کتاب عمارت کویر بزرگترین خانه خشتی دنیا

فهرست
عنوان صفحه
مقدمه 11
فصـل اول 21
کلیات 21
1.1 استان کرمان 21
1.1.1 جفرافیای طبیعی 22
1.1.1.1 اقلیم (آب و هوا) 22
2.1.1.1 بارندگی 23
3.1.1.1 منابع آب 24
4.1.1.1 توپوگرافی دشت کرمان 25
2.1.1 خصوصیات جغرافیایی 25
1.2.1.1بطور كلي زمين شناسي شهر كرمان را مي توان بشرح زير توصيف نمود 26
2.2.1.1 تکتونیک و لرزه خیزی 26
4.2.1.1 خاک‌شناسی 28
5.2.1.1 پوشش گیاهی 28
3.1.1 جغرافیای انسانی 29
4.1.1 جفرافیای تاریخی 30
1.4.1.1 شهر كرمان قبل از اسلام 30
2.4.1.1 تاریخ كرمان پس از اسلام 30
3.4.1.1 حوزه اثر ابنیه کرمان در دوره های مختلف 31
2.1 شهرستان رفسنجان 34
1.2.1 جغرافیای طبیعی 34
2.2.1 جغرافیای انسانی 36
1.2.2.1 ویژگی های جمعیتی رفسنجان 36
3.2.1 جغرافیای تاریخی 36
2.3.2.1 رفسنجان در لغت نامه 38
3.3.2.1 چگونگي پيدايش شهر رفسنجان 39
4.3.2.1 دیدگاه های باستانی پاريزی 39
5.3.2.1 محدوده تاریخی شهرستان رفسنجان 40
6.3.2.1 معرفی بنا های تاریخی رفسنجان 41
فصـل دوم 49
شناخت 49
1.2 شناخت بافت محله قاسم آباد 49
1.1.2 بررسی و شناسایی وضعیت شبکه ارتباطی در منطقه مطالعاتی 49
2.1.2 معرفی محله 51
3.1.2 بررسی و مطالعات طرحهای جامع و هادی موجود و تاثیر گذار بر منطقه و طرح و ارائه نتایج آن 52
4.1.2 وضعیت بنا های مسکونی بافت 55
5.1.2 بررسی آسیب شناختی بافت تاریخی محله قاسم آباد 59
1.5.1.2 عوامل مخرب دروني 59
2.5.1.2 عوامل مخرب بيروني 60
3.5.1.2 عوامل مربوط به محيط طبيعي 60
4.5.1.2 عوامل محيط مصنوع (انساني) 60
5.5.1.2 عوامل اجتماعي 61
6.5.1.2 عدم شناخت و آگاهي ساکنان بافت از ارزشهاي فرهنگي و تاريخي 62
7.5.1.2 نوگرايي و بهسازي نامتجانس 63
8.5.1.2 جابجايي گروهها و طبقات اجتماعي 64
9.5.1.2 عوامل حقوقي موثر در ايجاد مسايل و مشکلات 64
1.9.5.1.2 توارث 64
2.9.5.1.2 نوع مالکيت 64
3.9.5.1.2 قوانين و سياستهاي نارسا در مديريت شهري، مقوله مرمت بافت و مديريتهاي متعدد 65
10.5.1.2 عوامل اقتصادي 65
11.5.1.2 وضعيت نامطلوب اشتغال 65
12.5.1.2 تغيير الگوي مصرف 66
13.5.1.2 سرمايه‌گذاري ناموزون و نامتعادل در امور زير بنايي عمراني 66
6.1.2 عوامل کالبدي 66
1.6.1.2 فرسودگي بناهاي قديمي موجود 66
2.6.1.2 مشکلات مربوط به شبکه معابر 66
3.6.1.2 تراکم و پيوستگي 67
4.6.1.2 مشکلات زيست محيطي 67
5.6.1.2 کمبود خدمات و تاسيسات شهري و زير‌بنايي 67
7.1.2 نتیجه گیری 69
شناخت خانه حاج آقا علی در رفسنجان 71
2.2 موقعیت روستای قاسم آباد نسبت به شهر رفسنجان 72
3.2 وضعیت موجود روستای قاسم آباد و موقعیت بافت تاریخی 73
معرفی فضاهای خانه حاج آقا علی 74
4.2 بررسی کالبد اصلی بنا و وضع موجود آن 74
5.2 عوامل تأثيرگذار بر طراحي خانه 80
1.5.2 اقليم و آب و هوا 80
2.5.2 شرايط سياسي، اجتماعي دوران ساخت اثر و مالك 87
3.5.2 وضعيت معيشت مالك 89
4.5.2 اعتقادات مذهبي 89
5.5.2 طراحی اقلیمی 92
6.2 بررسی عناصر معماری بنا 94
7.2 تشریح فضایی قسمت های مختلف خانه حاج آقا علی 94
8.2 معرفی تصویری خانه حاج آقا علی 138
10.2 ویژگی های فنی و کالبدی 148
1.10.2 مشخصات و معماری بنا 152
3.10.2 کاربری بنا در گذشته 159
12.2 ویژگی های ساختاری بنا 188
1.12.2 کاربرد مصالح و سازه در معماری خانه حاج آقا علی 188
1.1.12.2 مصالح 188
3.1.12.2 بررسی سازه اصلی بنا 198
1.3..1.12.2 مشخصات فنی خانه حاج آقاعلی 198
3.1.12.2 تکنیکهای ساختمانی 201
1.3.1.12.2 باربرها 201
2.3.1.12.2 سازه هاي معماري سنتي 204
13.2 ویژگی های تاریخی 211
1.14.2 کاروانسرای حاج آقا علی 224
15.2 نتیجه گیری 251
فصـل سوم 253
ارزیابی، آسیب شناسی، آسیب نگاری 253
ارزیابی، آسیب شناسی، آسیب نگاری 253
بررسی ارزش ها و عوامل مخل آسیب رسان به بنا های سنتی 254
1.3 ارزیابی 254
1.1.3 ارزش های فرهنگی 254
2.1.3 ارزش هویت(بر اساس شناخت) 255
3.1.3 ارزش نادر بودن(بر اساس آمار) 255
4.1.3 ارزش های اقتصادی- اجتماعی معاصر 256
5.1.3 ارزش کارکردی 256
6.1.3 ارزش آموزشی 257
7.1.3 ارزش اجتماعی 257
8.1.3 ارزش سیاسی 257
9.1.3 اصالت و بهسازی 258
2.3 آسیب شناسی 259
1.2.3 رطوبت 263
2.2.3 نشست ساختمان 263
3.2.3 ضعف تکنیک 264
4.2.3 آسیب های انسانی و دخالت های معاصر 264
5.2.3 آسیب های وارده بر تزئینات 264
1.1عوامل مخل داخلی 265
2.3 آسیب شناسی و آسیب نگاری خانه حاج آقا علی 266
3-1-عمده ترين عوامل مخرب بنا 302
3-2-آسيب هاي معماري 327
3-4-آسيب هاي تزئيناتي 331
3-5-آسيب هاي تأسيساتي 336
3-6-آسيب هاي سازه‌اي 338
فصـل چهارم 341
مبانی نظری 341
2-6- واژه ها و اصطلاحات مرمت شهري 342
بهسازی (Rehabilitation) 342
الف:بازیافت(Recupration) 342
ب: مراقبت، جلوگیری، ضمانت(Preservation) 342
ج:حمایت(Protection) 343
د:استحکام بخشی(Consolidation) 343
ه:توانبخشی(Rehabilitation) 343
و:بهبود، سازماندهی و بازآبادانی(Improvement) 343
نوسازی 343
الف: تجدید حیات(Revitalization) 344
ب: انطباق، به روز کردن(Adaptation) 344
ج: تبدیل و دگرگونی(Conversion) 344
د: حفاظت(Conservation) 344
ه: نو شدن(Renewal) 344
و: احیاء(Restoration) 345
ز: تعمیر(Repair) 345
بازسازی 345
الف: تخریب: (Demolition) 345
ب:پاکسازی، آواربرداری(Clearance) 345
ج:دوباره سازی(Rebuilding) 346
2-6-1- حفاظت 346
2-2- بررسي قطعنامهها و منشورها 347
2-2-1- قطعنامه آتن 347
2-2-3-كنگره گوبينو(1960) 349
2-2-4-توصیهنامه یونسکو 349
2-2-5- منشور ونیز 350
2-2-7-اجلاس پاریس(1968) 350
2-2-8-کنگره رم (1972) 351
2-2-10- بیانیه بوداپست (1972) 351
2-2-15- قطعنامه آمستردام (1975) 352
2-2-16-توصيه نامه نايروبي(1976) 354
ارزشها و اصالت 355
تعاريف: 356
2-3- روش هاي متداول باززنده سازي يا مرمت معماري 356
2-3-1- مرمت و باززندهسازي حفاظتي 356
2-3-2- بازسازي سبكي يا آناستيلوزي 357
2-3-3- پاكسازي سبكي 359
2-3-4- مرمت تكميلي، مرمت الحاقي 359
2-3-5- باززنده سازي يا مرمت تاريخي 359
2-3-6- مرمت استحكامي 360
2-3-7- باززنده سازي جامع 360
2-4- گسترههاي پژوهشي و بررسي براي باززندهسازي معماري 361
2-7-5- برنامه ریزی توسعه پایدار شهری 362
2-7-6-راهکارهایی در جهت توسعه پایدار شهری 363
نتیجه گیری 364
فصـل پنجم 367
طرح حفاظت، مرمت و باززنده سازی 367
مبانی نظری مداخله 367
5-1-1- تعاریف 369
5-2- طرح حفاظت 375
5-2-1- فهرست اقدامات و فعالیت هایی که در طرح حفاظت انجام می پذیرد 376
4-3- ارائه جزئيات طراحي گزينه هاي از پيش طرح شده 384
4- 6- مشاهده و تحليل درخصوص سازه بناي حاج آقا علي 393
4-6-1بناي حاج آقا علي و بارهاي متعارف 393
4- 7- مهار نيروهای جانبی 398
4- 8- افزايش گيرداری (هشت و گيرها) در اتصال ديوارها 405
2.3.5. رطوبت صعودی 406
3.3.5. رطوبت نزولی 408
1.5.5. باز زنده سازی محله قاسم آباد و خانه حاج آقا علی 428
منـابع و مآخـذ 480
منابع فارسی 480
پیوست ها و ضمائم 482
منابع فارسی 482

بررسی ارزش ها و عوامل مخل آسیب رسان به بنا های سنتی

1.3 ارزیابی

ارزش های زیادی در منابع میراث وجود دارد، آنهایی که مهمترند توجیه مناسبی برای حفظ و حفاظت هستند.این ارزش ها، شامل ارزش های تاریخی و حتی تجاری اند.یک منبع منحصر ممکن است ارزش های متفاوتی داشته باشد که تصمیم گیری مدیریتی را مشکل می کنند.داوری در مورد ارزش ها ممکن است در طول زمان تغییر یابد

نکات مهمی که باید در بررسی اماکن میراث جهانی به آن توجه کرد:

1.1.3 ارزش های فرهنگی

ارزش های اقتصادی- اجتماعی معاصر

وجود یا عدم وجود این ارزش ها منجر به تضمین و حفظ منابع میراث فرهنگی و یا از طرف دیگر موجب غفلت و ویرانی آنها خواهد شد.

برای مثال، ارزش های سیاسی یا ملی رایانه، انگیزه ای برای حفظ یا مرمت منبع تاریخی است، ولی همین ارزش ها موجب از بین رفتن منبعی می شود که فاقد اهمیت سیاسی معاصر است.

ارزش های فرهنگی

ارزش های فرهنگی موجود در منابع میراث و ارتباط آن با بازدید کنندگان روزانه، الزاما شخص گرایانه هستندواین ارزیابی ها، حدود علاقه عموم را به موضوع، محیط وتفسیر شاخصه های فرهنگی طبیعی و توسعه سیاست های اجرایی نشان می دهند.شناخت اصالت چشمگیر جهانی در اماکن میراث جهانی و اجرای متعاقب آن باید بر اساس این ازیابی ها و با توجه به جوهر تاریخی و بالقوه باستان شناسی انجام گیرد.

ارزش های فرهنگی را می توان به روش های مختلفی گروه بندی کرد.

2.1.3 ارزش هویت(بر اساس شناخت)

ارزش ها:این گروه از ارزش ها مربوط به رابطه ی احساسی جامعه نسب به اشیاء و یا اماکن خاص بوده و شامل ساخصه های زیر است:

قدمت، سنت، تداوم، یادبود، افسانه ای، شگفت انگیز، احساسی، روحانی، دینی و سمبولیک، سیاسی، حماسی و ملی گرایانه.

تاثیر:اغلب شامل اداراکات احساسی است.این گروه ارزش ها تاثیر زیادی بر تامین، حفظ و مرمت منبع دارد.

در صورتی که این ارزش ها نگهداری منبع را تقویت کنند، با وجود این، نبود این هویت به غفلت و ویرانی منجر می شود.این ارزش ها را با تعلیم و تربیت می توان توسعه داد.

ارزش های فنی با هنری نسبی(بر اساس تحقیق

ارزش ها:این گروه از ارزش ها بر اساس ارزیابی های تاریخی منتقدانه و علمی درباره اهمیت طراحی منبع میراث فرهنگی و اهمیت مفهوم کارکردی، سازه ای، فنی و ساختمانی آن تعیین می شود.

تاثیر:این ارزش ها حاصل تحقیقات کارشناسانه بوده و خدف از آن نمایش اهمیت نسبی منبع در رابطه با زمان خود، دیگر دوره ها و زمان حال است و اساسی بر طبقه بندی و فهرست کردن و همین طور راه های بررسی به شمار می آید.

3.1.3 ارزش نادر بودن(بر اساس آمار)

ارزش ها:این گروه ارزش ها منبع را با ساختمان های دیگر از همان نوع، سبک، سازنده، دوره، منطقه و یا ترکیبی از این موارد ارتباط می دهد.این ارزش ها نادر بودن منبع میراث، منحصر به برد بودن و بیانگر بودن آن را مشخص می کنند.

تاثیر:این گروه ارزش ها بر حفاظت اختصاص داده شده به منبع تاثیر می گذارند.ارزش کمیابی ممکن است اهمیت کیفیت های با ارزش زیاد جهانی را بیشتر کند وبنا بر این امکان قرار گرفتن در فهرست میراث جهانی را نیز افزایش دهد.

4.1.3 ارزش های اقتصادی- اجتماعی معاصر

ارزش های کاربردی، مربوط به جامعه امروزی و زیر ساخت های سیاسی و اقتصادی-اجتماعی اند.در این رابطه گروه های زیر را می توان نام برد:

1.ارزش اقتصادی

ارزش ها:از آنجا که اقتصاد، بیشترین تخصیص منابع را برای رفع نیاز ها قائل می شود، ارزش اقتصادی می تواند محدود به ارزش مالی نباشد.در رابطه با میراث فرهنگی، ارزش اقتصادی را میتوان به عنوان ارزشی به شمار آورد که حاصل منبع میراث ویا کنش حفاظت است.

تاثیر:ارزش های اقتصادی، چهار منبع بالقوه درآمد دارند:جهانگردی، تجارت، کاربرد و امکانات رفاهی، عدم مدیریت هر یک از این منابع به توسعه نامطلوب و حتی ویرانی منبع میراث می انجامد.این مساله در صورتی به وجود می آید که ارزش سود، به جای استفاده از روش سود-هزینه کلی، به صورت غلت و به روش دیگری اندازه گیری شود.

5.1.3 ارزش کارکردی

ارزش ها:ارزش کارکردی، مربوط به ارزش اقتصادی است و شامل تداوم کاربرد اولیه ی بنا با استفاده متناسب از یک بنا با منطقه است.در یک سازه ویران شده، ارزش کارکردی اولیه از بین رفته است، ولی یک ارزش جدید در ملزومان برنامه ریزی شده برای تفسیر منبع، جایگزین شده و می تواند در یک حوزه فعالیتی مانند هنر های بصری یا نمایشی به کار گرفته شود.   

تاثیر:تداوم کارکرد های سنتی معنی مکان ها(بنا ها)را به گومه ای تقویت می بخشد که هیچ گاه با نمایش های تفسیری تعریف نمی شود.در کارکردی مناسب، حفاظت در اولویت قرار دارد.یک استفاده نامناسب و کاربرد غیر منطقی ممکن است موجب ویرانی، تغییرات نامطلوب ویا تخریب شود.

6.1.3 ارزش آموزشی

ارزش ها:ارزش های آموزشی یک منبع میراث شامل خصوصیات بالقوه آن برای جهانگردی فرهنگی و آگاهی فرهنگی و تاریخی است و از منابع تاریخی برای بهبود زندگی روزمره استفاده می کند.

تاثیر:پیوستگی مناسب اماکن میراث فرهنگی با برنامه های آموزشی الزامی است.

هر چند، تاکید بر جهانگردی ممکن است به بازسازی های غیر موجه و یا ویرانی بافت های اولیه منجر شود و شواهد باستان شناسی غیر قابل تجدید را ویران کند.

7.1.3 ارزش اجتماعی

ارزش ها:ارزش اجتماعی منبع میراث، وابسته به فعالیت های اجتماعی، سنتی و کاربرد مطابق روز آن و متضمن تاثیر مقابل اجتماعی معاصر در جامعه است و نقشی مهم در ایجاد هویت فرهنگی و اختماعی دارد.

تاثیر:ارزش های اجتماعی توجه به محیط بومی را زیاد می کند و به نگهداری و تعمیر بافت منبع میراث منجر می شود.عدم وجود این انسجان اجتماعی و توجه به آن، حفاظت را دچار نقصان می کند.این علاقه مردمی همواره نیروی محرکه حرکت های اصلاح طلبانه مدنی بوده است.

8.1.3 ارزش سیاسی

ارزش ها:ارزش سیاسی اغلب مربوط به وقایع خاص تاریخی مربوط به منبع میراث با توجه به کشور یا منطقه آن منبع است.در صورتی که این وقایع با الویت های سیاسی معاصر تداخل پیدا کند، بر اهمیت منبع تاثیر می گذارد.

تاثیر:اهمیت سیاسی یک محل یا بنای یادبود به منظور جلب توجه عمومی وجذب بودجه برای حفاظت و ایمنی این اماکن کمک بسیار مهمی است.از سوی دیگر، اقدامات غیر عاقلانه به توسعه نامطلوب و از بین رفتن اثالت منجر می شود.

دسته بندی ارزشی بالا را می توان به عنوان یک دستورالعمل در نظر گرفت و آن را با ارزش های شناخته شده در ارزیابی ملی یا محلی منابع میراث مقایسه کرد و در ضمن آنرا به عنوان یک چهارچوب و مرجع مفید برای فرایند دقیق ارزیابی، به کار برد.بسیاری از این ارزش ها، بویژه ارزش های اقتصادی-اجتماعی معاصر، اثر های مثبت و منفی بر منبع فرهنگی برجای می گذارند و این مسئله به نوع ارزش و تاکیدی که در ارزیابی کلی بر آن می شود، بستگی دارد.بنابراین لازم است یک صورت وضعیت دقیقاز ارزش ها منابعی که می خواهیم آنها را در فهرست میراث جهانی قرار دهیم، تهییه کنیم.این ارزش های خاص و مسئله اصالت محل، در سند ارزیابی عنوان می شوند.

بوسیله این سند، ICOMOS برای کمیته میراث جهانی تهییه می شود و به عنوان مرجعی برای مدیران حفاظت محل باید همیشه در دسترس باشد.

اگر ارزش هایی که موجب انتخاب مدل شده اند، از بین بروند و یا مورد تهدید قرار گیرند، ممکن است توصیه شود که آن مکان در لیست فهرست میراث جهانی در معرض خطر قرار گیرد.لازم است که برای مایت از تلاش های دست اندرکاران محلی برای مدیریت تغییرات ضروری مکان از کمیته میراث جهانی در خواست کمک فنی شود.