کتاب واکسیناسیون و کنترل بیماری نیوکاسل طیور

بیماری نیوکاسل در طیور: علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری 7
بیماری نیوکاسل در مرغ 7
تاریخچه شیوع بیماری نیوکاسل مرغ 8
توزیع جغرافیایی بیماری نیوکاسل مرغی 8
انتقال بیماری نیوکاسل مرغ 8
علائم بالینی ویروس نیوکاسل در طیور 9
تشخیص ویروس نیوکاسل 9
شیوع بیماری نیوکاسل در انسان 10
نحوه انتشار بیماری نیوکاسل مرغ 10
سویه‌های ویروس بیماری نیوکاسل (NDV) در طیور 10
دلایل و شدت ابتلا به بیماری نیوکاسل 11
نحوه انتقال بیماری نیوکاسل در مرغ ها 12
علائم بالینی در بیماری نیوکاسل در پرندگان 12
فصل شیوع بیماری نیوکاسل 14
دلایل بروز بیماری نیوکاسل در مرغ‌ها 14
روش‌های تشخیص بیماری نیوکاسل در مرغداری‌ها 16
روش‌های درمان بیماری نیوکاسل در مرغ 17
کشت ویروس نیوکاسل 19
پیشگیری نیوکاسل 24
نکات ضروری در انجام واکسیناسیون 32
واکسیناسیون مرغ بومی 43
دلایل اصلی اهمیت واکسیناسیون مرغ بومی 43
روش‌های واکسیناسیون مرغ بومی 45
انواع واکسن مرغ بومی 46
نحوه انجام واکسیناسیون 50
روش‌های واکسیناسیون در طیور 51
موارد منع انجام واکسیناسیون 54
واکسن دوگانه نیوکاسل (B1) و برونشیت عفونی(H_120) 54
توصیه‌های لازم در زمان مایه کوبی 55
واکسن روغنی نیوکاسل 56
کنترل و پیشگیری بیماری نیوکاسل با استفاده از داروی ایمونوپروپوفیت 57

بیماری نیوکاسل در طیور: علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری
بیماری نیوکاسل چیست؟
بیماری نیوکاسل (ND) یک بیماری به شدت مسری است، که در دنیا بین پرندگان ازجمله طیور اهلی شایع است. منشا این بیماری از سویه بدخیم پارامیکسوویروس تیپ یک است. از انواع بیماری نیوکاسل می‌توان به سه حالت اشاره کرد: لنتوژنیک یا خفیف، مزوژنیک یا متوسط و ولوژنیک یا بسیار بدخیم که همه آنها با نام بیماری نیوکاسل شناخته می‌شوند. این بیماری معمولا با علائم تنفسی ظاهر می‌شود، اما افسردگی، اختلال افسردگی و اسهال از دیگر علائم بالینی آن است. در صورت شیوع بیماری در یک منطقه حتما باید به سازمان جهانی بهداشت حیوانات WOAH گزارش داده شود. به‌علاوه نیوکاسل طیور (ND) علائم بالینی شبیه به آنقولانزای مرغی داشته باشد، به همین خاطر گرفتن آزمایش برای تایید تشخیص بسیار مهم است.
برای درمان این بیماری هیچ درمان خاصی وجود ندارد و فقط می‌توان از روش‌های حمایتی مانند تامین آب و غذای کافی، کنترل دما و رطوبت، مدیریت استرس و مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از عفونت‌های ثانویه استفاده کرد.
برای پیشگیری از این بیماری می‌توان از روش‌های مختلفی مانند واکسیناسیون، رعایت بهداشت، جداسازی پرندگان بیمار و سالم، کنترل حشرات و حیوانات خارجی و ممنوعیت ورود افراد غیرضروری به محل پرورش پرندگان استفاده کرد.
بیماری نیوکاسل در مرغ
شیوع ویروس نیوکاسل به عنوان یکی از بزرگترین آسیب‌ها در صنعت طیور شناخته می‌شود، زیرا این ویروس پتانسیل آن را دارد که نه تنها مرغهای خانگی، بلکه مرغداری صنعتی چند میلیارد تومانی و حتی کل اقتصاد صنعت مرغداری دچار محدودیت‌های تجاری کند. ویروس بیماری نیوکاسل (NDV) یک بیماری ویروسی حاد و به سرعت در حال گسترش است که طیور اهلی (مرغ و بوقلمون) و بسیاری از پرندگان دیگر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تاریخچه شیوع بیماری نیوکاسل مرغ
اولین شیوع بیماری نیوکاسل طیور در سال ۱۹۲۶، در جاوا اندوزی و نیوکاسل آپون تاین انگلستان رخ داد. اگرچه قبل از این تاریخ نیز شیوع بیماری‌های مشابه در اروپای مرکزی دیده شده بود. به طور مثال مکرفرسون عامل مرگ تمام جوجه‌ها در جزایر غربی اسکاتلند در سال ۱۸۹۶ را بیماری نیوکاسل می‌داند. با اینحال شناسایی بیماری نیوکاسل به عنوان یک بیماری مشخص که علت ویروسی نیز دارد، برای اولین بار در نیوکاسل آپون تاین صورت گرفت.
نام “بیماری نیوکاسل” پس از اولین وقوع در بریتانیا، توسط دویل ببرای متمایز کردن این بیماری از بقیه بیماری‌ها بکار گرفته شد. با این حال، هنوز از این نام استفاده می‌شود، اگرچه هنگام اشاره به ویروس نیوکاسل (NDV)، از نام مترادف پارامیکسوویروس پرندگان نوع یک (APMV-1) نیز استفاده می‌شود.
توزیع جغرافیایی بیماری نیوکاسل مرغی
این بیماری در کل دنیا وجود دارد، اما در بسیاری از کشورها تحت کنترل شده است. تنها در بخشی از آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی هنوز ادامه دارد. با این‌حال، از آنجایی که پرندگان وحشی می‌توانند ناقل این ویروس باشند، در هر مکانی که پرورش طیور صورت می‌گیرد، شیوع بیماری نیوکاسل ممکن است.
انتقال بیماری نیوکاسل مرغ
ویروس نیوکاسل در تمام قسمت‌های لاشه پرنده آلوده وجود دارد. شروع این بیماری بسیار سریع است، و طی ۲ تا ۱۲ روز علائم آن پدیدار شده و در گله سریعا پخش می‌شود. هنگامی که ویروس به یک گله حساس وارد ‌شود، ظرف ۲ تا ۶ روز کل گله را آلوده می‌کند. بیماری نیوکاسل یک بیماری مهم در طیور است، چرا که بخصوص در جوجه‌های جوان‌تر که حساس‌تر هستند بیشتر اتفاق می‌افتد. سویه قوی‌تر آن طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت ۱۰۰ درصد تلفات می‌دهد. به دلیل اینکه این بیماری تاثیر اقتصادی قابل توجهی در تامین منبع پروتئین دارد، به ویژه در کشورهای که پرورش جوجه در فضاهای باز و یا کشورهای جهان سوم اتفاق می‌افتد.
علائم بالینی ویروس نیوکاسل در طیور
علائم بیماری نیوکاسل در طیور متفاوت است و بستگی به عواملی همچون: سویه ویروس ، گونه پرنده آلوده، سن میزبان (پرندگان جوان حساس‌تر هستند)، عفونت همزمان با سایر ارگانیسم‌ها، استرس محیطی و ایمنی بستگی دارد. در برخی مواقع، با سویه‌های همراه با عفونت می‌تواند منجر به مرگ و میر زیاد در گله شود. برخی از گونه‌های این بیماری به سیستم عصبی، و برخی دیگر به سیستم تنفسی یا گوارشی حمله می‌کند.
بطور کل از علائم بیماری نیوکاسل در مرغ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• علائم تنفسی – نفس نفس زدن، سرفه، عطسه و رال (rales)، ترشحات بینی، تورم بافت‌های اطراف چشم و گردن
• علائم عصبی – لرزش و اسپاسم عضلانی (muscular tremors)، فلج شدن بال‌ها (بال‌های آویزان) و پاها، پیچ خوردگی گردن (تورتیکولی)، چرخش، فلج کامل، افسردگی
• علائم گوارشی – اسهال مایل به سبز و آبکی
• کاهش تخمگذاری – این کاهش می‌تواند جزئی و یا حتی قطع شدن کامل تخمگذاری در مرغ تخمگذار باشد. همچنین تخم‌مرغ‌ها از نظر رنگ و ظاهر ممکن است تغییر کنند. سطح تخم‌ها غیرعادی و دارای آلبومین آبکی (watery albumen) شوند.
• مرگ و میر در گله – مرگ ناگهانی، افزایش تلفات در گله – مرگ و میر در گله متغیر است، اما می‌تواند به ۱۰۰ درصد نیز برسد.
تشخیص ویروس نیوکاسل
از آنجایی که بیماری نیوکاسل علائمی شبیه به آنفولانزای مرغی دارد، برای تایید نهایی نیاز به تست آزمایشگاهی دارد.
روش‌های تشخیص آزمایشگاهی متفاوت است. هم از طریق آزمایش مولکولی و هم از طریق تست in vivo که برای تشخیص شدت بیماری انجام می‌شود.
شیوع بیماری نیوکاسل در انسان
ویروس نیوکاسل از جمله بیماری‌های زئوز (بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان) محسوب می‌شود. در واقع منظور این است که این ویروس قابل انتقال به انسان نیز است. البته نیوکاسل در انسان خفیف‌تر و محدودتر اتفاق می‌افتد. از علائم بیماری نیوکاسل در انسان می‌توان به موارد ورم ملتحمه (قرمزی چشم) اشاره کرد. البته معمولا این بیماری در کارکنان آزمایشگاه و افرادی که واکسیناسیون رو انجام می‌دهند، رخ می‌دهد. لازم به ذکر است که این التهاب و قرمزی چشم نیز بعد از ۴ تا ۷ روز برطرف می‌شود.
نحوه انتشار بیماری نیوکاسل مرغ
این بیماری از طریق مدفوع پرندگان آلوده و ترشحات بینی، دهان و چشم‌ها منتقل می‌شود. مواد حامل ویروس می‌توانند از طریق تماس با کفش و لباس‌های پرسنل از پرنده یا گله بیمار به گله سالم منتقل شود.
همچنین نیوکاسل از طریق تماس طیور و وسایل حمل و نقل طیور آلوده، تجهیزات، کود پرنده، جوندگان ناقل، خوراک و آب نیز منتقل می‌شود. این ویروس تا چند هفته می‌تواند روی بدن پرندگان، کود و سایر مواد زنده بمانند.
سویه‌های ویروس بیماری نیوکاسل (NDV) در طیور
NDV سویه‌های گوناگونی دارد. سویه‌های NDV از نظر شدت بیماری زا بودن و کشندگی به ۳ گروه تقسیم می‌شوند:
1. به شدت کشنده (ولوژنیک)
2. نسبتا کشنده (مزوژنیک)
3. به میزان کمی کشنده (لنتوژنیک)
این سیستم طبقه بندی به هدف نظم بخشیدن به سویه‌های مختلف این ویروس ایجاد شده است. هم اکنون ویروس‌های ولوژنیک و مزوژنیک تحت عنوان NDV بسیار کشنده طبقه بندی می‌شوند و دلیل اصلی بیماری نیوکاسل در نظر گرفته می‌شوند.
این در حالی است که ویروس‌های لنتوژنیک نوعی از NDV با میزان کشندگی پایین هستند و در تولید واکسن از آن‌ها استفاده می‌شود. شدیدترین نوع این ویروس با نام بیماری نیوکاسل ولوژنیک احشایی (VVND) شناخته می‌شود که گاهی به آن بیماری نیوکاسل اگزوتیک (غیربومی) هم می‌گویند.
دلایل و شدت ابتلا به بیماری نیوکاسل
بیماری نیوکاسل (ND) یک ویروس RNA و مهمترین سویه شناخته شده از 22 سویه APMV به عنوان عامل بیمارزی زا در طیور است.
شدت ND به عواملی مانند گرمسیری بودن، گونه میزبان، سن و وضعیت ایمنی بستگی دارد.
جوجه‌ها به شدت به ND حساس هستند، در حالی که پرندگان آبزی کمتر حساس هستند.
استرس، دمای محیط و فصل نیز می‌توانند بر روند بیماری تأثیر بگذارند.
روش‌های انتقال ویروس نیوکاسل
ویروس نیوکاسل به صورت ذرات معلق در هوا از طریق دستگاه تنفسی وارد بدن می‌شود و از طریق مدفوع دفع می‌شود. این ویروس به گلبول‌های قرمز میل دارد. بنابراین ویروس در تمام قسمت‌های لاشه پرنده آلوده وجود دارد.
چندین روش انتقال وجود دارد، از جمله:
تماس مستقیم با پرندگان آلوده، مدفوع یا سایر ترشحات بدن.
از طریق هوا، سرفه و عطسه پرندگان آلوده، هوای اطراف را با ذرات ویروس آلوده می‌کند که به سرعت از پرنده‌ای به پرنده دیگر منتقل می‌شود.
تجهیزات آلوده، لباس، کفش و غیره. این احتمالاً نشان دهنده اصلی ترین وسیله انتقال ویروس به گله‌ها و مزارع غیر آلوده است. ویروس بیماری نیوکاسل مقاوم است و می‌تواند به راحتی روی دست افراد زنده بماند. این ویروس می‌تواند چندین هفته یا بیشتر در محیط زنده بماند، به خصوص در هوای سردتر. با این حال، NDV به اکثر مواد ضد عفونی کننده حساس است و در صورت تمیز کردن مناسب، غیرفعال می‌شود. بنابراین، بهداشت محیط، پرها، حذف مدفوع و غیره برای هر برنامه ضدعفونی بسیار مهم است. در صورت وجود مواد آلی، ضدعفونی کننده‌ها عمل نمی‌کنند.
پرندگان وحشی یا طیور در مجاورت مرغداری‌ها ممکن است آلوده باشند. پرندگان آبزی (اردک‌ها و غازها) ناقل هستند و می‌توانند سایر پرندگان را آلوده کنند در حالی که خودشان هیچ علامتی ندارند.
پرندگان عجیب و غریب (طوطی‌ها و سایر اعضای خانواده طوطی‌ها نیز ناقل هستند)
شکارچیان می‌توانند بیماری را از یک مزرعه به مزرعه دیگر یا از پرندگان وحشی به مزارع منتقل کنند.
پرندگان مسن اغلب پرندگان جوان را آلوده می‌کنند. بهم منظور داشتن برنامه‌های مدیریتی «هم درون، هم بیرون» مرغداری‌ها می‌تواند به شکستن چرخه عفونت کمک کند و امکان تمیز کردن و ضدعفونی کافی را فراهم کند.
نحوه انتقال بیماری نیوکاسل در مرغ ها
ویروس بیماری نیوکاسل از طریق تماس سایر مرغ‌ها با این موارد منتقل می‌شود:
• مدفوع مرغ آلوده
• مایعات بدن مرغ آلوده (همچون ترشحات سیستم تنفسی از مجاری بینی، دهان و چشم ها)
• تخم‌های مرغ آلوده
• زمانی که پرنده‌ها توسط NDV آلوده می‌شوند این ویروس تکثیر پیدا می‌کند و معمولا تمام مرغ‌هایی که یک جا هستند طی مدت ۲ الی ۶ روز مبتلا می‌شوند.
علائم بالینی در بیماری نیوکاسل در پرندگان
علائم بالینی بیماری نیوکاسل در طیور بسته به این که کدام یک از سیستم ایمنی بدن پرنده، متفاوت است. برخی از گونه‌های ویروس سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، این درحالیست که برخی دیگر روی سیستم تنفسی و سیستم گوارشی تاثیر می‌گذارند. درواقع شدت بر اساس سویه ویروس آلوده کننده و حساسیت میزبان متفاوت است.
در پرندگان واکسینه نشده علائم بالینی شامل مرگ ناگهانی، بی حالی و علائم حاد تنفسی است.
افسردگی، علائم عصبی یا اسهال نیز ممکن است ظاهر شود.

علائم بیماری نیوکاسل در مرغ ها
علائم ویروس نیوکاسل با توجه به سن پرنده و سویه ویروس متفاوت است. اغلب سه علامت عمده وجود دارد:
• مشکل تنفسی (نفس نفس، سرفه، عطسه)
• اختلالات عصبی (پیچش سر و گردن، چرخش، لرزش، فلج)
• کاهش تولید تخم مرغ و کیفیت پوسته تخم مرغ
• علائم نیوکاسل در سیستم عصبی مرکزی
• آتاکسی (عدم تعادل برای حرکت کردن و راه رفتن)، زمانی که آتاکسی پرندگان را تحت تاثیر قرار می‌دهد متوجه می‌شوید که به طور مکرر تلوتلو می‌خورند و تعادل کافی ندارند.
• وضعیت غیر عادی سر و گردن، که شامل کج شدن سر یا گردن است.
• فلج شدن پاها یا بال‌ها در یک سمت یا هر دو سمت بدن پرنده.
• البته علائم بالینی‌ای که در قسمت بالا به آن‌ها اشاره شد همیشه هم در مرغ‌هایی که دچار ND هستند دیده نمی‌شوند.
• بسیاری از پرندگانی که دچار ND هستند تنها علائمی از بیحالی و ضعف را از خود نشان می‌دهند. در حقیقت، مشاهده اسهال همراه با خونریزی در مرغ‌های خانگی از علائم نوع بسیار کشنده ND (ولوژنیک) است. شدت ND بسته به عواملی همچون سویه ویروس، سن مرغ (مرغ‌های جوان آسیب پذیرترند)، عفونت همزمان با سایر ارگانیسم‌ها، استرس و وضعیت ایمنی متفاوت است.
علائم دیگر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
• حرکات غیر ارادی سر
• کج شدن سر
• کجی گردن (تورتیکولی)
• عدم تعادل
• تشنج
• به دور خود چرخیدن
• اسپاسم عضلات
• لرزش سر
• فلج شدن یک طرفه یا دو طرفه بال‌ها یا پاها
• اسهال (گاهی همراه با خون)
• دیسترس تنفسی
• گرفتگی صدا
• نفس نفس زدن
• کاهش اشتها
• بیحالی
• باد کردن پرها
• کاهش تخم گذاری
• تخم‌های غیرعادی
• افتادن
ویروس بیماری نیوکاسل می‌تواند برای مدت طولانی در بیرون از بدن میزبان زنده بماند. به علاوه می‌تواند تا چندین هفته در محیط باقی بماند بدون این که خاصیت عفونی خود را از دست بدهد. این ویروس در دمای پایین و زمانی که در تماس با مواد طبیعی (همچون لانه پرندگان، لاشه موجودات، آب، تخم پرندگان و پر) قرار بگیرد دوام بیشتری خواهد داشت. البته این ویروس فورا بعد از این که در تماس با اشعه فرابنفش نور خورشید قرار گرفت از بین می‌رود.
فصل شیوع بیماری نیوکاسل
این بیماری هم در زمستان و هم در تابستان می‌تواند شیوع پیدا کند اما در فصل زمستان بیشتر رخ می‌دهد.
دوره نهفتگی بیماری نیوکاسل در طیور
فاصله زمانی بین عفونی شدن و ظهور اولین علائم معمولا بین ۲ الی ۶ روز است اما گاهی علائم ۱۵ الی ۲۱ روز بعد خود را نشان می‌دهند. این ویروس به سرعت بین دسته‌های پرندگان منتشر می‌شود. آیا می‌دانید بیماری نیوکاسل چند روز طول میکشد؟ در انواع شدید این ویروس، اکثر پرندگان ۷۲ ساعت (3 روز) بعد از ابتلا به عفونت می‌میرند بدون این که هیچ علائمی از خود نشان دهند.
دلایل بروز بیماری نیوکاسل در مرغ‌ها
عوامل متعددی می‌توانند در بروز بیماری نیوکاسل در مرغ‌‌ها نقش داشته باشند، از جمله:
1. تماس با ویروس
تماس مستقیم: مرغ‌های آلوده می‌توانند ویروس را از طریق تماس مستقیم با ترشحات تنفسی، مدفوع یا سایر مایعات بدن پرندگان بیمار به سایر مرغ‌ها منتقل کنند.
تماس غیرمستقیم: ویروس نیوکاسل می‌تواند از طریق وسایل آلوده مانند لباس، تجهیزات، غذا و آب نیز منتقل شود.
انتقال هوایی: در برخی موارد، ویروس نیوکاسل می‌تواند از طریق ذرات هوا در مسافت‌های کوتاه پخش شود و مرغ‌های سالم را آلوده کند.
2. ضعف سیستم ایمنی
استرس: عواملی مانند تراکم زیاد، حمل‌ونقل و تغییرات ناگهانی آب‌وهوا می‌توانند باعث استرس در مرغ‌ها شوند و سیستم ایمنی آن‌ها را ضعیف کنند و آن‌ها را در برابر عفونت با ویروس نیوکاسل آسیب‌پذیرتر سازند.
سوءتغذیه: مرغ‌هایی که به‌طور صحیح تغذیه نمی‌شوند، ممکن است سیستم ایمنی ضعیف‌تری داشته باشند و بیشتر در معرض ابتلا به بیماری نیوکاسل قرار بگیرند.
بیماری‌های زمینه‌ای: وجود سایر بیماری‌ها در مرغ‌ها می‌تواند سیستم ایمنی آن‌ها را ضعیف کرده و آن‌ها را در برابر عفونت با ویروس نیوکاسل مستعدتر کند.
3. عدم واکسیناسیون
واکسیناسیون مهم‌ترین عامل در پیشگیری از بیماری نیوکاسل در مرغ‌ها است.
انواع مختلفی از واکسن‌های نیوکاسل وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای ایمن‌سازی مرغ‌ها در برابر این بیماری استفاده کرد.
مرغداران باید با یک دامپزشک طیور مشورت داشته باشند تا بهترین برنامه واکسیناسیون را برای گله خود تعیین کنند.
4. حضور پرندگان وحشی
پرندگان وحشی می‌توانند ناقل ویروس نیوکاسل باشند و آن را به مرغ‌های اهلی منتقل کنند.
اقداماتی مانند کنترل جمعیت پرندگان وحشی و محدود کردن تماس بین پرندگان وحشی و اهلی می‌تواند به کاهش خطر شیوع بیماری نیوکاسل کمک کند.
با درک عوامل بروز بیماری نیوکاسل در مرغ‌، مرغداران می‌توانند اقدامات پیشگیرانه موثرتری را برای محافظت از گله‌های خود در برابر این بیماری انجام دهند.

روش‌های تشخیص بیماری نیوکاسل در مرغداری‌ها
تشخیص دقیق و به موقع بیماری نیوکاسل برای کنترل و جلوگیری از شیوع این بیماری در مرغداری‌ها بسیار مهم است.
روش‌های مختلفی برای تشخیص بیماری نیوکاسل در مرغداری‌ها وجود دارد، از جمله:
1. مشاهده علائم بالینی
مشاهده علائم بالینی مشکوک به بیماری نیوکاسل در مرغ‌ها اولین قدم در تشخیص این بیماری است.
برخی از علائم شایع بیماری نیوکاسل عبارتند از:
1. بی‌حالی
2. اسهال
3. کاهش اشتها
4. ترشحات تنفسی
5. مرگ ناگهانی
6. کاهش تولید تخم مرغ
7. علائم عصبی مانند فلج، لرزش و چرخش سر
2. آزمایش‌های سرولوژیکی برای بررسی بیماری نیوکاسل در مرغ
آزمایش‌های سرولوژیکی برای شناسایی آنتی‌بادی‌های ویروس نیوکاسل در خون مرغ‌ها استفاده می‌شود. این آزمایش‌ها می‌توانند برای تایید یا رد عفونت اخیر یا گذشته با ویروس نیوکاسل استفاده شوند.