کتاب برجام ‏و ‏مقایسه‌ی ‏مواضع ‏احزاب ‏و ‏جناح ‏های ‏سیاسی ‏ایران

عنوان صفحه
مقدمه 9
فصـل اول 17
گونه شناسی جناح ها و جریان‌های سیاسی در ایران 17
برنامه جامع اقدام مشترک 18
گونه شناسی جناح‌ها و جریان‌های سیاسی در ایران 19
گونه شناسی چپ اسلامی 22
اصلاح طلبی 27
گونه شناسی راست اسلامی 31
تفکر سیاسی جناح راست 32
اصول گرایی 32
اعتدال‌گرایی 35
احزاب و گروه های وابسته به جناح راست 36
صورت بندی دیگر جناح‌ها و گروهای سیاسی در ایران 37
فصـل دوم 47
برنامه هسته‌ای ایران 47
گذری بر پیشینه برنامه هسته‌ای ایران 49
ویژگی خاص پرونده هسته‌ای ایران 58
بررسی و تحلیل چرایی چالش غرب علیه فناوری هسته‌ای ایران 63
بروز مناقشه فعالیت‌های اتمی ایران تا برنامه جامع اقدام مشترک 66
فصـل سوم 69
مقایسه‌ی دیدگاه‌های جناح های سیاسی داخلی درباره برنامه جامع اقدام مشترک 69
اصول گرایان 70
اصلاح طلبان 77
بررسی مقایسه‌ای دوران اصلاح طلبان و اصولگرایان 82
جناح اعتدال گرا (اعتدال‌گرایی) 86
مفهوم شناسی اعتدال‌گرایی 87
فصـل چهارم 89
تعامل گرایی گروه های سیاسی 89
تعادل و توازن بين آرمان گرایی و واقع گرایی 89
تعادل و توازن بين اهداف و ابزارهای سیاست خارجی 92
تعادل و توازن بين اعمال قدرت و دیپلماسی 92
توازن و تعادل در توسعه روابط خارجی 93
واقع بینی 93
تعامل گرایی مؤثر و سازنده 95
امنیت طلبی مثبت 96
نظم و نظام بین الملل 97
منـابع و مآخـذ 121
منابع فارسی 121
منابع غیر فارسی 127

مقدمه
با افزایش فشارهای بین‌المللی، بحث گزینه‌های هسته‌ای به هر چیز دیگری در ایران شباهت پیدا کرده است، هم از لحاظ ایدئولوژیکی و هم از لحاظ سیاسی؛ از لحاظ ایدئولوژیکی این بحث بیانگر دیدگاه‌های سیاسی متفاوت و از لحاظ سیاسی نیز بیانگر تلاش بازیگران مختلف برای کسب نفوذ و تاثیر سیاسی است.
پس از جنگ سرد نگرش خاصی در مورد امنیت بین‌المللی، تهدیدات و تدابیر مربوط به آن در بین کشورهای غربی- اروپایی و آمریکایی شکل گرفت. چارچوب شناختی مزبور مبتنی بر نگرش غرب به برنامه هسته‌ای ایران است.
پرونده هسته‌ای ایران، به دلیل فشارهای سیاسی ایالات متحده و ایجاد جنگ روانی و محیط مجازی رسانه‌ای توسط برخی از کشورها از جمله کشورهای غربی، از شکل حقوقی – فنی به صورت سیاسی- امنیتی تغییر شکل یافته است. از ابتدای مطرح شدن موضوع هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۲، غرب یعنی اتحادیه اروپا و آمریکا از اصلی‌ترین بازیگران اثرگذار بر این موضوع بوده اند؛ بنابراین، شناخت ذهنیت امنیتی این بازیگران و همچنین ذهنیت بازیگران داخل ایران در مورد این موضوع ضرورتی انکار ناپذیر است. نوع واکنش قدرتهای غربی در قبال فعالیتهای هسته‌ای ایران، آمیزه ای از فشار، چانه زنی، معامله، دادن وعده های اقتصادی به ایران و نظیر آنها بوده است؛ بنابراین چالش هسته‌ای ایران پس از به قدرت رسیدن سید محمد خاتمی به عنوان رئیس جمهور آغاز گردید و در تمام سالهای دولت اصلاحات و پس از آن در دولت‌های نهم، دهم، یازدهم به شیوه های گوناگون ادامه یافته است. ولی باید اشاره داشت که سیاست خارجی هر کشوری زمانی می‌تواند در عرصه بین‌المللی از کارآیی و مشروعیت برخوردار باشد که ضمن تعامل با محیط داخلی در جهت نیل به منافع ملی شکل بگیرد و تنظیم شود. این امر نیز زمانی میسر است که منافع ملی دقیقا شناخته و تعریف شود.
کشورهایی که در عرصه بین‌المللی موفق بوده اند همگی واجد کتابچه ای هستند که در آن منافع ملی و اهداف سیاست خارجی و راههای رسیدن به آن مشخص شده است. آنها می‌دانند بر سر چه اصولی از سیاست خارجی خود باید معامله نکنند و کدام مولفه‌ها را می‌توانند در انعطاف پذیری استراتژیک خود نادیده بگیرند.

بنابراین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران همواره مهم‌ترین معضل پیش روی مردان سیاست بوده است که سیاست‌های هسته‌ای نیز از این امر مستثنا نیست؛ بنابراین، برنامه هسته‌ای ایران سال هاست که توجه محافل سیاسی داخلی و نیز مقامات سایر دولت‌ها، سازمانهای بین‌المللی را در جهان به خود جلب کرده است؛ اما توجه محیط‌های آکادمیک و علمی به آن کمتر بوده است. مناظرات موجود در داخل کشور، حول این برنامه از مهم‌ترین ابعاد مسئله است که زمینه‌های داخلی ظهور آنها به اندازه ی کافی بررسی نشده است. در حقیقت هم در سطح جهانی و هم در داخل کشور برداشت‌های متفاوت از برنامه هسته‌ای ایران، ضرورت آن، زمینه‌های ضرورت یا عدم ضرورت آن و… وجود دارد. در واقع شناسایی دیدگاههای مختلف و مناظره‌های موجود در اطراف این برنامه و بررسی زمینه‌های گفتمانی ظهور آنها و عوامل بیناذهنی موثر در برداشت‌های متفاوت از معنا و اهمیت برنامه هسته‌ای است که اهمیت مطالعه در این زمینه را چند برابر کرده است؛ بنابراین در این مطالعه ما سعی خواهیم کرد در ابتدا مروری بر برنامه هسته‌ای ایران داشته باشیم و سپس دیدگاه ها و جریان‌های متفاوت داخلی ایران در این زمینه و همچنین زمینه‌های گفتمانی که شکل دهنده دیدگاه‌های متفاوت داخلی هستند را در برنامه هسته‌ای ایران و رسیدن به توافق مورد بررسی قرار دهیم.
یکی از مهم‌ترین توافق نامه هایی که در سال های اخیر میان ایران و کشورهای خارجی منعقد شده، توافق نامه موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک می‌باشد، علی رغم اینکه موافقت نامه مذکور در هنگام مذاکره، تدوین و تنظیم آن به نوعی با موافقت نسبی مقامات و مسوولان کشور جمهوری اسلامی ایران واقع شد، اما در میان احزاب و گروهای سیاسی اختلاف دیدگاه ها و برداشت‌های متفاوتی راجع به آن وجود داشت، اختلافاتی که برخی مواقع با تنش های سیاسی در میان گروه ها و احزاب و جریان‌های سیاسی نیز مواجه بود و سطح اختلافات از سطح رقابت های سیاسی نیز فراتر رفت، به گونه‌ای که برخی از تحلیل گران و جریان‌های سیاسی، برنامه جامع اقدام مشترک را به محملی برای منازعه‌های سیاسی تبدیل نمودند.
در عرصه سیاسی ایران گروه ها و جناح های سیاسی مختلفی همچون اصولگرا، اصلاح طلب، اعتدال گرا و نیز مستقل‌ها در فرایند شکل‌گیری، تدوین و تصویب برنامه جامع اقدام مشترک، نظرات، دیدگاه ها و اندیشه‌های گوناگونی ارایه دادند، طیف اعتدال گراها و اصلاح طلبان عمدتا از موافقان برنامه جامع اقدام مشترک بوده و آن را سندی افتخار آمیز برای کشور می‌دانند. آنها استدلال می‌کنند برنامه جامع اقدام مشترک توانسته است امنیت ایران را تضمین و به نوعی از منازعات، درگیری ها و جنگ احتمالی در آینده جلوگیری نماید، بلکه قدرت وهژمونی ایران را در جهان توسعه و تعمیق بدهد و از این رو برنامه جامع اقدام مشترک می‌تواند کشور را از تنگنا¬ها و مشکلات و چالش‌های امنیتی و بویژه اقتصادی خارج نموده، زمینه رشد، بالندگی و توسعه و پیشرفت کشور را بیش از پیش فراهم آورد. از طرف دیگر این دسته از جناح ها و گروه های سیاسی ایران در تکمیل موافقت خود با برنامه جامع اقدام مشترک آن را تامین و تضمین کننده منافع ملی کشور به نحو واقعی و حقیقی کلمه می‌دانند. در طرف مقابل، گفتمان اصول گرایی و بویژه طیف رادیکال آن، برنامه جامع اقدام مشترک را دارای نقاط ضعف متعدد می‌دانند، به گونه‌ای که به موضوعاتی همچون عبور برنامه جامع اقدام مشترک از خطوط قرمز ترسیمی مقام رهبری، عدم تعادل میان داده ها و ستانده ها، نقض منافع ملی و امنیت ملی کشور از طریق زمینه سازی در جهت نفوذ غربی ها در کشور و در نهایت کاهش اقتدار و قدرت منطقه‌ای و جهانی ایران اشاره می‌کنند. با عنایت به ب رخی از دیدگاه‌های مذکور که از میان جناح های مختلف و متنوع سیاسی کشور انتخاب شده است، می‌توان درک کرد که چه تنوع و تعدد فکری و عقیدتی در خصوص موافقت نامه هسته‌ای وجود دارد، از این رو مسئله و دغدغه اساسی و اصلی در مطالعه حاضر این است که دیدگاه ها و نظرات گروه ها و جناح های سیاسی اصلی کشور را راجع به موافقت نامه هسته‌ای بدانیم و مورد تحلیل، واکاوی و ارزیابی قرار دهیم.