کتاب شاخص ‏های ‏شهر ‏هوشمند

مقدمه 11
فصـل اول 19
شهر هوشمند 19
سیر تحولات اندیشه های شهرسازی ( قرن 19 –21) 19
شهر صنعتی 24
شهرسازی فرهنگ گرا 24
شهرسازی طبیعت گرا 25
شهرسازی ترقی گرا 25
شهرسازی پست مدرن 27
شهر پایدار 27
شهر سالم 28
شهر خلاق 29
شهر الکترونیک 30
تحلیل زمانی گرایش به شهر الکترونیک- شهر هوشمند 31
تحلیل ترمینولوژی: هوشمند در مقابل دیجیتال 32
چالش‌های شهر الکترونیک 35
ظهور شهر اطلاعاتی 35
دیدگاه‌ها و نظرات (از شهر الکترونیک به‌سوی شهر هوشمند) 36
نظریه جهانی شدن 36
نظریه اشاعه نوآوری 37
نظریه دو فضا شدن شهر در عصر اطلاعات 37
نظریه کاستلز 37
دیدگاه تارو 38
آرمان شهرها در دنیای مجازی 39
دیدگاه تافلر 39
نظریه شکستن فضا 39
نظریه میشل 40
فصـل دوم 43
ویژگی‌های معیار 43
تعاریف و ویژگی‌های شاخص 43

با افزایش جمعیت در آینده‌ای نه چندان دور، شهرها با خطراتی از قبیل خطرات اقتصادی مانند بیکاری، زیست محیطی از قبیل بدتر شدن کیفیت هوا و مشکلات سیستم حمل و نقل عمومی و خدمات عمومی شهری، کاهش منابع طبیعی، انبوهی و ازدحام ترافیک روبرو هستند که این‌ها تنها برخی از اثرات مخربی است که رشد بی‌رویه جمعیت بر روی محیط‌های شهری، طبیعی و فرهنگی جوامع بر جای می‌گذارد. به عبارتی شهر سیستمی پیچیده است که هر چه بزرگ‌تر می‌شود بر پیچیدگی آن افزون گشته و در مادر شهرها به جایی می‌رسد که برنامه ریزی در راستای حل مشکلات شهری به سختی صورت می‌گیرد. در حال حاضر بسیاری از شهرها از روش‌های مفیدی جهت مقابله با معضلات امروزی و آینده استفاده کرده‌اند. شهر هوشمند برای پاسخگویی به مسائل و مشکلات امروزی و ایجاد شهری مبتنی بر فناوری ارتباطات و اطلاعات، مشارکت محور و پایدار پدید آمد.
سیر تحولات اندیشه های شهرسازی ( قرن 19 –21)
قرن نوزدهم اروپا به گرفتاری شهرداری‌ها و سازمان‌های شهری با مراحل و مسائل ناشی از تأثیر صنعت بر شهر گذشت. آن‌ها در مقابل پدیده گسترش کالبدی شهرها، با یک دست به ایجاد تأسیسات زیر بنایی پرداختند و با دست دیگر به نحو فزاینده‌ای با مالکان خصوصی و دست‌اندرکاران امور زمین در زمینه گسترش املاک متعلق به آنان رو به رو شدند. این دو جهت گیری، به پیدایش انگاره‌های شهرسازی برای عموم مردم منجر شد.
هر دو مورد نیاز به حمایت عمومی داشت، سیاست های شهرسازی را به نحو قاطع تری اعمال نماید. شهرسازی از نظر مکانی و زمانی در آستانه های ورود به مسائل ناشی از دوران بعد از انقلاب صنعتی قرار داشت؛ بنابراین قسمت اعظم قرن نوزدهم شاهد اتفاقاتی بود که در آن شالوده های شهرسازی بر اساس آنچه که صنعت بر شهرها ناشی شده بود، بنا نهاده می‌شد. علاوه بر دو مورد فوق، باید دو عامل دیگر را بر عرصه‌های شهرسازی قرن نوزدهم مؤثر دانست. یکی از آن‌ها مشارکت سازمان‌های شهری با نظام های سیاسی و فرهنگی و دیگری شهرسازی به عنوان یک عامل اصلی و تعیین کننده در برنامه ها و تصمیمات شهری بود این شاخصه ها، اجازه داد که شهرسازی به سرعت بر کالبد شهر وارد شده و با بهره گیری از امکانات ملی و محلی گسترده شود. از این روی؛ شهرسازی مجبور به اختراع خود بود و به همین خاطر باید تولد شهرسازی نوین را دنباله انقلاب صنعتی به حساب آورد و آن را صنعت شهرسازی قلمداد کرد.

در طول قرن 19، عملکرد اقتصادی شهرها به عنوان نقش غالب نسبت به دیگر موارد بود و شهرها مرکز توسعه اقتصاد ملی تبدیل شد. این لحظه ای است که شهرها شروع به رشد کردند و زیر بخش ها و حومه های خود را توسعه دادند؛ بنابراین، توسعه اقتصادی و صنعتی، افزایش جمعیت، به هم مربوط می‌باشد. شهرهای صنعتی فضاهایی را مطابق با شرایط جغرافیایی خاص طراحی کرده‌اند که در برابر نواحی کارگری (بورژوازی) هستند. قرن بیستم؛ قرن شهرها و حومه ها و پایان شهرهای صنعتی می‌باشد. دور از رشد و فزایش مطابق با مدل ایدئال رشنالیستی (عقل گرایی) شهر مدرن، تفکری دوباره از شهرهای موجود صورت گرفت و در بیشتر موارد حاشیه‌ها به‌سرعت توسعه یافتند و پایه ای برای توسعه ابر شهرها و کلان شهرهای به شکل فعلی شد. در پایان قرن بیستم، انتقاد بر مدل‌های اقتصادی بر پایه فردیسم، بر شدت تحول شهر از بخش صنعتی به شهر خدماتی، تأثیر می‌گذارد.
شهرهای معاصر ویژگی‌های مشترک شناخته‌شده‌ای دارند: تراکم بالای جمعیتی، اندازه جمعیت که به طور قابل توجهی متفاوت از مناطق روستایی است، پیچیدگی فرهنگی، عملکردهای اجتماعی- اقتصادی، مرکز ثقل خدمات، محیط های پویا و خلاق. شهرهای امروزی نیازمند تأمین مسکن، آموزش با هزینه قابل استطاعت، آب باکیفیت مطلوب، کیفیت هوای مطلوب، محیط اجتماعی بدون جرم، سیستم حمل و نقل کارآمد و استفاده منطقی از منابع می‌باشند بنابراین ضروری است که راه حلی برای توسعه فضایی کنترل نشده فعلی ارائه دهیم.
به خصوص، مسائل زیست محیطی تبدیل به توسعه اقتصادی شده است و راه حل آن بیشتر با شروع از مناطق شهری می‌باشد.
افزایش آگاهی و نگرانی زیست محیطی، مسائل اجتماعی، شهرگرایی و توسعۀ فنی در کنار هم، به یک نیاز فوری و فرصتی برای بازاندیشی دربارۀ اینکه چگونه شهرهایمان را میسازیم و مدیریت می‌کنیم، منجر شده‌اند. با حرکت از “شهرهای صنعتی” به سمت ” شهر خدماتی” و سرانجام شهرهای معاصر و منظومه‌های شهری، شهرها در واقع ماهیت های مختلفی در ارتباط با رشدشان تجربه کرده‌اند. در این سال‌ها ” بازسازی مجدد شهرها” در زمینه مسائل اجتماعی که در ارتباط با ارائه خدمات ضروری شهری است ظهور گشت. در پاسخ به این مسائل، بعد از مدل‌های پایدار شهری؛ ” شهر سبز” و ” شهر خلاق”، پارادایم جدیدی تحت عنوان ” شهر هوشمند و شهر بااستعداد” رخ داد.
در طول سال‌های اخیر، دو پدیده اصلی ظهور یافت: شهر نشینی و فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT). پیشرفت‌های فناوری دهه 80 و 90، منجر به رشد اقتصادی و افزایش سلامتی شد. رشد شهرنشینی منجر به رها شدن روستاها و حرکت به سمت شهرها و کلان شهرهای بزرگ گردید که می‌تواند فرصت‌های بسیاری را در زمینه کار، آموزش، زندگی اجتماعی و. .. فراهم آورد. از یک طرف، منجر به افزایش سطح فرهنگی، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و ارتقا شرایط اقتصادی شد. از طرف دیگر، تمرکز در شهرها منجر به افزایش راه بندان، کربن منو اکسید، انتشار گازهای گلخانه ای، دفع زباله با عواقب بر روی شرایط سلامتی شد. تقاضا برای منابع طبیعی و انرژی، نیاز به توسعه مجدد قلمروها، دسترسی به زیرساخت‌های کافی است. در این گزینه و سناریو، به منظور حفاظت از سلامتی مردم و زمین، ایده شهر هوشمند پدیدار گشت.
از طرفی ورود پیشرفت های شگرف انسان در عرصه اطلاعات و روند رو به رشد شهرنشینی در جهان، ابعاد مختلف زندگی انسان را تحت تأثیر خود قرار داده است. این موضوع، موجب روی آوردن انسان به استفاده از ابزارهای اطلاعاتی نوین به منظور حل معضلات شهرها و نیز ارتقای سطح زندگی شهروندان شده است.
نظریات و رویکردهای مختلفی نظیر شهر اطلاعات، شهر دیجیتال، شهر الکترونیک و. .. باهدف ارتقای سطح زندگی شهروندان شکل گرفته اند که هر کدام به دلیل عدم پوشش کامل تمامی جنبه‌های زندگی شهروندان با عدم پذیرش توسط اقشار مختلف جامعه و در نهایت عدم تحقق رو به رو شده‌اند.
تاریخچه شهر هوشمند از سال 1994 در هلند شروع گردید. زمانی که واژه” شهر الکترونیک” به عنوان یک حوزه عمومی مجازی راه اندازی شد؛ و هم‌زمان با دوره ای بود که رشد عظیمی در اینترنت و افزایش استفاده از رسانه های عمومی بود. بسیاری از محققین شروع به توجه به فناوری اطلاعات و ارتباطات کردند. دیگر محققان در آزمایشگاه ملی بروکهاون ، ایده چیزهای بزرگ را ایجاد کردند. تا اواخر دهه 1999 زمانی که اینترنت گسترش یافت واژه هایی چون: محاسبات پیشرفته، شهر فراگیر، شهر مجازی، ظهور یافت و سرانجام در سال 2000 ایده شهر هوشمند پدیدار گشت.