کتاب داروهای آنتی‌باکتریال در گاوهای کشتارشده

   فهرست
عنوان صفحه
فصـل اول 11
مقدمه 11
فصـل دوم 15
اهمیت گوشت دام 15
باقی‌مانده‌ها در فرآورده‌های دامی 15
آنتی‌بیوتیک‌ها 17
تعریف 17
آنتی‌بیوتیک‌ها از نظر منشأ 18
آنتی‌بیوتیک‌ها از نظر ساختمان شیمیایی 19
آنتی‌بیوتیک‌ها از نظر نوع اثر 19
آنتی‌بیوتیک‌ها از نظر شدت اثر 20
آنتی‌بیوتیک‌ها از نظر مکانیسم اثر 20
اهداف استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در صنعت پرورش دام و طیور 20
متداول‌ترین آنتی‌بیوتیک‌های مورد استفاده در پرورش دام 21
فارماکوکینتیک آنتی‌بیوتیک‌ها 21
جذب و غلظت در خون 22
توزیع در خون و بافت‌ها 22
متابولیسم 22
دفع 23
زمان پرهیز از مصرف داروها 24
میزان دریافت مجاز روزانه 25
حداکثر باقی‌مانده‌ی مجاز دارویی 25
آثار سوء باقی‌مانده‌های آنتی‌بیوتیکی 26
تاثیرات منفی بر مصرف‌کننده 27
روشهاي ردیابی بقایاي آنتیبیوتیکی 31
روش‌های آنالیز دستگاهی 32
رادیو ایمونواسی (RIA) 33
روش‌های ایمنی-آنزیمی 35
روش‌های میکروبیولوژیک 35
روش چهار پلیت (FPT) 37
آماده‌سازی نمونه‌ها 38
محیط‌سازی 38
مطالعه‌ی نتایج در تست چهار پلیت 39
بتالاکتام‌ها 40
مکانیسم عمل 40
ﻓﺎرﻣﺎﮐﻮﮐﯿﻨﺘﯿﮏ 41
اثرات جانبی 41
تتراسایکلین‌ها 41
مکانیسم عمل 42
ﻓﺎرﻣﺎﮐﻮﮐﯿﻨﺘﯿﮏ 42
اثرات جانبی 43
ﺳﻮﻟﻔﻮﻧﺎﻣﯿﺪﻫﺎ 43
مکانیسم عمل 44
ﻓﺎرﻣﺎﮐﻮﮐﯿﻨﺘﯿﮏ 44
اثرات جانبی 45
آﻣﯿﻨﻮﮔﻠﯿﮑﻮزﯾﺪﻫﺎ 46
مکانیسم عمل 46
ﻓﺎرﻣﺎﮐﻮﮐﯿﻨﺘﯿﮏ 46
اثرات جانبی 47
ماکرولیدها 47
مکانیسم عمل 48
ﻓﺎرﻣﺎﮐﻮﮐﯿﻨﺘﯿﮏ 48
اثرات جانبی 49
مطالعات 49
فصـل سوم 55
مواد و تجهیزات 55
روش‌شناسی 56
روش تهیه‌ی سوسپانسیون ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﺎﯾﯽ از ﺳﻮش ﻟﯿﻮﻓﯿﻠﯿﺰهﺷﺪه‌ی اﺳﺘﺎﻧﺪارد 56
کشت سوسپانسیون‌های باکتریایی تهیه‌شده بر روی محیط بلاد آگار 57
تهیه‌ی محیط کشت مولرهینتون آگار در سه pH مختلف 57
تهیه‌ی نمونه‌ی مناسب و انجام کشت 57
تجزیه‌وتحلیل آماری داده‌ها 58
فصـل چهارم 59
نتایج 59
فصـل پنجم 65
نتیجه‌گیری 65
منـابع و مآخـذ 75
منابع انگلیسی 75

اهمیت گوشت دام
گوشت یک ماده غذایی داراي ارزش تغذیه اي بالا میباشد که معمولا یکی از انواع آن در غذاي روزانه خانواده و افراد وجود دارد. گوشت یک منبع غنی و ارزشمند از پروتئین هاي با ارزش بیولوژیکی، اسیدهاي چرب زنجیره کوتاه، ویتامین B12 و سایر ویتامین هاي ب کمپلکس، آهن، روي، سلنیوم و فسفات ها میباشد. مقدار چربی و ترکیب اسیدهاي چرب موجود در گوشت از بحث هاي مهم در مصرف گوشت می باشد که به طور عمده بسته به گونه ي حیوانی، سیستم تغذیه و قطعه گوشت مصرفی می‌باشد.

باقی‌مانده‌ها در فرآورده‌های دامی
اصطلاح باقیمانده عبارت است از هر نوع ماده اي که خاصیت فارماکولوژي داشته و ناشی از تغییر مواد و ترکیباتی است که در بافت ها و فرآورده هاي دامی باقی می ماند و براي سلامتی انسان مضر می باشد. تقریبا تمامی مواد تجویز شده به حیوانات، در مقادیر جزیی در بافتهاي مختلف بدن ذخیره می شود. میزان پاکسازي شدن بدن براي داروهاي مختلف متفاوت است و عواملی که موجب طولانی شدن این فرآیند می شوند ممکن است به تداوم حضور بافتهاي آلوده به این باقی مانده ها در هنگام کشتار منجر شوند و به همین صورت نیز به دست مصرف کننده میرسد. حتی در صورت مصرف داروها براساس مقادیر توصیه شده مشخص و راههاي تجویز استاندارد و رعایت زمان هاي پرهیز از مصرف دارو قبل از کشتار، سایر عوامل مانند بیماري، سن دام و سیستم پرورش دامداري، مقادیر باقی مانده‌هاي دارویی در بافتها در زمان کشتار را تحت تاثیر قرار میدهند (8).
مهم ترین مواد شیمیایی و داروهایی که از راه مصرف مواد غذایی با منشا دامی به انسان منتقل می شوند عبارتند از:
1) آنتی بیوتیک ها مانند پنی سیلین و تتراسایکلین
2) داروهاي کوکسیدیواستاتیک مانند آمپرولیوم و موننسین سدیم
3) داروهاي تیریواستاتیک مانند کاربیمازول و متیمازول
4) هورمون ها مانند دي اتیل استیل بسترول (DES) و استرادیول 17 بتا
5) داروهاي آرام‌بخش مانند متوسرپات هیدروکلراید
6) داروهاي ضد انگل مانند پی‌پرازین، بنزایمیدازول
در ایران، اقدام به خود درمانی (حیوان درمانی) در طب دامپزشکی بسیار رایج می‌باشد. تجویز خودسرانه داروها و بخصوص داروهاي آنتی باکتریال ممکن است به اشکال مصرف غیر ضروري، غیر اختصاصی و با مقادیر بالا یا ناکافی در درمان بیماري هاي عفونی و حتی غیرعفونی دام و طیور توسط دامداران انجام گیرد که احتمال باقیمانده هاي دارویی در بافت ها و تولیدات آنها از جمله گوشت، شیر، تخم مرغ و غیره را بالا می برد.
آنتی بیوتیک‌ها به صورت گسترده در دامهایی که به مصرف انسان می‌رسند، جهت درمان یا به منظور تسریع در رشد، استفاده می‌شوند (9 و 10). این مصرف گسترده به نوبه خود مشکل بروز بقایای دارویی را به همراه داشته و اثرات زیان‌آوري بر سلامت انسان دارد و باعث بروز نگرانی در سطح جامعه می‌شود (10،11 و 12). این نگرانی‌ها منجر به تدوین برنامه‌هاي دولتی در خصوص کنترل سلامت گوشت دام در بین کشورهاي مختلف شده است (13).
همچنین در سال 1963 به منظور ارایه استانداردهاي بین‌المللی در مورد غذاهاي با منشاء حیوانی، بررسی و حفظ سلامت مصرف کننده، کمیته غذایی کدکس توسط سازمان خواربار و کشاورزي ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی بنیان گذاري شد. اولین نشست این کمیته در سال 1986 برگزار شد و ایالات متحده امریکا هر سال میزبان برگزاري این نشست می‌باشد. کمیته کدکس در مورد بقایاي داروهاي دامی در غذاها، به توصیه شوراي مشورتی کارشناسان کدکس، احتمال بقایاي داروهاي دامی را در این گونه غذاها آزمایش میکند.
در سال 1990، اتحادیه اروپا براي داروهاي دامپزشکی که وارد زنجیره غذایی انسان می‌شوند حداکثر باقی مانده‌ي مجاز را تعیین نمود.

آنتی‌بیوتیک‌ها
تعریف
آنتی بیوتیک ماده‌اي شیمیایی است که توسط یک موجود زنده ذره بینی اعم از باکتري‌ها، قار‌چ‌ها یا به صورت مصنوعی ساخته می شود تا با ضریب درمانی بالا و اثر اختصاصی موجب وقفه پدیده‌هاي حیاتی موجود زنده دیگر از جمله باکتري‌ها، ویروس‌ها، انگل‌هاي تک سلولی یا پر سلولی، قارچ‌ها و سلولهاي سرطانی گردیده یا منجر به مرگ آنها شود (14 و 15).
از دهه 1950، آنتی بیوتیک‌ها به صورت گسترده در صنایع دامپروري مورداستفاده قرار گرفته‌اند. این مواد علاوه بر آن که به عنوان دارو براي درمان برخی از بیماري‌هاي عفونی به کار می‌روند، به صورت مکمل غذایی به همراه جیره غذایی دام به عنوان محرك رشد و بازدهی دام به مقادیر زیاد مصرف می‌گردند.
آنتی‌بیوتیک‌ها از نظر منشأ
طبیعی
این نوع آنتی بیوتیک‌ها توسط قارچ‌هاي میکروسکوپی و باکتري‌هاي عالی یا ریشه دار (پرتو قارچ‌ها) به صورت طبیعی تولید می‌شوند.
از انواع آنتی بیوتیک‌هاي تولید شده توسط کپک‌ها میتوان به پنی سیلین‌هاي طبیعی و گریزئوفالوین اشاره کرد. آنتی بیوتیک‌هاي تولید شده توسط قارچ‌هاي تک یاخت‌هاي شامل سفالوسپورین‌هاي نسل اول آمینوگلیکوزیدها ، اغلب ماکرولیدها و تتراسایکلین‌ها میشوند. آنتی بیوتیک‌هاي کلرامفنیکل، باسیتراسین، پلی میکسین‌ها و تایروتریسین‌ها توسط باکتري‌ها تولید می‌شوند.
منشأ نیمه‌مصنوعی
منشاء اصلی این نوع آنتی بیوتیک ها طبیعی بوده ولی تغییراتی در ساختار آنها ایجاد می کنند. از این دسته می توان آمپی سیلین ها ، دهیدرواسترپتومایسین ، رولی تتراسایکلین، داکسی سایکلین را نام برد.
منشأ مصنوعی
این نوع آنتی بیوتیک ها از جمله سولفانامیدها به صورت مصنوعی تولید می شوند (3،14).
آنتی‌بیوتیک‌ها از نظر ساختمان شیمیایی
• پپتیدها و مشابه آنها: مانند پنی سیلین‌ها، سفالوسپورین‌ها، کلرامفینکل، پلی میکسین بی، باسیتراسین و اکتینومایسین
• مشتقات نفتاسین مانند اکسیتتراسایکیلین ، تتراسایکیلین، رولی تترا سایکلین و متاسایکلین
• مشتقات قندها مانند نیستاتین ، آمفوتریپسین بی ، استرپتومایسین ، اریترومایسین ، نئومایسین ، جنتامایسین
• ترکیبات مختلف و یا نامعین، مانند نووبیوسین ، ریفامپیسین ، ونکومایسین و گریزئوفولوین
آنتی‌بیوتیک‌ها از نظر نوع اثر
از نظر تاثیر بر عوامل بیماري زا آنتی بیوتیک‌ها به چهار دسته ضد باکتریایی مانند پنی سیلین جی و
آموکسی سیلین ، ضد انگلی مانند مترونیدازول ، ضد قارچی مانند آمفوتریسین بی و نیستاتین و ضد سرطانی مانند اکتینومایسین و میتومایسین تقسیم می شود.

آنتی‌بیوتیک‌ها از نظر شدت اثر
آنتی بیوتیکها از نظر شدت اثر به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
• آنتی بیوتیک‌هاي باکتریوسیدال
این گروه باعث مرگ باکتري‌ها می‌شوند. براي مثال پنی سیلین با ممانعت از تشکیل دیواره سلولی باکتري سبب مرگ آنها می‌شود.
• آنتی بیوتیک‌هاي باکتریواستاتیک
این گروه رشد و تکثیر باکتري را مهار می‌کنند، لذا به سیستم ایمنی میزبان اجازه می‌دهند که بر سلول‌هاي باکتریایی غلبه کنند. از این دسته می‌توان به تتراسایکلین اشاره نمود.
آنتی‌بیوتیک‌ها از نظر مکانیسم اثر
برحسب محل اثر مکانیسم آنها به 3 دسته تقسیم میشوند:
• وقفه در تشکیل دیواره سلولی
• اثر روي غشا سیتوپلاسمی
• وقفه در سنتز پروتئین یا اسید نوکلوئیک

اهداف استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در صنعت پرورش دام و طیور
با افزایش سریع جمعیت دنیا تقاضاي جهانی براي پروتئین خوراکی بیشتر می شود. کوشش تولیدکنندگان جهت تولید غذاهاي سالم و بدون خطر با منشا حیوانی، مستلزم مطالعه‌ی مستمر در ارتباط با راهکارهاي جدید در جهت تولید و کفایت پرورش حیوانات می باشد. استفاده از داروها در حیوانات تولید کننده غذا، روشی جاافتاده و قابل قبول است که در سرتاسر دنیا انجام می شود (11 و 18).
در آغاز کشف آنتی بیوتیک¬ها این ترکیبات جهت درمان عفونت¬ها و مقابله با بیماري¬هاي عفونی کاربرد داشت و با توجه به اثرات مثبت آنها خوش بینانه چنین می¬اندیشیدند که ممکن است بتوان بسیاري از عوامل عفونت‌زا را به کلی از صحنه روزگار محو کرد.
با گذشت زمان به کاربري این ترکیبات افزوده شد به طوري که امروزه در مواردي چون:
• درمان بیماري¬هاي عفونی
• پیشگیري از بیماري¬هاي عفونی
• به عنوان محرك رشد و اصلاح و کیفیت غذا و تولید به صورت مکمل¬هاي غذایی
• افزایش ضریب جذب برخی از ترکیبات غذایی مثل اسیدهاي آمینه ضروري
• افزودن به برخی از فرآورده¬هاي گوشتی یا آبزیان خوراکی جهت محافظت از فساد میکروبی، از انواع این مواد استفاده می شود

متداول‌ترین آنتی‌بیوتیک‌های مورد استفاده در پرورش دام
ازجمله متداول ترین آنتی بیوتیکهاي مورد استفاده در پرورش دام می توان به آنتی بیوتیک-هاي بتالاکتام (پنی سیلین G و پنی سیلین V، آمپی سیلین، آموکسی سیلین)، آمینوگلیکوزیدها (جنتامایسین، استرپتومایسین، نئومایسین)، ماکرولیدها (تایلوزین، اریترومایسین)، سولفانامیدها و تتراسایکلین ها (اکسی تتراسایکلین، تتراسایکلین) اشاره کرد (20).
بسته به نوع آنتی بیوتیک سرعت و میزان جذب متابولیسم و دفع آن متفاوت است. برهمین اساس میزان بقایاي دارویی در بافتها و زمان منع مصرف داروها نیز متفاوت می¬باشد (11).
درصورت عدم رعایت زمان منع مصرف و استفاده بیش از حد دارو خطر ایجاد باقی مانده دارویی در بافت¬ها وجود دارد؛ بنابراین کنترل این باقی مانده¬ها در تولیدات دامی که به مصرف انسان می¬رسندامري ضروري است.