کتاب فرصت‌ها ‏و ‏تهدیدهای ‏فضای ‏مجازی ‏(برای ‏کودکان ‏و ‏نوجوانان ‏در ‏دوران ‏کرونا)

فهرست
عنوان صفحه
فصـل اول 13
کرونا و اهمیت فضای مجازی 13
فضای مجازی چیست؟ 13
ویژگیهای فضای مجازی 15
آشنایی با اصطلاحات فضای مجازی 17
انواع شبکههای فضای مجازی 19
آسیبشناسی وسایل ارتباطجمعی 21
اثرات منفی وسایل ارتباطجمعی 22
پیامدهای آموزشی ناشی از اینترنت 23
انواع آسیبشناسی اینترنت، فضای مجازی و شبکههای اجتماعی 23
معضلات اینترنت و فضای مجازی 24
پیامدهای منفی شبکههای اجتماعی 44
راهكارهای برخورد با آسیبهای اینترنت، فضای مجازی و شبکههای اجتماعی 46
اقدامات و ابزارهای پیشگیرانه 47
نفوذ فضای مجازی در دوران کرونا 54
علل گرایش نوجوانان به اینترنت 60
تأثیر اینترنت بر هویت 62
هویت واقعی و هویت مجازی نوجوانان 65
ابعاد هویت اجتماعی 66
تأثیر هویت واقعی بر شکلگیری هویت مجازی 67
فصـل دوم 69
تأثیر دوران کرونا روی کودکان 69
رشد اجتماعی مطلوب در اواخر کودکی و دوران نوجوانی 70
تأثیر فاصله‌ی اجتماعی کوتاهمدت بر رشد اجتماعی 70
پیامدهای روانشناختی همهگیری کروناویروس (کووید 19) در کودکان 73
انزوای اجتماعی و رشد کودکی 76
تأثیر انزوای اجتماعی بر گروههای مختلف سنی 76
پیشدبستانی 77
دبستان 77
کودکان بزرگتر و نوجوانان (10 تا 19 سال) 77
نکات و راهبردهایی برای والدین 78
سرگرم کردن کودکان در روزهای قرنطینه و خانه‌نشینی 83
فصـل سوم 89
فرصتهای فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان در دوران کرونا 89
اینترنت، یکی از رسانه‌های دنیای مدرن 89
اینترنت در فضای نوجوانی و جوانی 89
اهداف و کارکردهای شبکههای اجتماعی 90
مزایای شبکههای اجتماعی 92
تعریف و تاریخچه‌ی آموزش مجازی 97
چالش‌های پیش روی آموزش مجازی 98
تعریف آموزش 98
تفاوت آموزش با یادگیری 99
آغاز آموزش 100
روش‌های آموزش 101
انواع آموزش 104
آموزش مجازی؛ نتیجه‌ی چهارمین انقلاب در آموزش 105
تاریخچه‌ی آموزش مجازی 106
ضرورت، اهمیت و هدف آموزش الکترونیکی 107
پیشینه‌ی آموزش الکترونیکی در جهان 109
فناوری موجود در آموزش الکترونیکی 110
انواع آموزش الکترونیکی 111
آموزش به صورت Online 111
آموزش به صورت Offline 112
موانع توسعه‌ی آموزش الکترونیک 112
موانع اشاعه‌ی به‌کارگیری فناوری اطلاعات 114
موانع راهبردی؛ چالشهای کلیدی در ادغام فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش 115
شکاف دیجیتالی؛ یک مانع 117
نمود‌های آموزش مجازی 119
تفاوت‌های اصلی دانشگاه سنتی و دانشگاه مجازی 120
موانع آموزش مجازی و راه برطرف کردن آن 121
مزایای آموزش مجازی 124
معایب و محدودیت‌های آموزش مجازی 129
فرصت‌های آموزش مجازی 132
چالش‌های آموزش مجازی 133
ابزار آموزش مجازی 137
بهترین ابزارهای آموزش الکترونیکی برای بهرهوری بیشتر 137
بهترین ابزار برای تولید محتوای eLearning 141
آموزش مجازی در کنار آموزش سنتی 152
چه افرادی آموزش مجازی ببینند؟ 152
آموزش مجازی در دانشگاه و مدرسه 152
نرمافزار آموزشی یا آموزش مجازی 153
سیستم آموزش مجازی 154
نقش یادگیری الکترونیکی در آموزش 156
الگوهای مختلف یادگیری الکترونیکی 158
ویژگیهای یادگیری الکترونیکی 159
معایب یادگیری الکترونیکی 160
طرحهای پداگوژیکی در یادگیری 161
سنجش، بازخورد و تعدیل الکترونیکی 164
سامانه‌ی آموزش مجازی 165
اشیاء یادگیری دیجیتال در یادگیری آنلاین 165
طراحی دورههای یادگیری برخط 166
مدیریت و اجرای آموزشهای الکترونیکی 166
ارزشیابی تأثیرات آموزش الکترونیکی 167
کاربردهای نرمافزار آموزش مجازی LMS 168
دلایل اهمیت و ضرورت آموزش مجازی در چیست؟ 173
دلایل اهمیت آموزش الکترونیکی 173
کرونا و فضای مجازی 181
معایب و مشکلات آموزش مجازی 181
مزیت‌های آموزش‌های مجازی 183
فصـل چهارم 185
تهدیدات فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان در دوران کرونا 185
تأثیر بازیهای آنلاین بر کودکان در دوران کرونا 185
بازی‌های آنلاین؛ جدیدترین نوع بازی‌های رایانه‌ای 186
میزان بازی آنلاین کودکان را کنترل کنیم؟ 187
کودکان در معرض اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای 187
والدین مدت بازی کودکان را زمانبندی کنند 188
انزوای اجتماعی و دور شدن کودکان از کانون گرم خانواده‌ 189
دلایل کودکان برای بازی‌های رایانه‌ای 190
سه شیوه‌ی تربیت والدین برای بازی‌های رایانه‌ای فرزندان 190
نکاتی برای والدین 191
تأثیرات مثبت و منفی بازی‌های رایانه‌ای بر کودکان 192
تأثیرات مثبت بازی‌های رایانه‌ای کودکان را بدانیم 193
تأثیرات منفی بازی‌های رایانه‌ای کودکان را بدانیم 194
آماری درباره‌ی بازی‌ها 196
خلاصه‌ی کلام 197
چالش‌ها و آسیب‌های مدرسه‌ی مجازی 197
ترفندهایی برای بهبود یادگیری دانشآموزان 202
مزایای تدریس مجازی و یادگیری الکترونیکی 207
برنامهریزی دورههای تدریس آنلاین 208
اولین مرحله در تدریس مجازی 208
سازماندهی دوره‌ی تدریس آنلاین 209
افزایش کیفیت در تدریس آنلاین 211
منـابع و مآخـذ 215
منابع فارسی 215
منابع غیرفارسی 218

فضای مجازی چیست؟
نمی توان فضای مجازی را مترادف با اینترنت دانست، اما اینترنت ابزار ورود به فضای مجازی است؛ اینترنت سامانه‌ای جهانی از شبکه های رایانه‌ای به هم پیوسته است که از مجموع «پروتکل اینترنت» (1) برای ارتباط با یکدیگر استفاده میکنند؛ به عبارت دیگر اینترنت شبکه شبکه­ها است که از میلیون­ها شبکه خصوصی، عمومی، دانشگاهی، تجاری و دولتی در اندازه­های محلی و کوچک تا جهانی و بسیار بزرگ تشکیل شده است که با آرایه­های وسیعی از فناوری­های الکترونیکی و نوری به هم متصل شده اند. اگر بخواهیم آنچه اینترنت را تشکیل می دهد معرفی کنیم، باید به سه بعد اشاره کنیم:
• زیرساخت: منظور از این عنوان، وسایل فیزیکی است که امکان اتصال و دسترسی به فضای مجازی را فراهم می کند که شامل روش اتصال به اینترنت اعم از استفاده از خطوط تلفن، وای فای، ماهواره و فناوری تلفن همراه و غیره، همچنین دستگاه اتصال به اینترنت اعم از تلفن همراه، تبلت، رایانه و … می شود.
• خدمات: منظور نرم افزارهایی است که روی زیرساخت فضای مجازی ارایه می شوند و شرایط برقراری ارتباط اینترنتی را برقرار می کنند.
• محتوا: منظور نوع و میزان داده ها (Data) و اطلاعاتی است که از طریق نرم افزارهای فضای مجازی منتقل می شوند که می تواند در قالب متن، صوت، تصویر، ویدیو یا فایل کاربردی باشد و به لحاظ موضوعی هم شامل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، دینی، آموزشی، سرگرمی و … می شود.
از این سه مورد که در بالا به آن اشاره شد، آن چیزی که اهمیت و کاربرد بیشتری دارد، خدمات فضای مجازی است؛ فضای مجازی آنقدر از لحاظ محتوایی خدمات متنوعی دارد که به سختی می توان از آن دسته بندی­ای ارائه داد، اما خدمات موجود را می توان در دسته بندی های استقرایی زیر خلاصه کرد:
 خدمات پایه: شامل موتورهای جست و جو است.
 انتقال پیام: شامل ایمیل، پیام رسان های فوری مانند تلگرام و برقرارکننده های صوتی و تصویری مانند ایمو و اسکایپ می شود.
 اشتراک گذاری: شامل سرویس‌های میزبانی فایل، متن، صوت، عکس (اینستاگرام)، ویدیو (یوتیوپ و آپارات) می شود.
 آموزش و تحصیل: شامل دانشگاه های آنلاین و وبسایت های درس محور است.
 خدمات شهروندی بین مردم و حاکمیت: اعم از دولت الکترونیک، امور قضایی، ثبت درخواست ها مجوزها و … است.
 کسب و کار: تجارت الکترونیک اعم از خرید و فروش کالا، تراکنش های مالی، مبادله بورس و اوراق بهادار و … است.
 شبکه های اجتماعی و پیام رسان: شبکه های اجتماعی رایانه مانند فیس بوک و کلوب، شبکه­ های اجتماعی موبایلی مانند تانگو و … از جمله شبکه ­های اجتماعی به شمار می روند.
 تفریح و سرگرمی: شامل انواع بازی­ های رایانه ای، گیم ­ها، ورزش­های فکری و …است.
ویژگی‌های فضای مجازی
 پویایی زمان
اولین ویژگی فضای مجازی این است که زمان در آن پویا شده است. برعکس دنیای واقعی که زمان گذشته و آینده دارد، این هم­زمانی در فضای مجازی، نوعی پویایی را درکار ایجاد کرده است. روز و شب در فضای مجازی وجود ندارد و هر زمان که شما به اینترنت وصل می شوید، هزاران نفر را می بینید که آن­لاین هستند و به کار مشغولند؛ به عبارت دیگر، کار در فضای مجازی تمامی ندارد؛ یعنی تولید و توزیع، پیوسته و ناتمام ادامه دارد.
 فشردگی مکان
ویژگی دوم فضای مجازی فشردگی مکان است. در زمان­های قدیم فاصله جغرافیایی، محدودیت محسوب می شد، در حالی که در این فضا این محدودیت از بین رفته است و در این محیط همه جهان با هم همسایه شده­اند. افراد بدون طی مسافت فیزیکی می توانند با دوستان، همکاران، جوامع و فرهنگ های مختلف آشنا شوند و تعاملات درازمدت برقرار کنند. اخبار به سادگی در دسترس افراد قرار می گیرد و به سرعت باعث واکنش ­هایی می شود.
 تکثر و تنوع عددی
جهان مجازی از محیطی متکثر، عددی، غیرمرکزی و به­ هم ­پیوسته برخوردار است. همین ویژگی سوم باعث لایه­ای شدن فضای مجازی می شود که طبقه­ بندی اطلاعات و دسترسی به آن­ها را سرعت می بخشد. اطلاعات مربوط به اشخاص، علوم، ادیان، هنرها، اشیا و اماکن همگی در فضای مجازی به راحتی قابل دسترسی هستند. در حقیقت فضای مجازی نوع متفاوتی از واقعیت مجازی دیجیتالی است که آن را «واقعیت خلق شده به وسیله رایانه» می دانند؛ واقعیتی که از آن جهت مجازی یا مصنوعی است که در دنیای واقعی و محیط مادی، مکانی را اشغال نکرده و در اذهان کاربران و درنیتجه تعامل با واسط الکترونیکی به وجود آمده است و می­تواند کاری کند که افراد زندگی جدیدی را تجربه کنند.

 پیوستگی و یکپارچگی
به هم پیوستگی و یکپارچه بودن فضای مجازی، منجر به ارائه خدمات اینترنتی مکمل شده است. خدمات اینترنتی با توجه به زیرساخت، برنامه، محتوا، لایه­ های مختلف و متنوعی پیدا می کند. در یکپارچه شدن، خدمات از سطح خرد به سطح کلان و از تصویر جزیی به تصویر کامل منتقل می­شود. در نتیجه نوعی یکپارچگی خدمات را به وجود می آورد. برای مثال هرکسی هم­زمان می تواند درخواست ویزا، مشاهده فضای هتل­ها و خرید بلیت هواپیما را انجام دهد.
 گمنامی هویت
پنجمین خصوصیت فضای مجازی، گمنامی و سیال بودن هویت کاربران است. در طول تاریخ هویت افراد همیشه ثابت، ایستا و استوار بر تعریف مشخص پشتیبانی شده از سوی جامعه و نظام­های قانونی است که در آن متولد شده است؛ اما در فضای مجازی این امکان وجود دارد که فرد سن، جنس، طبقه و دیگر ویژگی­ های اجتماعی و فرهنگی­اش را هرطور که خودش دوست دارد معرفی­کند و پس از مدتی می تواند این مشخصات را هم تغییر دهد. امکان گمنامی و ناشناخته بودن، امکان پنهان­سازی ابعادی از شخصیت، جست­وجوی همفکران، دوستی با دوستان، اختیار و اقتدار مطلق و احساس عدم تعلق به مکان خاص از مهم­ترین تاثیرهای این فضا است.
 فردگرایی
در نهایت آخرین ویژگی فضای مجازی، فردگرایی فزاینده در آن است. در فضای مجازی محدودیت­های ناشی از عضویت در خانواده، گروه و جمع­های خاص از بین می رود و فرد نیازی ندارد ملاحظه کسی را کند و رفتارش را متناسب با هنجارها و تایید دیگران شکل دهد، بنابراین به راحتی می تواند با هرکسی که می خواهد ارتباط برقرار کرده یا قطع رابطه کند. این وِیژگی در عین اینکه احساس آزادی زیادی به افراد می دهد، باعث ایجاد خودمحوری و فرد گرایی در افراد می شود که تنها خود و خواسته­های خودشان برایشان اهمیت داشته باشد و به مرورترجیح می­دهند که با رایانه بی­طرفی ارتباط برقرار کنند تا انسانهای دیگر.
آشنایی با اصطلاحات فضای مجازی
1. رایانامه (ایمیل)
رایانامه ها از پرکاربردترین سرویس­های فضای مجازی است. رایانامه در واقع صندوق پست الکترونیکی است که جایگزین صندوق پست فیزیکی شده است. شرکت­های گوناگون، سازمان­ها، نهادها، شخصیت­­های حقوقی و افراد عادی ترجیح می دهند به جای ارسال نامه از طریق پست یا نمابر (فکس)، از رایانامه استفاده کنند. یاهو (Yahoo) اولین رایانامه محبوب ایرانیان و پس از آن سرویس جی­میل (Gmail) با نوآوری و تنوع در خدمات گوی سبقت را از یاهو ربود. بین سرویس­های ارایه­دهنده ایمیل، هات­میل (Hotmail) نیز در رده سوم قرار می گیرد
2. بازی رایانه ای (گیم)
دومین شبکه ارتباطی در فضای اینترنت، بازی­های رایانه ای است. کاربران این شبکه گسترده جهانی را بازی­بازانی تشکیل می­دهند که در دنیای بازی به آنان بازی­خور یا گیمر می­گویند. بازی­های رایانه­ای براساس روند و نحوه انجام بازی به ژانر یا سبکهای مختلفی تقسیم بندی می شوند: سبک اکشن (هیجانی)، سبک تیراندازی، سبک ماجراجویی، سبک استراتژی، سبک شبیه­سازی، سبک ورزشی و سبک معمایی.
3. انجمن‌ها و تالارهای گفت وگو (فروم)
انجمن جایی است که کاربران در آن درباره موضوع خاصی به صورت عمومی و یا تخصصی به تبادل اطلاعات می­پردازند. کاربران در انجمن مانند شبکه­های اجتماعی، ارتباط برخط میا­ن­فردی صوتی و تصویری ندارند، بلکه تنها می توانند درباره موضوع خاصی در اتاقی عمومی به بحث و تبادل نظر بپردازند و برای کاربران دیگر پیام خصوصی بفرستند و یا دریافت کنند. وجه تمایز این تالارها از دیگر شبکه­ها، این است که معمولا تالارها جایی است برای یادگیری آنچه فرد نمی داند.

4. شبکه اجتماعی
شبکه های اجتماعی مجموعه ­ای عموما از افراد یا سازمان­ها هستند که به وسیله یک یا چند نوع خاص از وابستگی- مانند ایده ها و تبادلات مالی، دوست‌ها، خویشاوندی، لینک­های وب و …- به هم متصل شده­اند. در حال حاضر شش نوع شبکه اجتماعی در جهان وجود دارد:
 شبکه های اجتماعی متن محور: در این نوع از شبکه ­ها کاربران بیشتر از متن برای برقراری ارتباط با دیگران استفاده می کنند؛ «گوگل ­پلاس» و «فیس بوک» از مشهورترین شبکه­ های اجتماع متن­محور هستند.
 شبکه های اجتماعی فیلم محور: در این شبکه­ ها، زبان برقرای ارتباط و سخن گفتن، فیلم است. یوتیوب و سایت داخلی آپارات از معروف­ترین شبکه ­های اجتماعی فیلم ­محور هستند.
 شبکه های اجتماعی تصویرمحور: در این شبکه ­ها، کاربران با ارسال تصاویر با دیگران ارتباط برقرار می کنند و بیش از هرچیز از این ابزار برای انتقال اهداف خود استفاده می کنند. «اینستاگرام» و «فلیکر» از این دسته شبکه ­ها هستند.
 شبکه های اجتماعی موضوع محور: آنچه بیش از هرچیز به ارتباط در این شبکه جهت می­دهد، موضوع شبکه است؛ یعنی مهم نیست که کاربران از چه ابزاری برای برقراری ارتباط استفاده میکنند، بلکه موضوع مورد بحث اهمیت دارد. این نوع از شبکه ­های اجتماعی بیشترین تنوع را دارند؛ برای مثال موضوعاتی مانند کاریابی، تجارت، همکلاسی های قدیمی، نگهداری از حیوانات خانگی و … هریک حداقل شبکه ­ای اجتماعی را به خود اختصاص داده ­اند. شبکه ­های «لینکدین»، «کلاسمیت» و «داگاستر» از این نوع شبکه­ها هستند.
 شبکه های مخاطب محور: مخاطب مهم­ترین دلیل به وجود آمدن این نوع شبکه است. شبکه اجتماعی «نی نی فیس» با محوریت کودک و «امپرس» با محوریت زنان از جمله این شبکه ­ها محسوب می­شوند.
 شبکه های اجتماعی خدمات محور: در این نوع از شبکه­ ها خدماتی مانند تماس صوتی و تصویری، سرگرمی، فروشگاه آنلاین، پیام رسانی و خدمات عمومی از قبیل کرایه تاکسی، تعیین وقت دکتر، پرداخت قبض برق و … ارایه می­شود. از بین این نرم افزارها، آن دسته که امکان تماس صوتی و تصویری ارایه می­دهند در حقیقت همراه شما، زیرا امکانات اپراتور تلفن همراه را اعم از تماس صوتی و تصویری، ارسال پیام و ارسال محتویات چندرسانه ­ای، نمایش افرادی که در اطرافتان از این برنامه استفاده می­ کنند و تشکیل گروه­ های گوناگون را در اختیار دارند. این نوع از شبکه­ ها، در خارج از کشور، «برنامه ارتباطی» نامیده می شوند.

انواع شبکه‌های فضای مجازی
• ویچت: می توان گفت یکی از محبوب ترین شبکه های اجتماعی در ایران است که به دلیل بسته شدن برخی قابلیت های نرم افزار در ایران، در حال حاضر نرم افزار پرکاربردی به حساب نمی آید!
ولی بدونه شک امکانات نو و بی نظیری که در این نرم افزار وجود دارد همچنان برخی از مخاطبانش را همراه خود حفظ کرده است.
• اینستاگرام: تعداد بسیار زیادی از شما با شبکه اجتماعی Instagram آشنایی دارید. همانطور که میدانید این شبکه اجتماعی در زمینه به اشتراک گذاری تصاویر فعالیت می کنید که در آن می توانید تصاویر مختلف خود را در بین دوستانتان به اشتراک بگذارید.
هم اکنون این شبکه اجتماعی بالغ بر ۱۰۰ ها میلیون کاربر در سراسر جهان دارد. Instagram نام نرم افزاری است که ویژه سیستم عامل آندروید، توسط همین کمپانی عرضه شده است که توسط آن می توانید اکانت اینستاگرام خود را مدیریت کنید. این نرم افزار به شما این امکان را خواهد داد تا بتوانید در صفحه خود تصاویر مختلف را قرار دهید تا دوستانتان آن را مشاهده کنند.
• واتس آپ: با این برنامه قطعا با SMS های معمولی خداحافظی می کنید! این شعار بزرگترین و معروفترین شعاری است که سازندگان این نرم افزار آن را بیان می کنند. واتس آپ نیز یکی از محبوب ترین نرم افزار ها در نوع خود به شمار می آید که می تواند جایگزین ارسال اس ام اس ها به صورت معمول برای شما شود.
در صورتیکه این نرم افزار اندروید را برروی گوشی خود نصب داشته باشید در صورت دریافت پیام به شما اطلاع داده خواهد شد و دیگر نیاز به چک کردن مداوم ندارد. این ویژگی مهم واتس آپ است! اما اگر بخواهیم در مورد امتیازات منفی این برنامه حرف بزنیم قطعا به رایگان نبودن آن بعد از یکسال می توان اشاره کرد! سازندگان واتس آپ اعلام کرده اند که کاربر به مدت یکسال پس از نصب واتس آپ برروی گوشی خود باید هزینه ای جهت اشتراک پرداخت کند!
• وایبر (Viber): محبوب ترین نرم افزار برقراری تماس اینترنتی در دنیا، بعد از نصب آن و اتصال به اینترنت از طریق سیم کارت یا WIFI در آن ثبت نام کنید. برای مکالمه با دوستانتان باید طرف مقابل نیز این برنامه را نصب داشته باشد که خود وایبر به شما برای شناسایی دوستانی که وایبر را بر روی گوشی اندرویدی خود نصب دارند کمک می کند.
• تانگو (Tango): این نرم افزار نیز درکنار وایبر و واتس آپ یکی از محبوب ترین نرم افزار های پیام رسان اندروید به حساب می آیند. تانگو امکان نمایش دوستانی که از این برنامه استفاده می کنند را برای شما فراهم می آورد تا بتوانید راحت تر دوستان خود را پیدا کنید و با آنها به گفتگو بپردازید.
از مهمترین ویژگی هایی که باید به آن اشاره کنیم کیفیت صدا و تصویر فوق العاده بالای تانگو می باشد که باعث می شود انتقال داده های اطلاعاتی صوتی و تصویری با بالاترین کیفیت انجام شد.
• نیم باز (nimbuzz): مسنجری قدرتمند جهت برقراری ارتباط بین دو یا چند کاربر، نیم باز نرم افزار متنی است که باعث می شود به راحتی و در صورت دسترسی به اینترنت با کاربران لیست خود به صحبت بپردازید. امکان آپلود فایل به مقدار نامحدود نیز در این مسنجر گنجانده شده است که به این وسیله می توانید عکس ها و ویدئوهای خود را نیز با دوستانتان به اشتراک بگذارید. از مواردی که در این نرم افزار اندروید وجود دارد اتصال آن به پروفایل فیسبوکتان است. کاربران نیم باز می توانند در صورت آنلاین بودن دوستانشان در فیس بوک با آنها به وسیله این مسنجر اندرویدی صحبت کنند.

آسیب‌شناسی وسایل ارتباط‌جمعی
وسائل ارتباط جمعی به ابزاری گفته می شود که در یک جامعه از آن برای ابلاغ پیام ها و بیان افکار و انتقال مفاهیم به دیگران استفاده می شود. بررسی اثرات این وسائل یکی از پیچیده ترین مباحث در آسیب شناسی اجتماعی است. به همین دلیل، بسیاری از جامعه شناسان در درستی نتایج پژوهش هایی از این دست تردید نشان می دهند. امروزه گسترش و توسعه وسائل ارتباط جمعی به حدی است که دوران حاضر را عصر ارتباطات نامیده اند.
مک لوهان دنیا را با مفهوم دهکده ای جهانی می شناسد ولی گوید وسائل ارتباط جمعی دارای چنان قدرتی هستند که می توانند نسلی تازه در تاریخ انسان پدید آورند، نسلی که با نسل های پیشین بسیار متفاوت است.
از اثرات منفی وسائل ارتباط جمعی معتاد شدن به معنی عام کلمه است. در بسیاری از موارد انسان ها چنان به رسانه ها معتاد می شوند و بدان اعتماد می ورزند که در ساعت معین بدان نیاز می یابند. تأخیر یا فقدان، موجبات از بین رفتن تعادل آنان را فراهم می سازد و زمانی که بدان می رسند (مثلاً دستیابی) به روزنامه مورد علاقه، قدرت اندیشه از آن سلب می شود. آنان بدون هیچ تردید یا اندیشه ای نو، یا آموزه آنرا می پذیرند. بی شبهه، این فرایند که با خصلت ویژه انسان اندیشمند متباین است، موجب می شود که ذهن دچار کرختی می شود و فرد در جریان حوادث همچون پر کاهی بر روی، سیلاب خروشان، نا خواسته و بی اراده به این سو و آن سو کشیده گردد.

دو موضوع در ارتباط با وسائل ارتباط جمعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است:
 امور جنسی: در مورد مسائل ارتباط جمعی در امور جنسی هنوز تحقیق جامعی صورت نگرفته است؛ زیرا تأثیر آن قابل مشاهده و بالا تر از آن قابل کنترل نیست.
 خشونت و پرخاشگری: درباره رفتار خشونت آمیز ناشی از وسائل ارتباط جمعی پژوهش های زیادتری انجام شده است. با توجه به فزونی پرخاشگری در جامعه صنعتی و شهری امروزی، برخی برای توجیه این پدیده، وسائل ارتباط جمعی را مسئول می دانند زیرا فیلم، مجله، روزنامه، کتاب، تلویزیون، ویدئو، ماهواره و اینترنت حاوی تصاویر و مطالبی است که در آن اشاره به خشونت، تهاجم و خیانت بسیار دیده می شود.
یافته های پژوهشی نشان می دهد که فیلم های سینمایی، تلویزیونی، ویدئویی و اینترنتی از عوامل بسیار مؤثر در کژرفتاری و بزهکاری نوجوانان و جوانان هستند. نمایش اعمال خشونت بار، کشتار، جنایت، خون آشامی و نیز صحنه های هیجان انگیز در فزونی تشدید کجروی ها اثر به سزایی دارد. جوانان و حتی سالمندان علاقمندی شدیدی به تماشای صحنه های شهوترانی نشان می دهند که نشان بیماری «نظر بازی» است.

اثرات منفی وسایل ارتباط‌جمعی
باز داشتن از کارهای تحصیلی و اختصاص وقت نوجرانان و جرانان به خود، ارائه صحنه های خشونت آمیز و رواج خشونت، جریحه دار کردن عواطف نوجوانان و جوانان، سوق دادن زودرس به طرف زندگی بزرگسالی، خلق نیازهای کاذب، رابطه با جرم و جنایت (فراهم کردن زمینه های ارتکاب جرم)، برانگیختن حالت تهاجمی، محدود کردن قدرت ابتکار و خلاقیت، بیگانه ساختن جوانان و نوجوانان با مطالعه، تسخیر ذهن نوجوانان و جوانان، تهدید سلامتی «جسمی، روانی و رفتاری کودکان، جوانان و نوجوانان»، افزایش حالت انفعالی و بی تفاوتی، رواج رفتارهای ضد اجتماعی از طریق مشاهده و یادگیری توسط نوجوانان و جوانان پیامدهای خانوادگی ناشی از اعتیاد به اینترنت، اختلاف و نزاع های مستمر در روابط زناشوئی، اختلال در انجام وظائف خانوادگی به علت گرایش بیش از حد به اینترنت، افزایش طلاق و جدائی ناشی از اختلافات و درگیری های بین زوجین بر اثر استفاده بی رویه از اینترنت، گوشه گیری و انزوا در خانواده، مشکلات و اختلاف بین والدین و فرزندان.

پیامدهای آموزشی ناشی از اینترنت
کاهش چشمگیر در میزان مطالعه، افت نمرات درسی، غایب شدن از کلاس ها، کاهش روابط بین دانش آموزان و معلمان، اختلال در روابط بین دوستان و همکلاسی ها، گوشه گیری و انزوا در محیط مدرسه.

انواع آسیب‌شناسی اینترنت، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی
درهزاره ی سوم، اینترنت نقش مهم و روز افزونی در زندگی نوجوانان و جوانان ایفا می کند. جاذبه اینترنت باعث شده تا بسیاری ازجوانان و نوجوانان به جای تعامل با همسالان و والدین، کامپیوتر را برگزینند.
این همنشینی با کامپیوتر به مرور زمان تجربه شیرین درجمع بودن را از فرد می گیرد و می تواند منجر به انزوا و افسردگی شود، همچنین اینترنت با داشتن ویژگی های منحصر به فرد مثل دسترسی آسان سهولت استفاده، گمنامی کاربران و هزینه پایین در سالیان اخیر به یکی از عمومی ترین رسانه های جمعی جهان تبدیل شده است. استفاده از اینترنت در بین نسل جدید جامعه در حال گسترش است و بخشی از زندگی افراد را تشکیل می دهد. امروزه برای خرید، جمع آوری اطلاعات، گفتگو با سایر کاربران و بسیاری از فعالیت های دیگر از اینترنت استفاده می شود. آنگونه که به نظرمی رسد هیچ جنبه ای از زندگی نیست که تحت تأثیر این دهکده جهانی قرار نگرفته باشد. اینترنت پدیده شگفت قرن انقلاب مهمی در ارتباط پدید آورده است ویژگی عمده ای که در اینترنت وجود دارد و در سایر رسانه ها دیده نمی شود تعامل است. اینترنت مانند صنعت چاپ امکان ایجاد اطلاعات را برای عموم فراهم می کند؛ مانند تلفن تبادل اطلاعات را امکان پذیر می سازد اما ویژگی عمده آن در داشتن بازخورد و قابلیت تعامل است که سبب شخصی کردن ارتباطات، ومبادلات، این اطلاعات، شخصی می شود.
مطالعات، اخیر نشان می دهدکه استفاده ازاینترنت، سبب احساس ناکامی، تنهایی، اضطراب وبطور کلی کاهش سلامت روانی می شود.