کتاب مهارت انتخاب شغل و اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان

فهرست
عنوان صفحه
فصل اول 8
مقدمه 8
فصل دوم 21
اهداف پیشرفت 21
مفاهیم و تنوع جهت‌گیری‌های هدف 22
روند تحول مدل‌های جهت‌گیری‌های هدف 43
جهت‌گیری یادگیری 50
جهت‌گیری عملکردی 51
جهت‌گیری عملکرد- گرایشی 51
جهت‌گیری عملکرد گریزی 52
بلاتکلیفی در جهت‌گیری هدف 53
فصل سوم 55
اشتیاق تحصیلی 55
ابعاد اشتیاق تحصیلی 64
اشتیاق شناختی 64
اشتیاق رفتاری 66
اشتیاق انگیزشی (عاطفی) 67
فصل چهارم 69
آموزش مهارت انتخاب شغل 69
ارزیابی ارزش‌ها 70
تشخیص مهارت‌ها و استعدادها 70
تعیین اولویت‌ها 71
تجربه 72
تخصص اندوزی 72
در اولین شغل، اول تجربه و بعد پول 73
انتخاب شغلی که بتوانید 100 درصد به آن متعهد شوید 74
بنا کردن سبک زندگی بر اساس درآمدتان و نه توقعات تان 74
گذاشتن 5 درصد از زمان، انرژی و پول برای پیشرفت 75
تمایل به ایجاد تغییر و تطابق 75
فصل پنجم 77
مطالعات 77
فصل ششم 83
نتیجه‌گیری 83
منابع 89

اشتیاق تحصیلی

ریشه واژه اشتیاق از سه واژه ش؛ و. ق (شوق) تشکیل می‌یابد. واژه‌های انگیزش، مشغولیت، رغبت، آرزو، میل، کشش،…؛ و اشتیاق (عمید، 1389). همگی مترادف با اشتیاق بوده و یا با این واژه قرابت معنایی دارند؛ بنابر تعریف لغت‌نامه دهخدا اشتیاق میل به حرکت است. از آنجا که در کتب مختلف علوم انسانی به جای واژه اشتیاق از کلمه انگیزش استفاده‌شده است، ما نیز در اینجا کلیدواژه انگیزش را در منابع گوناگون موردبررسی قرار می‌دهیم.

دکتر هوشیار، اعمال آدمی را دو گونه می‌داند: یکی ارادی و دیگری سائقی (انگیزشی). افعال ارادی، افعالی است که آدمی از روی آگاهی و استشعار انجام می‌دهد و در آن نظم و قصدی موجود می‌باشد. جان دیویی نگاهی خاص به اشتیاق و انگیختگی داشته است. دیویی، وجود قوایی مثل حافظه، دقت، تداعی، معانی، تفکر و … را مورد تردید دانسته و اولاً آن تقسیم‌بندی‌ها را نامحدود دانسته و دوماً فعالیت‌های انگیزشی را نوعی رابطه در میان نورون‌های سیستم عصبی فرض کرده است. او می‌گوید اعمال انگیزشی در سایه تمرین و تکرار تعالی نمی‌یابند و همچنین هر قدر که اختصاصی‌تر باشند به همان میزان قابلیت تعمیم آنها کمتر می‌شوند.

شریعتمداری (1387) نیز یکی از اصول تربیت را همین انگیزش و یا ایجاد اشتیاق در متربی دانسته و متذکر شده است که ” اگر بناست که شاگرد از راه تجربه افکار و عقاید، عادات و تمایلات و طرز کار خود را تغییر دهد باید نسبت به موضوع یادگیری علاقمند باشد، در جریان یادگیری هدف معینی را دنبال کند، نسبت به یادگیری امر موردنظر احساس احتیاج نماید؛ بنابراین معلم باید علاقه و رغبت شاگردان را نقطه شروع کار خود کند”. گنجی (1386) در تعریف اشتیاق آورده است: ” سبب، علت و آنچه که کسی را به کاری وا‌می‌دارد “. پاسخ اینکه چرا موضوع اشتیاق و انگیزه در تعلیم و تربیت مطرح می‌شود این است که:

-اشتیاق باعث آماده ساختن دانش‌آموز برای یادگیری است.

– اشتیاق برای فعال نگه‌داشتن دانش‌آموز در طول دوره یادگیری است.

-اشتیاق برای ایجاد توجه و دقت و تمرکز برای یادگیری است.

اشتیاق تحصیلی

سازه اشتیاق تحصیلی در روند تحصیلی زندگی دانش‌آموز و از جمله مهم‌ترین مؤلفه‌ها در مواجهه موفقیت‌آمیز با چالش‌های تحصیلی، شغلی، خانوادگی و اجتماعی که هر جوانی در مسیر رسیدن به آرزوها و اهدافش با آن مواجه می‌شود، محسوب می‌گردد. باید به شور و شوق و اشتیاق و عوامل وابسته به آن به عنوان بخشی از عناصر مؤثر بر موفقیت دانش‌آموز توجه ویژه مبذول شود اشتیاق تحصیلی سازه‌ای است که برای اولین بار جهت درک و تبیین شکست و افت تحصیلی مطرح گردید و به عنوان پایه و اساسی برای تلاش‌های اصلاح‌گرایانه در حوزه تعلیم و تربیت مدنظر قرار گرفت.

مک کین^[1] (2001) اشتیاق تحصیلی را به صورت عملکرد هوش شناختی و پشتکار و شرکت در یادگیری گروهی هدفمندی تعبیر کرده است. با توجه به سطوح روان‌شناختی، این‌گونه گزارش‌شده است که اشتیاق تحصیلی به معنای اشتیاق دانش‌آموز به درس‌هایش در مدرسه است و این‌گونه تعریف‌شده است ” مقدار انرژی فیزیکی و روان‌شناختی که دانش‌آموز به تجارب تحصیلی خود اختصاص می‌دهد”

سازه اشتیاق تحصیلی در مدرسه نیز به رفتارهایی که به یادگیری و پیشرفت تحصیلی مربوط است اطلاق می‌شود (پنتریچ^[2]، 2003). این مفهوم به کیفیت تلاشی اشاره دارد که دانش‌آموزان صرف فعالیت‌های هدفمند آموزشی می‌کنند تا به صورت مستقیم در دستیابی به نتایج مطلوب نقش داشته باشند.

اشتیاق تحصیلی، سازه‌ای چندبعدی است که متشکل از مؤلفه‌های رفتاری، شناختی و انگیزشی است.

مطالعات تجربی نشان داده است که نگرش مثبت به اشتیاق تحصیلی بر مجموعه‌ای از متغیرهای روان‌شناختی تأثیر می‌گذارد از قبیل:

• باورهای دانش‌آموز درباره توانایی‌ها و میزان کنترلش
• اهداف و ارزش‌های دانش‌آموز
• ارتباط اجتماعی دانش‌آموز و احساس تعلق نسبت به مدرسه

برای مثال دانش‌آموزانی که احساس ناتوانی نسبت به انجام تکالیف خود می‌کنند یا دانش‌آموزانی که همه تلاش خودشان را برای انجام تکالیفشان انجام می‌دهند.

آنولا و استاتین و نورمی^[3] (2000) معتقدند که رابطه مثبت بین معلم و دانش‌آموز، احساس مثبت از مدرسه و یادگیری لذت‌بخش از ملاک‌های اشتیاق تحصیلی است. رفتارهای مثبت در کلاس و اشتیاق در انجام تکالیف مدرسه نیز به معنای اشتیاق تحصیلی است.

مطالعات اخیر، اشتیاق تحصیلی را به صورت پافشاری و حالت هیجانی- انگیزشی مثبت در مورد کارهای مدرسه بیان کرده است و در برگیرنده سه جنبه است: شوروشعف، از خود بی‌خود شدن و جذب شدن

“انرژی” یعنی سطوح بالایی از انرژی و ثبات روانی در حین انجام و تمایل به انجام کاری نوآورانه در حین انجام کار و مقاومت در مقابل دشواری‌هاست. حس “فداکاری” با احساس اهمیت داشتن و غرور و اشتیاق و الهام گرفتن و چالش در ارتباط است.

“جذبه” یعنی به طور کامل متمرکز شدن بر درس و عمیقاً جذب درس شدن.

نقطه‌ی مقابل اشتیاق تحصيلي، عدم درگيری یا بی‌تفاوتی است که بر تلاش نکردن و نداشتن مداومت اشاره دارد و به صورت عدم تنش و رها کردن تکليف بر روزمرگي نماید. فقدان اشتیاق تحصيلي باعث می‌شود که دانش‌آموزان سرمایه‌گذاری لازم و کافی برای تکالیف درسی خود انجام ندهند (فین^[4]،1989) و هيجانات منفي از قبيل خستگي، غمگيني و احساس کسالت را تجربه نمایند.

مدل‌های اشتیاق تحصیلی

مدل بلومنفیلد و پاریس^[5] (2004)

این مدل اشتیاق تحصیلی را دارای سه بعد رفتاری (رفتارهای مثبت، پرداختن به تکالیف درسی و مشارکت در فعالیت‌های فوق برنامه درسی مدرسه که برای سازگاری روانی- اجتماعی و پیشرفت دانش‌آموز مفید هستند)، عاطفی (احساسات، علائق، ادراکات و نگرش‌های دانش‌آموز نسبت به مدرسه) و شناختی (نیرو گذاری روان‌شناختی دانش‌آموزان در امر یادگیری و کاربرد راهبردهای خودتنظیمی توسط آنها) می‌داند