کتاب بازی ‏درمانی ‏و ‏اضطراب ‏در ‏کودکان

فهرست
عنوان صفحه
مقدمه 11
فصـل اول 19
بازی درمانی گشتالتی 20
اضطراب 20
کودکان مبتلا به سرطان 21
سرطان 21
سرطان شناسی روانی ( پسیکو آنکولوژی ) 21
سبب شناسی 24
فصـل دوم 29
اختلالات اضطرابی کودکان 30
دیدگاه های مختلف درباره اضطراب 32
دیدگاه زیست شناختی 32
دیدگاه رفتاری 33
دیدگاه شناختی 33
دیدگاه شناختی – رفتاری 34
دیدگاه روان پویشی 34
دیدگاه وجودی 34
دیدگاه فرد مدار 34
دیدگاه گشتالتی 35
دیدگاه درمان های میان فردی 35
دیدگاه سیستمی 35
دیدگاه اجتماعی – فرهنگی 36
درمان اختلالات اضطرابی 37
مشاوره بر پایه روانکاوی 37
تحلیل جملات ناتمام 37
قصه گویی 37
گشتالت درمانی 38
بازی های تخیلی 38
رویا پردازی 38
درمان عقلانی – هیجان – رفتاری REBT 39
درمان شناختی – رفتاری CBT 40
مشاوره رفتاری 41
آرام سازی، تنش ماهیچه ای و روانی 41
مواجهه تدریجی، پرهیز، حساسیت زدایی منظم 41
درمان بر پایه رویکرد شخص محور 41
مشاوره خانوادگی (رویکردهای سیستمی، نظام نگر) 42
دارو درمانی 43
فصـل سوم 45
بازی درمانی 46
گشتالت درمانی 49
بازی درمانی گشتالتی 50
فرآیند درمان بازی درمانی گشتالتی 51
فصـل چهارم 55
مطالعات 56
منـابع و مآخـذ 65
منابع فارسی 66
منابع غیر فارسی 72

بازی درمانی گشتالتی
شکلی از درمان است که بر اصول روان شناسی ادراک و پدیدار شناسی استوار است. بازی درمانی گشتالتی به دنیای نمودی فرد و افکار و احساست او، آن طور که در زمان و مکان بلافاصل او تجربه می شوند، تمرکز دارد و چندان به تاریخچه توجهی ندارد و همچنین مشکلات آگاهی و کلیت فرد را در ارتباط خلاق با محیط مورد تاکید قرار می دهد. یکی از مفروضات بازی درمانی گشتالتی این است که ارتباط خوب، منجر به زندگی و رابطه با طراوت تر می گردد. بنابراین وظیفه درمان گر کمک به مراجع است تا آزادانه و آگاهانه راه های جدیدی را برای برقراری ارتباط رضایت بخش در لحظه حال انتخاب کند..
منظور از بازی درمانی گشتالتی به کارگیری فنون گشتالتی مثل صندلی خالی، آگاهی از احساسات، بازی با جملات ناتمام، فن آیینه، فن لحظه کنونی، بازی های لمس کردنی، کف زدن و تشویق کردن، بازی تخیلی بوته گل سرخ، نقطه ضعف های من، فن تنفر، خواسته، قدردانی، فن آگاهی به ناحیه بیرونی و میانی، کار با رویا و اصلاح ادبیات گفتگو می باشد.
اضطراب
چایلین (1975) اضطراب را واکنش فرد در مقابل یک موقعیت ضربه آمیز، یعنی موقعیتی که زیر تاثیر بالا گرفتن تحریکات اعم از بیرونی یا درونی واقع شده و فرد در مهار کردن آن ها ناتوان است، تعریف می کند.
در یک جمع بندی کلی شاید بتوان اضطراب را به عنوان احساس رنج آوری که با یک موقعیت ضربه آمیز کنونی یا با انتظار خطری به شی نامعین وابسته است تعریف کرد. به عبارتی دیگر، اضطراب مستلزم مفهوم یا تهدیدی است که فرد منبع آن را به وضوح درک نمی کند. بیان اضطراب به عنوان یک اختلال هیجانی می تواند محدود یا گسترده باشد. در این زمینه باید چگونگی ادراک حالت اضطرابی از شیوه های بیان آن متمایز شود.
در بیشتر مواقع، بزرگسالان ادراک جسمانی خود از اضطراب را با استفاده از اصطلاحات دلشوره و یا بالعکس بی حالی و وارفتگی توصیف می کنند. کودک نیز گاهی به بیان حالت خود می پردازد، اما اغلب ادراک جسمانی وی در رفتارش آشکار می شود، به این معنی که یا بزرگسالان را جست و جو می کند تا در پناه آن ها بتواند بر خود مسلط شود و یا بالعکس با توسل به برون ریزی هیجانی، کوشش می کند تا خود را از حالت دلشوره و فشار ناشی از اضطراب برهاند.
کودکان مبتلا به سرطان
سرطان به هر نوع تومور بدخیم گفته می شود. سرطان از تقسیم نابهنجار و مهار نشده یاخته هایی که بر بافت مجاور هجوم می آورند و آن ها را از بین می برند ناشی می شود. سرطان بیماری سلول هاست که علامت مشخصه آن تکثیر نامحدود و غیرقابل کنترل سلول هایی است که نئوپلاسم بدخیم را تشکیل می دهند و هر فرد زیر 14 سال که دارای این بیماری باشد کودک مبتلا به سرطان نامیده می شود.
سرطان
آگاهان و متخصصان می دانند که علم آنکولوژی یا سرطان شناسی از دید باز مورد توجه دانشمندان علم طبابت قرار داشته است. مدارکی وجود دارد که نشان می دهد از 1500 سال قبل از میلاد مسیح شرحی در مورد تومورهای بدن نوشته شده است. اولین پزشکی که Cancer را برای تومورها به کار برد بقراط بود که حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح می زیسته است. ابوعلی سینا، پزشک و فیلسوف بزرگ ایرانی، در کتاب قانون خویش از سرطان یک تعریف علمی به عمل آورده است.
امروزه می دانیم سرطان بیماری شایعی است و همه دستگاه های حیاتی بدن را مبتلا می کند و دومین علت مرگ و میر در جهان است. در حال حاضر با وجود این که تعدادی از عوامل ایجاد کننده سرطان شناخته شده اند، ولی هنوز عامل واحدی به عنوان ایجاد کننده قطعی سرطان شناسایی نشده است.
سرطان شناسی روانی ( پسیکو آنکولوژی )
تغییر نگرش ها به سرطان موجب شد در دهه 1970 در رشته آنکولوژی فوق تخصصی به نام پسیکو آنکولوژی به وجود آید. معنی دقیق این رشته، مطالعه جنبه های روان شناختی سرطان است. این رشته با دو جنبه از این بیماری سر و کار دارد. یعنی تاثیر سرطان و درمان آن بر عملکرد روان شناختی و اجتماعی بیماران و خانواده ها و مراقبین آن ها و نقش عوامل روانی و اجتماعی و رفتارها در بروز و دوام سرطان.
” نئوپلازی” از نظر لغت به معنای رشد جدید است و رشد جدید یک ” نئوپلاسم” است. واژه تومور در ابتدا به عنوان برآمدگی حاصل از آماس تلقی می شد. نئوپلاسم ها ممکن است ایجاد برآمدگی کنند، اما استعمال عبارت تومور در موارد غیر نئوپلاستیک از مدت ها قبل به فراموشی سپرده شده است لذا این اصطلاح هم اکنون معادل نئوپلاسم است. انکولوژی از ریشه یونانی انکوس = تومور عبارت است از مطالعه بر روی تومورها یا نئوپلاسم ها. سرطان یک اصطلاح رایج برای تومورهای بدخیم است. گرچه ریشه باستانی این اصطلاح تا حدودی نامشخص می باشد.
احتمالا این واژه برگرفته از عبارت Cancer به معنای خرچنگ است. شاید به این دلیل که سرطان به هر قسمتی از بدن چسبیده و مانند خرچنگ عمل می کند. ( اندرسون، ترجمه دیانتی و آملی 1374).
هر چند تمامی پزشکان به معنای نئوپلاسم را می دانند ولی با کمال تعجب مشکل است که بتوان یک تعریف صریح و عینی برای آن ارائه داد. انکولوژیست برجسته انگلیسی، رابرت ویلیس ( 1972) نزدیک ترین تعریف را ارائه کرده است: ” یک نئوپلاسم توده ای از بافت غیر طبیعی است که رشد آن فزونی یافته و به گونه ای ناهماهنگ نسبت به بافت های طبیعی، پس از برداشته شدن محرکی که باعث ایجاد تغییر شده است رشدش با همان سرعت زیاد ادامه پیدا می کند.” آن چه می توان به خصوصیات مذکور افزود این است که این توده غیر طبیعی بدون هدف است. به میزبان حمله می برد و عملا خودکار می باشد. حمله به میزبان در واقع به علت رشد بافت نئوپلاستیک است که جهت تهیه انرژی با سلول و بافت های طبیعی رقابت می کند.
تمام نئوپلاسم ها نهایتا از نظر تغدیه و خون رسانی رگی وابسته به میزبان هستند. سرطان متشکل از صد نوع بیماری متفاوت می باشد و آن چه باعث این گستردگی می شود نحوه پیشرفت آن است. سرطان هنگامی رخ می دهد که سلول ها دچار نابهنجاری شده و بدون نظم شروع به تکثیر می نمایند.
به طور معمول سلول ها بیشتر تقسیم می شوند، اما فقط زمانی که بدن به آن ها نیاز دارد و در اندازه مناسب این تقسیمات صورت می گیرد. لیکن سلول های سرطانی به سرعت تکثیر می شوند. اگر این تقسیمات بدون نظم و قانون باشد انبوهی از بافت ها شروع به شکل گیری می کنند که آن را تومور می نامند.
سرطان خود را به صورت تومور سلولی که با حمله رشد می کند معرفی می نماید. تمامی غده ها را می توان به دو دسته تقسیم کرد: خوش خیم و بدخیم. تومور خوش خیم به محدوده ای خاص حمله نمی کند یا آن را نابود نمی سازد.
اما در محل باقی می ماند. تومور بدخیم یا سرطان زا توسط تقسیم سلولی بزرگ تر شده به محدوده ای خاص ( خون یا لنف ) حمله کرده و در بخش هایی از بدن اشاعه پیدا می کند. در حالتی تخصصی تر عموما معیارهایی وجود دارند که می توانند خوش خیم و بدخیم را از هم افتراق دهند و تومور بر مبنای آن ها رفتار نماید.
این تفاوت ها را می توان تحت عناوین زیر بحث کرد:
1- تمایز و آناپلازی
2- سرعت رشد
3- تهاجم موضعی
4- متاستاز
تومورهای بدخیم مهاجم از نظر تعداد، ساختار و کروموزوم ها با سلول های معمولی متفاوت می باشند. به هر حال سرطان تنها یک بیماری نیست. بیش از 200 نوع مختلف سرطان وجود دارد که می توانند در هر سلولی و یا دستگاهی از بدن تولید شوند. تمامی سلول های سرطانی دارای مواد مشترک می باشند که عبارتند از بدخیم، غیر قابل کنترل و هجوم رشد سلولی.
سبب شناسی
از آن جا که سرطان اختلالی در رشد و رفتار سلول است، علت نهایی آن باید در سطح سلول شناخته شود. با این وجود، مطالعه طرح های سرطان می تواند به طور اساسی اطلاعاتی را در مورد خاستگاه های سرطان در اختیار ما قرار بدهد. برای نمونه این نظریه که مواد شیمیایی می توانند باعث ایجاد سرطان شوند از مشاهدات دقیق پرسیوال پات به دست آمد. وی افزایش وقوع سرطان اسکروتوم را در دودکش پاک کن ها حاصل تماس مزمن با اسکروتوم دانست.
بنابراین اطلاعات اساسی در مورد سبب شناسی سرطان را می توان از طریق مطالعات اپیدمیولوژی که تاثیرات خاص محیطی و نژادی ( وراثتی ) و فرهنگی را با وقوع نئوپلاسم های بدخیم ارتباط می دهند به دست آورد. با توجه به این مطالب بهتر است برخی از عوامل مرتبط با سرطان را مرور کنیم:
الف) جنسیت
شانس پیشرفت سرطان برای مردان بیشتر از زنان است. در مردان ظهور سرطان پوست و پروستات و در زنان احتمال سرطان های سینه، کولون و رکتوم زیاد است. ابتلای هر دو جنس به سرطان ریه نیز چشمگیر است. ( کاترین و همکاران 2001).
در کشورهای توسعه یافته حد متوسط مرگ و میر ناشی از سرطان در مردان بیشتر از زنان است. در سال 1989 سرطان ریه برای اولین بار به عنوان نخستین عامل مرگ و میر زنان را به خود اختصاص داد و از سرطان سینه پیشی گرفت. میزان مرگ و میر ناشی از سرطان رحم در 25 سال گذشته به نصف کاهش یافته که دال بر استفاده از تست پاپ اسمیر قبل از پیشرفت نشانه ها و پیشگیری و درمان به موقع است.
ب) نژاد
میزان بروز مرگ ناشی از سرطان در مردان و زنان سیاه پوست بیشتر از سفید پوستان است. میزان بروز کلی در سیاهپوستان در عرض 30 سال 27 درصد افزایش یافته، در حالی که در سفید پوستان 12 درصد کاهش یافته است. ( کاترین و همکاران 2001). در یک تحقیق ارائه شده از طرف انجمن سرطان آمریکا در سال 1995 معلوم شد که آمریکایی های اسپانیولی تبار در معرض خطر بالایی برای ابتلا به سرطان هستند.
این تحقیق خاطر نشان می کند که آمریکایی های اسپانیولی تبار از علائم هشدار دهنده سرطان و شیوه های کاهش خطر سرطان آگاهی ندارند و درمان به موقع بر نمی آیند. با وجود این بروز سرطان بیشتر به عوامل اجتماعی اقتصادی نظیر دسترسی به خدمات بهداشتی بستگی دارد و تفاوت های نژادی و قومی در درجه دوم مطرح می شوند.
ج) سن
سن تاثیر مهمی بر احتمال پیدایش سرطان دارد. خطر گسترش سرطان معمولا با افزایش سن افزایش می یابد. میزان مرگ و میر بر اثر سرطان در گروه های سنی 40 تا 80 سال حدود 4 برابر افزایش می یابد. ( مور و همکاران 1985). همچنین باید توجه کرد که کودکان زیر 15 سال نیز در امان نیستند. نئوپلاسم های شایع دوره شیرخوارگی و کودکی شامل نوروبلاستوم، تومور ویلمز، رتینوبلاستوم و لوسمی حاد می باشد.
د) توارث
سوالی که به طور مکرر مطرح می شود این است که ” مادر و پدرم هر دو به علت سرطان فوت نموده اند آیا این بدان معنا است که من نیز به عاقبت آن ها گرفتار می شوم؟” بر اساس دانسته های کنونی باید به دقت به این سوال پاسخ گفت. شواهد امروزی نشان می دهند که در تعداد زیادی از انواع سرطان ها از جمله شایع ترین اشکال آن، نه فقط اثرات محیطی بلکه همچنین استعدادهای ارزشی دخالت دارند. ( پاندر 1993).
برای مثال سرطان ریه شایع ترین نمونه ای است که به روشنی با استعمال دخانیات ارتباط دارد. با این همه نشان داده شده است که مرگ ریه ناشی از سرطان ریه نزد وابستگان ( والدین، خواهر و برادر ) غیر سیگاری افراد مبتلا به سرطان ریه تا چهار برابر شایع تر و از وابستگان غیر سیگاری در افراد تحت کنترل بوده است.
به طور کلی انواع سرطان های توارثی را می توان به سه گروه تقسیم کرد:
سندرم سرطانی به ارث رسیده
سرطان های خانوادگی
سندرم اتوزومی مغلوب نقص ترمیم DNA ( گاف، 1991).