کتاب راهکارهایی برای آموزش کودکان مبتلا به اوتیسم

مقدمه 9
فصل 1 11
طیف اوتیسم 11
مدل طیفی اوتیسم 13
اوتیسم پسرونده 14
خصوصیات اوتیسم 15
علت و دلائل اوتیسم 17
تشخیص اوتیسم 18
روشهای نوین پزشکی در تشخیص اوتیسم با آزمایش خون، ادرار و بزاق دهان 19
دورۀ رشدی اختلال طیف اوتیسم 20
علائم طیف اختلال اوتیسم در کودکان زیر دو سال 21
انواع سطوح و علائم طیف اوتیسم پس از دو سالگی 22
اختلال طیف اوتیسم سطح یک 23
علائم اختلال طیف اوتیسم سطح یک 23
دورنما و راهکار درمانی 23
اختلال طیف اوتیسم سطح دو 25
علائم اختلال طیف اوتیسم سطح دو 25
دورنما و راهکار درمانی 25
اختلال طیف اوتیسم سطح سه 26
علائم اختلال طیف اوتیسم سطح سه 26
دورنما و راهکار درمانی 26
مشخصههای اصلی در تشخیص اختلال طیف اوتیسم 27
سبب شناسی اوتیسم 28
فاکتورهای خطر آفرین اوتیسم 28
مداخلات درمانی، روانشناختی و آموزشی اوتیسم 29
طبقه بندی بین المللی آماری بیماریها 30
مهارتهای اجتماعی و ارتباطی 30
ارتباط واکسیناسیون و اوتیسم در کودکان 33
دلایل اوتیسم در بارداری 34
ارتباط لقاح مصنوعی و IVF با اوتیسم 35
فصل2 37
رفتار با کودکان اوتیسمی 37
نکات اصلی یادگیری برای کودک دارای اوتیسم 37
اصول رفتار با کودکان اوتیسم 38
نکات رفتاری اصلی 41
ثبت الگوهای رفتاری 43
ده راه حل برای آرام کردن بدخلقی کودک مبتلا به اوتیسم 44
بی اعتنایی آگاهانه به رفتار اشتباه کودک 44
سؤالات متداول 46
چگونه رفتارهای مناسب را به کودک مبتلا به اوتیسم یاد بدهیم؟ 46
چرا کودکان مبتلا به اوتیسم به قوانین و انضباط نیاز دارند؟ 46
فصل 3 49
مهارتهای اجتماعی کودکان اوتیسم 49
مهارتهای اجتماعی و اوتیسم 49
مهارتهای اجتماعی تحت تأثیر اوتیسم 51
مهارتهای اجتماعی نیاز کودک اوتیسم 51
مهمترین مهارتهای اجتماعی لازم برای کودکان 52
بهبود مهارتهای اجتماعی کودک 54
نحوۀ آموزش مهارت اجتماعی 55
راهکارهای آموزش و توسعۀ مهارتهای اجتماعی 55
استفاده از مهارتهای اجتماعی در موقعیتهای مختلف 56
مداخلات مبتنی بر افزایش مهارتهای اجتماعی برای کودک اوتیسم 56
شناخت کمبودهای مهارتهای کودک 57
فصل 4 59
آموزش به کودکان اوتیسم 59
نکات کلیدی آموزشی به کودکان اوتیسم 60
آموزش تصویری برای آموزش فعالیتها 61
آموزش الفبا به کودکان اوتیسم 63
آموزش ریاضی به کودکان اوتیستیک 65
نکات مهم در آموزش ریاضی به کودکان اوتیسم 68
چالشهای یادگیری ریاضی برای کودکان مبتلا به اوتیسم 69
ویژگیهای تأثیرگذار اوتیسم بر یادگیری 69
مداخلۀ زودهنگام 70
بهترین بازی و فعالیت برای کودک مبتلا به اوتیسم 70
ده بازی جذاب و مؤثر برای کودکان اوتیسم 71
جمع بندی 75
فصل 5 77
مشکلات دانش آموزان اوتیسمی 77
انواع مشکلات کودکان اوتیسم در مدرسه 77
راهکارهایی برای موفقیت کودکان اوتیسم در مدرسه 78
پنج ترفند برای بهبود عملکرد کودک در مطالعۀ دروس مختلف 78
روشهایی برای آموزش دادن به همسالان دربارۀ اوتیسم 79
منابع و مآخذ 81

طیف اوتیسم
طیف اوتیسم اختلالی نورولوژیک است که خودش را در سال¬های اولیۀ رشد کودک نمایان می¬کند. این اختلال باعث مشکلاتی چون رفتارهای تکراری و کلیشه¬ای، نقص در مهارت¬های ارتباطی کلامی و غیر کلامی و رفتارهای اجتماعی می¬گردد.
در حال حاضر آمار شیوع اوتیسم 1 نفر در هر 59 تولد است و مهم¬ترین علت¬های آن را در نقایص ژنتیک و زیست محیطی شناسایی نموده¬اند.
طیف اوتیسم که عمومأ به آن اوتیسم یا درخودماندگی می¬گویند، یک اختلال عصبی تکوینی با وجود مشکلات جدی در تعاملات اجتماعی، ارتباطات کلامی و غیر کلامی و وجود رفتارهای تکراری و علایق محدود فرد است. واکنش¬های غیر معمول به محرک حسی و تأکید فرد بر حفظ ثبات و روال¬هایی خاص در زندگی نیز از نشانه¬های شایع این اختلال هستند. اوتیسم به طور رسمی در سازمان بهداشت جهانی و انجمن روان پزشکی آمریکا با عنوان اختلال طیف اوتیسم و در خدمات ملی بهداشت انگلستان با عنوان وضعیت طیف اوتیسم شناخته می¬شود و از منظر حقوقی و پزشکی نوعی ناتوانی از گروه ناتوانی¬های رشدی- عصبی تعریف شده است. این اختلال را بیشتر می¬توان یک اختلال نورولوژیکی که خودش را در سال¬های اولیۀ رشد کودک نمایان می¬کند معرفی نمود. این اختلال در بیماران اوتیستیک باعث می¬شود که مغز فرد مبتلا به اوتیسم نتواند در زمینۀ رفتارهای اجتماعی و مهارت¬های ارتباطی به درستی عمل می¬کند و مزاحم او برای یادگیری چگونگی ارتباط و تعامل با دیگران به طور اجتماعی می¬شود.
ریشۀ کلمۀ اوتیسم از واژۀ یونانی Autos به معنی خود گرفته شده است. البته این نام در طول زمان به صورت¬های گوناگونی به کار گرفته شده است، مانند: اوتیسم کودکی اولیه یا اوتیسم کودکی. پس از مدتی این نام¬ها تقریبأ مترادف با اوتیسم در بزرگسالان به کار رفت و پس از آن این اختلال را در هر دورۀ سنی به نام اوتیسم می¬شناسند.
اختلال طیف اوتیسم و اوتیسم دو واژه و عبارت کلی برای گروهی از اختلالات پیچیده در رشد مغز هستند.
اختلال اوتیسم نامی آشنا برای همۀ افرادی است که در حوزۀ اختلال¬های رفتاری فعالیت می¬کنند. البته انجمن روانشناسی آمریکا در سال 2013 اصطلاح اوتیسم را به اختلال طیف اوتیسم تغییر داد. این اصطلاح تمامی سطوح مختلف اوتیسم را تحت پوشش قرار می¬دهد. در حقیقت اختلال طیف اوتیسم گروهی از اختلالات هستند که در آنها رشد مهارت¬های اجتماعی مانند: زبان، ارتباط و ذخایر رفتاری فرد با تأخیر همراه است یا گاهی انحرافاتی در آن مشاهده می¬شود. کودکانی که مبتلا به این طیف از اختلالات هستند، علاقۀ شدیدی به طیف محدودی از فعالیت¬های خاص نشان می¬دهند. اغلب آنها در برابر تغییر به شدت مخالفت می¬کنند و حساسیت و پاسخ دهی مناسبی را نسبت به محیط¬های اجتماعی از خود نشان نمی¬دهند.
اوتیسم توسط بسیاری از منابع روان پزشکی به عنوان یک اختلال طیفی در نظر گرفته می¬شود. اختلال طیفی اختلالی است که می¬تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت ظاهر شود و هر فرد ممکن است برخی از ویژگی¬های مرتبط با آن، اما نه همۀ آنها را به درجات بسیار متفاوتی نشان دهد. به کسانی که ویژگی¬های این طیف اختلافی را دارند اوتیستیک گفته می¬شود. افراد اوتیستیک مختلف ممکن است ویژگی¬های متفاوتی از خود نشان دهند و ویژگی¬های این اختلال طیف گونه ممکن است در زمان¬های مختلف به شکل متفاوتی در هر فرد ظاهر شود. تنوع زیادی در سطح حمایتی که افراد اوتیستیک به آن نیاز دارند دیده می¬شود. برخی از افراد اوتیستیک توانایی صحبت و گفتار را به طور کلی ندارند، در حالی که برخی دیگر به طور نسبی دارای توانایی گفتاری بدون نقض هستند.
طیف اوتیسم از نظر تاریخی به زیرمجموعه¬هایی تقسیم می¬شد، اما سؤالات مداومی در مورد اعتبار این تقسیم بندی¬ها وجود دارد. با این حال جدیدترین نسخه¬های راهنمای تشخیصی اصلی انگلیس زبان، راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی و طبقه بندی بین المللی بیماری¬ها هر دو اختلال طیف اوتیسم را به عنوان یک اختلال منفرد فهرست می¬کنند. در مورد مناسب بودن به کارگیری اصطلاح پزشکی اختلال در وصف طیف اوتیسم اختلاف نظر وجود دارد و بسیاری از منابع ترجیح می¬دهند از اوتیسم یا در بریتانیا از کلمۀ شرایط طیف اوتیسم به جای اختلال طیف اوتیسم استفاده کنند. در حالی که روان پزشکی به طور سنتی اوتیسم را به عنوان یک اختلال عصبی – رشدی طبقه بندی می¬کند. برخی از فعالان حوزۀ اوتیسم، اوتیسم را گونه¬ای از تنوع عصبی و نوعی تنوع طبیعی در تفکر و تجربۀ انسان می¬دانند. براساس این دیدگاه که توسط جنبش حقوق اوتیسم ترویج شده است، لزومأ هیچ مشکل آسیب شناسانه¬ای برای یک فرد اوتیسمی وجود ندارد، اما این موضوع مانع از ناتوان خواندن بعضی از افراد اوتیستیک و به طور بالقوه به رسمیت شناختن داشتن نیازهای حمایتی بالا در این افراد نمی¬شود. این دیدگاه نسبتأ مثبت و کلی نگر از اوتیسم منجر به درجاتی از تنش و اختلاف بین افراد بزرگسال اوتیستیک، حامیان و مؤسسات خیریۀ فعال در این حوزه شده است.
اگرچه هیچ درمانی برای اوتیسم وجود ندارد، اما مداخلات رفتاری زودهنگام می¬تواند به کودکان مبتلا به تأخیر در گفتار کمک کند تا مهارت¬های خودمراقبتی، اجتماعی و زبانی خاصی را کسب کنند. با این حال زندگی مستقل و بهرۀ هوشی بالا در افرادی که نیازهای حمایتی بالاتری دارند بعید است، بنابراین مداخله برای این افراد مستلزم یافتن، یادگیری و تعمیم شیوه¬های ارتباطی جایگزین در جامعه و فرد است. تجویز داروهای ضد روان پریشی همچون ریسپریدون، آریپیپرازول و تأثیر آنان برای کاهش صفات تحریک و حس آزار در افراد اوتیستیک به خوبی در منابع علمی تثبیت شده¬اند.
روز آگاهی جهانی اوتیسم روز دوم آوریل هر سال است که سازمان¬های فردی اوتیسم را در سراسر جهان دور هم می¬آورد تا به اموری مانند تحقیق، تشخیص، درمان و پذیرش عمومی افراد مبتلا به این اختلال رشد کمک کند.
اگرچه اوتیسم را در هر دورۀ سنی در مراکز مشاورۀ کودک قابل شناسایی است؛ اما به عنوان یک اختلال رشدی از آن یاد می¬شود، زیرا علائم عمومأ در دو سال اول زندگی علائم آن در کودک و ظاهر کودکان اوتیسمی دیده می¬شود. ویژگی¬های دیگر کودکان اوتیسم بی ثباتی شدید آنها در خلق و عاطفه و واکنش¬های غیر معمول آنها به محرک¬های حسی که با کودکان هم سن و سال آنها بسیار متفاوت است.
مدل طیفی اوتیسم
اوتیسم یک اختلال عصبی- رشدی بسیار متغیر است و مدت¬ها تصور می¬شد که طیف گسترده¬ای را شامل می¬شود. از افراد با نیازهای حمایتی بالا (که ممکن است صحبت نکنند، از نظر رشدی با تأخیر مواجه شوند و احتمال بیشتری وجود دارد که با سایر تشخیص¬ها از شرایط و اختلالات دیگر نیز رنج ببرند یا از افرادی باشند که دارای ناتوانی و کم توانی ذهنی هستند)، گرفته تا افراد با نیازهای حمایتی کم (که ممکن است مهارت¬های گفتاری- زبان و فکری معمولی¬تری داشته باشند، اما ممکن است با مهارت¬های اجتماعی/ مکالمۀ عجیب، علایق کم و خاص که نحوۀ حرف زدن آنان ممکن است پرحرف و وراج مانند و همچنین ملانقطی باشد) می¬توانند شامل این طیف شوند. از آنجایی که طیف رفتار در این اختلال پیوسته است، مرزهای بین دسته بندی¬های تشخیصی و علمی لزومأ تا حدودی دل بخواه و بدون معیار خاصی بوده¬اند. به نوبۀ خود گاهی گفته می¬شود که طیف اوتیسم زیرمجموعه¬ای از فنوتیپ گسترده¬تر اوتیسم است. این فنوتیپ افرادی را توصیف می¬کند که ممکن است اختلال این طیف را نداشته باشند، اما دارای ویژگی¬های مشابه اوتیسم مانند اجتناب از تماس و ارتباط چشمی باشند.
اوتیسم پسرونده
اوتیسم پسرونده زمانی اتفاق می¬افتد که به نظر می¬رسد کودک به طور معمول رشد می¬کند، اما سپس شروع به از دست دادن مهارت¬های گفتاری و اجتماعی می¬کند. معمولأ بین 15 تا 30 ماهگی رخ می¬دهد و متعاقبأ در فرد اوتیسم کلاسیک تشخیص داده می¬شود.
سایر اصطلاحات مورد استفاده برای توصیف اوتیسم پسرونده در کودکان مبتلا به اوتیسم عبارتند از: اوتیسم با پسروندگی، رگرسیون اوتیسم، اوتیسم نوع پسرفت و سندرم اوتیسم اکتسابی. هیچ تعریف استانداردی برای اوتیسم پسرونده وجود ندارد، و شیوع پسروندگی بسته به تعریف مورد استفاده متفاوت است. برخی از کودکان ترکیبی از ویژگی¬ها با تأخیرهای اولیه و برخی از دست دادن¬های بعدی را نشان می¬دهند. چندین نوع و مدل بینابینی از توسعۀ اختلال طیف اوتیسم وجود دارد که هرکدام از آنها ممکن است در زیر مدل¬های زیرمجموعه¬هایی همچون مدل آشکار شدن نوع اوتیسم ساده و سنتی، مدل¬های پسرونده، مدل ناپدید شدن نامحسوس علائم، مدل شکست در پیشرفت اختلال، مدل کاهش نامحسوس و از دست دادن بعضی از توانایی¬های آشکار و به دست آمده و … قرار نگیرند. اگر پسروندگی به تنهایی با معیار از دست دادن توانایی استفاده از زبان تعریف شود، کمتر رایج است و اگر با معیار گسترده¬تری تعریف شود که در آن توانایی استفاده از زبان حفظ شود اما تعامل اجتماعی در فرد کاهش یابد، رایج¬تر می¬باشد.
پسروندگی ممکن است در حوزه¬های مختلفی از جمله مهارت¬های ارتباطی، اجتماعی، شناختی و خودیاری رخ دهد. با این حال رایج¬ترین پسروندگی از دست دادن توانایی استفاده از زبان است. برخی از کودکان رشد اجتماعی خود را به جای زبان از دست می¬دهند و برخی هر دو را. از دست دادن مهارت ممکن است بسیار سریع، یا ممکن است آهسته باشد و قبل از یک دورۀ طولانی بدون پیشرفت مهارت باشد. از دست دادن ممکن است با کاهش بازی و تعامل اجتماعی یا افزایش زودرنجی همراه باشد. مهارت¬های کسب شدۀ موقت معمولأ به چند کلمه از زبان گفتاری می¬رسد و ممکن است شامل برخی ادراک اجتماعی ابتدایی باشد.
پس از پسروندگی کودک از الگوی استاندارد رشد عصبی اوتیستیک پیروی می¬کند. اصطلاح اوتیسم واپس گرا ممکن است به نظر آید که اشاره به رشد عصبی معکوس دارد اما در واقع فقط مهارت¬های رشدی آسیب دیده و نه ساختار عصب شناسی فرد است که پسرفت می¬کند. از آنجا که صفات و علائم اوتیستیک متناسب با سن از بدو تولد واضح است، معمولأ رایج¬تر است که رشد عصبی اوتیستیک شامل پسروندگی نشود.
شروع آشکار اوتیسم واپس رونده برای والدین که اغلب در ابتدا به کم شنوایی شدید بجای مبتلا شدن به اختلال طیف اوتیسم در فرزند خود مشکوک هستند، غافلگیر کننده و ناراحت کننده است. نسبت دادن پسروندگی به عوامل استرس محیطی ممکن است منجر به تأخیر در تشخیص شود.
خصوصیات اوتیسم
اوتیسم اختلال طیفی عصبی- رشدی و شدیدأ متغیر در هر فرد می¬باشد و ناشی از اختلال در رشد مغز است که در دوران نوزادی بروز می¬کند، سپس یک دورۀ ثابت را بدون بهبودی طی می¬کند و علائم آن تا دورۀ بزرگسالی ادامه پیدا می¬کند یا در بعضی بهبود و از بین می¬رود. این اختلال غالبأ به شکل خاموش بروز می¬کند. افراد اوتیستیک ممکن است به شدت در بعضی از کارها ضعیف و ناتوان، در بعضی متوسط و در بعضی بسیار توانا باشند.
ویژگی¬های آشکار و قابل مشاهده به تدریج پس از شش ماهگی شروع می¬شود و در سن دو یا سه سالگی تثبیت می¬شوند و تا بزرگسالی ادامه می¬یابند. اگرچه اغلب در بزرگسالی این صفات به شکل خاموش¬تر و نهان¬تری هستند.
جنبه¬های دیگر مانند غذا خوردن غیر معمول نیز رایج است اما برای تشخیص ضروری نیست.
هنگامی که فرد مورد معالجه قرار گرفته صفات زیر را نشان می¬دهد، پزشکان ارزیابی وجود اختلال طیف اوتیسم را در فرد در نظر می¬گیرند:
• مشکلات پابرجا در تعامل اجتماعی یا ارتباط
• رفتارهای محدود یا تکراری (که اکثرأ به آنان stimming گویند)
• مقاومت در برابر تغییرات یا علایق محدود
این ویژگی¬ها معمولأ در صورت لزوم با موارد زیر ارزیابی می¬شوند:
• مشکلات در به دست آوردن یا حفظ شغل یا تحصیل
• مشکلات در شروع یا حفظ روابط اجتماعی
• ارتباط با سلامت روان یا خدمات ناتوانی و یادگیری
• سابقۀ داشتن شرایط و اختلالات دیگر عصبی- رشدی (از جمله ناتوانایی¬های یادگیری و ADHD)، یا شرایط و اختلالات سلامت روان دیگر
علائم زیادی در ارتباط با اختلال طیف اوتیسم وجود دارد و نحوۀ نمایان شدن آنها بسیار متفاوت است.