کتاب نحوه ‏عملکرد ‏تهویه ‏در ‏زمان ‏حریق ‏در ‏ساختمان

فهرست
عنوان صفحه
پیشگفتار 10
فصـل اول 17
تهویه درعملیات آتش‌نشانی 17
مزایای تهویه 17
تهویه 19
تهویه طبیعی Natural 19
تهویه مکانیکی (Mecanical) 21
تهویه هیدرولیکی 22
فصـل دوم 33
سیستم اعلام حریق و اطفا حریق 33
مراحل بازرسی سیستم اعلام حریق 33
بررسی اولیه سیستم اعلام حریق 34
بررسی های دوره ای سیستم اعلام حریق 35
انواع ردیاب های سیستم اعلام حریق 36
ردیاب حرارتی سیستم اعلام حریق 37
ردیاب دود 38
ردیاب مونو اکسید کربن سیستم اعلام حریق 39
ردیاب مونو اکسید کربن 40
ردیاب چند حسگری 40
نقاط تماس دستی 41
عملکرد سیستم اعلام حریق چگونه است؟ 41
پانل کنترل سیستم اعلام حریق 42
انواع پانل سیستم اعلام حریق 43
یادآوری های ایمنی در مورد سیستم اعلام حریق 45
علت اهمیت نصب سیستم اعلام حریق چیست؟ 46
سیستم اطفا حریق چیست؟ 48
رتبه بندی سیستم‌های اعلام و اطفا حریق 49
سایز سیستم اطفاء حریق ساختمان‌ها 50
کپسول های آتش‌نشانی با برچسب چیست؟ 51
تفاوت بین سیستم اطفا حریق قابل شارژ و غیرقابل شارژ 52
سیم بندی پایه دتکتور اعلام حریق سنس 53
سیم بندی پایه دتکتور اعلام حریق زتا 54
سیم بندی پایه دتکتور اعلام حریق آریاک 54
کلید های پنل های اعلام حریق 58
آزمایش کردن مدار آژیر پنل اعلام حریق 58
انواع بازدید سیستم اعلام حریق 59
بازدید روزانه 59
بازدید هفتگی 59
بازدید فصلی 60
بازدید سالانه 60
فصـل سوم 69
تهویه در عملیات مبارزه با حریق 69
تکنیک های انجام تهویه تاکتیکی 71
شیوه راه های انجام تهویه 74
هفت قانون طلایی ایمنی 76
فصـل چهارم 77
فشار مثبت و فشار منفی در تهویه ساختمان 77
تهویه فشار مثبت (Positive Pressure Ventilation) 77
مفهوم فشار مثبت 77
چگونگی عملکرد سیستم فشار مثبت 79
سیستم فشار مثبت با تزریق شبکه ای 81
تهویه فشار منفی (Negative pressure ventilation) 81
مفهوم فشار منفی 82
معایب سیستم فشار منفی 82
چگونگی عملکرد فشار منفی 83
مزایای تهویه فشار مثبت در مقایسه با تهویه فشار منفی 83
آشنایی با سیستم تخلیه دود و طراحی آن‌ها 87
تهویه هوای پارکینگ ها 91
تهویه مکانیکی به روش جت فن 97
کارکرد سیستم‌های تخلیه پارکینگ 100
انواع روش های کنترل دود 103
سیستم مدیریت دود چیست؟ 103
فشرده سازی دود 105
راه های دستیابی به ایمنی در برابر حریق 109
لایه بندی گازهای دود 110
مروری بر ضوابط ملاک عمل سامانه‌های تهویه، تخلیه و کنترل دود 112
سامانه تخلیه و کنترل دود و محصولات ناشی از حریق چیست؟ 112
اهداف سامانه تخلیه و کنترل دود 112
انواع فن‌های تخلیه و کنترل دود 113
ضوابط ایمن‌سازی پارکینگ‌ها در برابر دود گرفتگی 113
ضوابط مربوط به پارکینگ‌ها 113
نکات عمومی تهویه هوای پارکینگ‌ها 114
نکات مربوط به تهویه مکانیکی به روش کانالی 115
نکات مربوط به تهویه مکانیکی به روش جت فن 116
منـابع و مآخـذ 125

عملکرد سیستم اعلام حریق چگونه است؟

سیستم اعلام حریق یک سیستم فعال در برابر آتش‌سوزی است که تمام ماژول های اعلام حریق در داخل ساختمان را کنترل می‌کند. این سیستم شامل دستگاه های زنگ هشدار دهنده (ردیاب دود و حسگرهای حرارتی)، لوازم هشدار دهنده (آژیر و یا لوازمی که صداهای بلند تولید می کنند)، واحدهای کنترل آتش (سیستم آب پاش و یا سیستم اطفا حریق)، منبع تغذیه و سیم کشی می‌باشد. اکنون ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که عملکرد سیستم اعلام حریق چگونه است ‌؟! سیستم اعلام حریق می‌تواند به طور خودکار توسط ردیاب های دود، حرارتی یا دستی تنظیم شود. این سنسورها قرار است سطح خاصی از گرما یا دود را که می‌تواند نشانه آتش باشد، تشخیص دهند.

اکثر مواقع زنگ یا آژیر برای افرادی که مشکل شنوایی دارند، مجهز به چراغ های چشمک زن بوده تا ساکنین ساختمان متوجه وقوع آتش‌سوزی شوند. به‌منظور درک واقعی نحوه عملکرد سیستم اعلام حریق، باید بیشتر با اجزای سیستم آشنا شوید. در سیستم اعلام حریق همیشه یک ردیاب دود جهت تشخیص دود یا آتش وجود دارد. به طور کلی دو نوع ردیاب دود موجود است: ردیاب های نوری و یونیزاسیون. ردیاب های دود نوری از طریق سنسورهای نور (چراغ مادون قرمز) دود را تشخیص می دهند. هنگامی که ذرات دود از داخل مسیر ردیاب های نوری عبور می کنند، نور پراکنده شده و زنگ هشدار به صدا در می آید. در ردیاب های یونیزاسیون اگر ذرات دود وارد محفظه ردیاب شود، یونیزاسیون هوای داخل محفظه را کاهش داده و آژیر به صدا در می آید.

هدف اصلی سیستم اعلام حریق این است که آتش‌سوزی را به سرعت شناسایی کرده و از محل کنترل و نظارت مرکزی به سرعت به ساکنان ساختمان و سرویس های اضطراری اطلاع دهد. این سیستم ها همچنین با شناسایی محل و منشأ هشدارها، مشکلات مربوط به اتصالات و سیم کشی را که ممکن است از عملکرد صحیح سیستم جلوگیری کند، کنترل می کنند. اساسا سیستم‌های تشخیص حریق چهار عملکرد اصلی دارند:

1. ردیابی
2. هشدار دادن
3. نظارت
4. کنترل

سیستم‌های اعلام حریق بسیار پیشرفته به‌منظور انجام این چهار عملکرد از شبکه ای از وسایل و دستگاه ها و پانل های کنترل استفاده می کنند. برای کمک به شما در درک بهتر عملکرد سیستم هشدار، در زیر جزئیات مربوط به هر یک از اجزا را بررسی خواهیم کرد. سیستم‌های اعلام حریق از اجزای متفاوتی تشکیل شده است که هر یک را برایتان شرح می دهیم:

پانل کنترل سیستم اعلام حریق

پانل کنترل سیستم اعلام حریق که معمولاً به اختصار FACU نامیده می‌شود، ” مغز ” سیستم است و در واقع پیام ها را از دستگاه های شروع کننده دریافت می‌کند، همچنین به عنوان ورودی نیز شناخته شهد و عملکردهای زیر را انجام می‌دهد:

• روشن کردن اعلان ها: با دریافت سیگنال از ورودی ها، FACU دستگاه های اعلان ضروری را که به آنها ” خروجی ” نیز می‌گویند روشن می‌کند. همچنین به افراد مجاور هشدار می‌دهد که مسئله ای رخ داده است.
• فراخوانی آسانسور: همچنین آسانسورها را فرا می خواند که امکان انتقال آسانسور به یک منطقه پر از شعله یا دود را از بین می‌برد.
• خاموش شدن سیستم HVAC: اگر آنها دود را در مجرای هوا تشخیص دهند، بسیاری از سیستم‌های اعلام حریق واحد کنترل هوا را خاموش می کنند و بنابراین از سرایت دود به سایر قسمت های ساختمان جلوگیری می کنند.
• آگاه سازی مرکز نظارت بر سیستم اعلام حریق: FACU همچنین به یک ایستگاه نظارت از راه دور هشدار می‌دهد که به نوبه خود، خدمات اضطراری را انجام می دهند.

سیستم اعلام حریقی که به درستی نصب و طراحی نشده است و یا به صورت مداوم خدمات سرویس و نگهداری و تست و بازرسی آن انجام نشده باشد، حتی اگر خطری واقعی وجود نداشته باشد از بین می رود. هشدارهای اشتباه ونا به جای مکرر باعث می‌شود افراد کمتر آنها را جدی بگیرند. بسیاری از افراد هنگام شنیدن هشدار آتش‌سوزی تصور می کنند که هیچ جای نگرانی نیست مگر اینکه بوی دود یا بوی شعله های آتش را احساس کنند.

انواع پانل سیستم اعلام حریق

• پانل قابل آدرس دهی: پانل های آدرس پذیر تمام اجزای هشدار را به صورت جداگانه کنترل می کنند. هر دستگاه دارای یک آدرس مجزا و جداگانه است که به پانل اجازه می‌دهد وضعیت خود را بشناسد (مثلاً آیا به درستی کار می‌کند – آیا سیستم درست کار می‌کند یا خیر!). به عنوان مثال، سیستم‌های آدرس پذیر به افرادی که در پذیرش هتل کار می کنند اجازه می دهند با مشاهده صفحه نمایش زنگ هشدار، محل دقیق رویداد را تشخیص دهند.
• پانل های غیر آدرس پذیر: این نوع سیستم تمامی دستگاه های نو را در منطقه قرار می‌دهد، بدین معنا که هر فردی باید هر دستگاه را بررسی کند تا مطمئن شوید که زنگ هشدار آن به درستی کار می‌کند. به عنوان مثال اگر شما یک سیستم غیر آدرس پذیر دارید و زنگ هشدار آن خاموش شود، چنین هشداری به شما می‌دهد: ” زنگ هشدار منطقه 3، طبقه چهارم “. بیشتر مالکان و مدیران ساختمان‌ها پانل های آدرس پذیر را ترجیح می دهند، زیرا آنها به شما اجازه می دهند محل خاص هشدار را بشناسید و وضعیت را خیلی سریعتر ارزیابی کنید.

پانل های سیستم اعلام حریق به طور مداوم وضعیت سیستم اعلام حریق را کنترل کرده و نشان می دهند. برای اکثر سیستم ها، سه حالت ممکن وجود دارد:

1. نرمال: ” عادی ” بدین معنا است که همه لوازم خانگی، دستگاه ها، مدارها و سیم کشی ها به درستی کار می کنند و هیچ هشدار فعالی وجود ندارد.
2. هشدار: این وضعیت زنگ فعال را نشان می‌دهد.
3. مشکل: اگر سیم کشی کوتاه و یا باز در مدار وجود داشته باشد که دستگاه های شروع کننده و پانل اعلام حریق را به یکدیگر متصل می‌کند و یا اگر اتصال خط تلفن سیستم کار نکند، سیستم به حالت ” مشکل ” در می آید که صفحه کنترل آن را نمایش می‌دهد.

دستگاه های اولیه

دستگاه های اولیه آلارم ها را راه اندازی کرده و دقیقا مانند پانل های هشدار، می‌توانند آدرس پذیر یا غیر آدرس پذیر باشند. برخی از دستگاه های آغازگر مانند سوئیچ های جریان آب به طور معمول غیر آدرس پذیر هستند، اما با ماژول های آدرس پذیر متصل می‌شوند. سوئیچ ها می‌توانند آدرس های خاصی داشته باشند که به آنها امکان برقراری ارتباط با سیستم‌های آدرس پذیر را می‌دهد. انواع مختلفی از دستگاه های اولیه وجود دارد.

ردیاب دود

ردیاب دود وسیله ای است که با احساس دود سیگنال هشدار را ایجاد می‌کند. بسته به نوع سنسوری که برای تشخیص ذرات دود استفاده می کنند، دو طبقه بندی از این دستگاه ها وجود دارد.

1. ردیاب های یونیزاسیون: این ردیاب ها حاوی ریز مواد رادیواکتیو بین دو صفحه با بار الکتریکی هستند. یون ها بین این دو صفحه باردار جریان دارند، اما ذرات دود این امر را مختل می کنند. اگر این اتفاق بایفتد، دتکتور دود خاموش می‌شود.
2. ردیاب های فوتوالکتریک: ردیاب های فوتوالکتریک پرتوهای نوری LED را در محفظه تشخیص خود ساطع می کنند. وقتی ذرات دود وارد این محفظه می‌شوند، پرتوی نور را پراکنده کرده و بخشی از آن را روی حسگر فوتوالکتریک ردیاب منحرف می کنند. وقتی سنسور این نور را تشخیص می‌دهد، زنگ هشدار خاموش می‌شود.

ردیاب مجرا

ردیاب های مجرا ردیاب های دود نصب شده در مجاری تهویه هوا و گرمایش هستند. آنها واحدهای کنترل هوا را خاموش کرده و از تردد دود در سراسر ساختمان از طریق مجاری هوا جلوگیری می کنند.

ردیاب گرما

ردیاب های حرارتی دستگاه های تشخیص حریق بوده که مجهز به سنسورهایی هستند که به گرما پاسخ می دهند. دو نوع اصلی از ردیاب های گرما موجود است:

1. ردیاب های گرمایشی با سرعت بالا: در صورت افزایش دما با سرعتی بیش از یک مقدار مشخص، این نوع ردیاب گرما پاسخ می‌دهد.
2. ردیاب های حرارتی دمای ثابت: ردیاب های حرارتی دمای ثابت هنگامی که عناصر عملیاتی آنها به دمای از پیش تعیین شده برسند، پاسخ خواهند داد. دو نوع ردیاب دمای ثابت وجود دارد: ردیاب های خطی که دما را در یک منطقه کنترل می کنند و ردیاب های نقطه ای که دما را در یک مکان خاص کنترل می کنند.

سایر اجزای سیستم‌های اعلام حریق عبارتند:

• ردیاب پرتو
• سوئیچ جریان آب
• سوئیچ درفشر
• دستگاه های اطلاع رسانی
• دستگاه های شنیدنی
• منبع تغذیه NAC

یادآوری های ایمنی در مورد سیستم اعلام حریق

• بررسی ماهانه سیستم‌های اعلام حریق = جهت بررسی عملکرد صحیح دستگاه، هر ماه باید آزمایشات و بررسی های لازم صورت گیرد. بیشتر ردیاب های دود دارای دکمه تست هستند که با روشن شدن چراغ و یا به صدا در آمدن زنگ هشدار به شما اطلاع می دهند که ردیاب به درستی کار می‌کند.
• هر 10 سال یکبار ردیاب ها را تعویض کنید = طول عمر اکثر ردیاب ها 10 سال است و پس از آن باید حتما آن ها را تعویض کنید. به عنوان بهترین روش، تاریخ نصب هر ردیاب را بنویسید.
• هر سال باطری سیستم اعلام حریق را تعویض کنید = برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم، حداقل دو بار در سال باطری ها را عوض کنید.
• ردیاب ها را تمیز نگه دارید = اطمینان حاصل کنید که ردیاب شما عاری از هر گونه گرد و غبار، خاک، رنگ و ذرات دیگری است که ممکن است مانع از ردیابی آتش و هشدار دادن به شما شود. حداقل یک بار در سال تمام سیستم را تمیز کنید.

علت اهمیت نصب سیستم اعلام حریق چیست؟

1. سیستم‌های سرویس هشدار و نظارت اعلام حریق در برخی از ساختمان‌ها تحت نظارت قانون مورد نیاز است.
2. سیستم‌های هشدار در درجه اول برای هشدار دادن به ساکنین برای وقوع آتش‌سوزی طراحی شده اند تا بتوانند با خیال راحت آن منطقه را تخلیه کنند.
3. عملکرد و تعمیر و نگهداری سیستم اعلام حریق بسیار تاثیرگذار بوده و یکی از بهترین دستگاه های محافظت از جان انسان ها محسوب می‌شود.
4. عدم استفاده از این هشدار اولیه، به دلیل عملکرد ضعیف سیستم هشدار خودکار آتش‌سوزی، جان مردم را به خطر می اندازند.
5. در صورت بروز آتش‌سوزی، سیستم‌های اعلام حریق برای هشدار سریع به ساکنین ساختمان‌ها از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.
6. سیستم‌هایی که به درستی نصب نشده یا نگهداری نشده اند ممکن است باعث فعال شدن زنگ هشدار ناخواسته شوند. این امر تأثیر منفی بر پاسخ سرنشینان به هشدارهای واقعی دارد و در نتیجه اثربخشی آنها را کاهش می‌دهد.

به طور کلی سیستم‌های اعلام حریق به دو دسته تقسیم می‌شوند: دستی و اتومات. فعال کردن سیستم دستی نیازمند شخصی است (اهرمی در ایستگاه کشش)، در حالی که یک سیستم خودکار به طور خودکار (از طریق تشخیص دود یا گرما) فعال می‌شود. سیستم‌های دستی و اتوماتیک اغلب با هم مطابقت دارند. در صورت وقوع حادثه، یک دستگاه دستی امکان پاسخگویی فوری را فراهم می‌کند و هنگامی که کسی برای پاسخگویی به خطرات احتمالی وجود ندارد، دستگاه اتوماتیک از تاسیسات محافظت می‌کند.

اگرچه سیستم‌های اعلام حریق دستی گاهی اوقات به تنهایی کار می کنند، اما آنها معمولاً به سیستم اعلام حریق مرکزی در ساختمان و صفحه کنترل هشدار آتش نیز متصل می‌شوند. آن ها در حقیقت قطعات منحصر به فردی هستند که به عنوان بخشی از سیستم هشدار دستی یا اتوماتیک مورد استفاده قرار می گیرند.

یک سیستم اعلام حریق اتومات برای شناسایی حریق در مراحل اولیه، اطلاع رسانی به افراد از وقوع خطرات احتمالی و انتقال پیام به اولین پاسخ دهنده های اضطراری و یا مرکز دریافت سیگنال های شما از طریق هشدارهای دیداری و شنیداری طراحی شده است.

هر چند وقت یکبار جهت سرویس سیستم اعلام حریق اقدام نماییم؟

باید هر ماه، شش ماه یکبار و سالی یکبار اجزای مختلف سیستم اعلام حریق را بازرسی بصری کنید. متخصصین آس سالانه همه تجهیزات را بررسی میکنند تا تایید گردد که هیچ تغییری در عملکرد آن ها تأثیر ندارد. بازرسی های بصری استاندارد شامل موارد زیر است:

• کنترل تجهیزات: این موضوع را باید هفتگی بررسی کنید تا اطمینان حاصل شود که سیستم به درستی کار می‌کند. این شامل بازرسی LED ها، منبع تغذیه، فیوزها و عدم وجود مشکل سیگنال دهی است.
• باطری: بسته به نوع باتری های سیستم اعلام حریق، باید آنها را ماهیانه یک یا دو بار بررسی کنید تا نشت و خوردگی نداشته باشد.
• ردیاب های گرما، ردیاب های مجاری و ردیاب های دود: این سرویس باید هر شش ماه یکبار انجام شود.

تست و آزمایش اجزای سیستم اعلام حریق مراحل بیشتری از بازرسی های تصویری را شامل می‌شود که برخی از رایج ترین آن ها به شرح زیر است:

• کنترل تجهیزات: برای تایید دریافت صحیح سیگنال های هشدار، نظارت و عدم وجود مشکلات جدی قطعات این سیستم باید هر شش ماه یکبار بررسی شوند.
• کنترل سیگنال های مشکل واحد: تکنسین ها باید هر ساله سیگنال های مشکل دار بصری و شنیداری را بررسی و تایید کنند.
• بررسی منبع تغذیه ثانویه: تکنسین ها با جدا کردن تمام منبع تغذیه اولیه، این مورد را آزمایش می کنند.
• بررسی دستگاه های راه اندازی: باید اطمینان حاصل کنید که آنها مطابق هدف از پیش تعیین شده کار می کنند و سیگنال را به واحد کنترل شما منتقل می کنند. این بدین معناست که باید ردیاب دود با دود و یا شبیه ساز قابل قبول دود تست شود و ردیاب های حرارتی شما باید آزمایش گرما داشته باشند.
• دستگاه های هشدار دهنده آلارم: این دستگاه ها باید از نظر بصری و شنیداری عملکرد صحیح آنها را آزمایش و تست شوند.

باید اجزای سیستم اعلام حریق خود را طبق دستورالعمل های منتشر شده توسط سازنده آن نگهداری کنید. دفعات انجام تعمیر و نگهداری به شرایط محیطی و همچنین نوع تجهیزات شما بستگی دارد. نحوه تمیز کردن اجزای سیستم به مکان آنها و دستورالعمل های سازنده نیز بستگی دارد.