن کم می‌کند.

مدیریت زنجیره عرضه

تصور کنید که وارد یک فروشگاه زنجیره‌ای شده‌اید و اقلام موردنیاز خود را داخل چرخ‌دستی قرار داده‌اید صندوق‌دار با استفاده از بارکد می‌بایستی که تک‌تک اقلام داخل سبد را برداشته و اطلاعات آن را توسط بارکد خوان یکی‌یکی به داخل رایانه وارد کند تا فاکتور اقلام انتخابی شما صادر گردد.

بسیاری از اوقات به دلیل آن که تعداد کالاهای خریداری‌شده بسیار زیاد می‌باشند، صف‌های طولانی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای تشکیل می‌شود. تازه گاهی اوقات نیز مخدوش شدن علائم بارکد از خواندن اطلاعات جلوگیری می‌کند که این خود موجب مشکلات بیشتری می‌شود.

با این فناوری جدید یعنی از آر اف آی دی شما سبد کالای خود را برمی‌دارید و بدون این‌که مجبور به ایستادن در صف‌های طولانی شوید و یا حتی بدون این‌که مجبور باشید اقلام خریداری‌شده را به صندوق‌دار یا نگهبان نشان دهید، از در خارج می‌شوید.

چرا؟ چون برچسب روی کالا دیگر بارکد نیست، بلکه از نوع از آر اف آی دی می‌باشد و خودش با فرستادن علائم رادیویی كليه اطلاعات تجاری خود از قبیل، تعداد، قیمت، وزن و… را به کامپیوترهای موجود در درهای خروجی مخابره می‌کند.

تگ کردن بچه‌ها در مدارس

به هر دانش‌آموز در مدرسه یک تگ از آر افآی دی اختصاص دارد که در آن کلیه اطلاعات شخصی، پرونده تحصیلی دانش‌آموز، سابقه بیماری، سو سابقه تحصیلی و كنترل ورود و خروج از مدرسه با عبور از کنار برچسب خوان تمامی این اطلاعات در کامپیوتر نمایش داده می‌شود. اگر معلم سر کلاس باشد و صندلی دانش‌آموزی خالی باشد، معلم با استفاده از تگ می‌تواند بفهمد دانش‌آموز کجاست.

با این‌که در دو مدرسه در آمریکا این طرح اجراشده است؛ اما هنوز هم به‌عنوان یک ایده به آن نگاه می‌شود زیرا برای امنیت تدبیری اندیشیده نشده و امکان سو استفاده از تگ‌های دیگر دانش‌آموزان وجود دارد. بعد از یک نظرسنجی 99 درصد دانش‌آموزان از این وضعیت ناراضی بودند و بیشترشان منزوی‌شده بودند.

مصارف پزشکی

طرح آینده برای کاربردهای پزشکی که در بعضی مکان‌ها نیز در شرف اجراست. این است که برای هر کودکی که به دنیا می‌آید یک برچسب آر اف آی دی طراحی و در بدن او جاسازی شود. این برچسب معمولاً در زیرپوسته با یک روش ساده جاسازی می‌شود.

تمامی اطلاعات پزشکی فرد ازجمله گروه خونی ویژگی‌ها (قد، وزن و…) سوابق پزشکی و بر روی آن برچسب نگه‌داری شده و هر بار که فرد به پزشک مراجعه می‌کند.

پزشکان قادرند تمامی اطلاعات موردنیاز خود را برای تشکیل پرونده و تشخيص وضعیت بیمار خود با اسکن کردن برچسب آر اف ای دی آن‌ها به دست آورند.

در حال حاضر برچسب‌هایی برای این منظور ساخته‌شده‌اند که هیچ مزاحمت و حساسیتی برای بافت های بدن ایجاد نمی‌کند و ازنظر اندازه به‌اندازه یک‌دانه برنج است.

تنها مشکلی که در این زمینه وجود دارد. امکان جابجایی تگ در داخل بدن است که این هم از طریق تزریق موادی به یافت های اطراف تگ که باعث رشد این بافت ها و احاطه شدن تگ توسط آن‌ها می‌شود امکان‌پذیر است ازآنجاکه این تگ‌ها به‌گونه‌ای ساخته‌شده‌اند که فقط از فاصله بسیار نزدیک خوانده می‌شوند درنتیجه باید بسیار نزدیک به سطح پوست قرار داده شوند..