کتاب نگاهی ‏جامع ‏بر ‏زبان‌پریشی، ‏علایم ‏و ‏دلایل ‏آن

مقدمه 9
فصـل اول 17
عصب‌شناسی زبان 18
تاریخچه 18
ناحیه بروکا و ناحیه ورنیکه 19
شاخه های این دانش 20
آسیب شناسی زبان 22
فناوری استفاده شده 22
همودینامیک 23
الکتروفیزیولوژیک 24
یک پتانسیل رخداد محور 26
فصـل دوم 31
آناتومی مغز انسان و کارکرد بخش های مختلف آن 32
آناتومی مغز 32
لوب‌های مغز 34
پرده‌های مغز 36
بطن‌ها و مایع مغزی نخاعی 37
زبان و مغز 38
زبان 40
ساختارهای عمقی مغز انسان 41
خون رسانی به مغز 47
مراكز تكلم و زبان در مغز 50
لكنت زبان 51
تفاوت میان ناحیه‌ی بروکا و ناحیه‌ی ورنیکه در مغز 52
نیمکره‌های مغز 55
نیمکره‌های سمت چپ و راست مغز 55
عملکرد و ویژگی‌های نیمکره‌های مغزی 57
مطالعه دانشگاه یوتا درباره چپ مغزی و راست مغزی 62
چپ مغزی و راست مغزی 62
فیزیولوژی مغز 63
رابطه زبان و مغز 65
رشد زبان در کودکان 68
آگاهی فرازبانی 73
نظریه در مورد فراگیری زبان 73
زبان و شناخت 75
نظریه ذاتی بودن زبان 77
علت و درمان اختلالات تکلم وگفتاری(مشکل در حرف زدن) 85
گونه‌های رایج اختلال‌ گفتاری 86
علل اختلال‌های گفتاری 86
اختلال گفتار 87
اختلال تکلم 87
اختلال‌های صوتی 88
تشخیص اختلال گفتاری 88
درمان اختلال‌های گفتاری بزرگسالان 89
درمان اختلال گفتاری 89
درمان اختلال تکلم 89
درمان اسپاسم صوتی 90
درمان اختلال‌های صوتی 90
پیشگیری از اختلال‌های گفتاری بزرگسالان 90
مراكز تكلم و زبان در مغز 91
اهميت زبان 92
دوره هاي فراگيري تکلم 93
عوامل مؤثر بر رشد کلامي 95
نظريه‌هاي رشد زبان 98
روش هاي آموزش زبان 100
روش هاي جديد آموزش زبان 101
اختلال زبان 102
انواع اختلال زبان 102
ویژگی‌های افراد مبتلا به اختلال زبان 103
مشکلات همراه با اختلال زبان در کودک 104
تشخیص اختلال زبان از مشکلات طبیعی زبان 105
عوامل ایجاد اختلال زبان 105
شیوع و سن شروع اختلال زبان 106
درمان اختلال زبان 106
10 اختلال گفتاری شایع و درمان آن‌ها 107
فصـل سوم 115
آفازی 116
تعریف و طبقه بندی 116
زبانپریشی های مرکزی 122
زبانپریشی های پیرامرکزی 126
علائم عمومی زبان پریشی 127
علائم و ویژگی های بالینی انواع آفازی 130
پنج نوع مختلف آفازی 149
یادگیری و تحصیل در دانش آموزان آقازی 152
آفازی مادرزادی congenital aphasia 154
آفازی اکتسابی 156
خاموشی اکتسابی 157
دیسفازی 159
تعریف دیسفازی (dysphasia) 159
فرق دیسفازی با آفازی 161
انواع دیسفازی 161
انواع دریافتی اختلال گفتار دیسفازی 162
نشانه های اختلال گفتار دیسفازی 163
روش های درمان دیسفازی 165
چشم انداز اختلال گفتار دیسفازی (آفازی) 166
فصـل چهارم 167
اختلال زبانپریشی: آفازیک 168
اختلال در برون ده زبانی 168
آفازی گلوبال 173
علل آفازی گلوبال 174
علائم آفازی گلوبال 175
تشخیص بیماری 176
درمان آفازی گلوبال 177
توانایی بیان در آفازی گلوبال 179
توانایی درک کردن در آفازی گلوبال 180
چالش‌های موجود در آفازی گلوبال 180
درمان آفازی گلوبال 181
نمونه‌هایی از روش‌های درمانی خاص 183
چگونه می‌توان به فرد مبتلا به آفازی گلوبال کمک کرد؟ 184
آزمون ارزیابی غیر کلامی آفازی گلوبال 186
بهبودی آفازی گلوبال 190
آفازی بروکا 190
علائم آفازی بروکا 191
علل آفازی 192
تشخیص 192
درمان 193
استفاده از رویکردهای خاص درمان بروکا 194
آفازی آنومیک 197
دلایل آفازی آنومیک 198
عوامل خطر برای آفازی 199
علائم و انواع آفازی آنومیک 200
آزمایش آفازی آنومیک 202
درمان و مدیریت آفازی آنومیک 203
بهبودی آفازی آنومیک 204
درمان آفازی آنومی (Anomic aphasia treatment) 204
زبان پریشی زبان اشاره ای 207
افازی ترنس کورتیکال حرکتی 209
تست های موجود برای آفازی 211
منـابع و مآخـذ 215
پی‌نوشت 216

 

 

آناتومی مغز انسان و کارکرد بخش های مختلف آن

مغز یک عضو شگفت انگیز با وزن حدود یک کیلو و سیصد گرم است که تمام عملکردهای بدن را کنترل می‌کند، اطلاعات دریافتی از جهان پیرامون را تفسیر کرده و ماهیت ذهن و روح را نشان می‌دهد.

هوش، خلاقیت، احساس و حافظه برخی از موارد تحت کنترل مغز هستند.

مغز که توسط جمجمه محافظت می‌شود، از مخ، مخچه، و ساقه یا تنه مغز تشکیل شده است. ساقه مغز نقش یک مرکز بازپخش را دارد که مخ و مخچه را به نخاع متصل می‌کند. مغز از طریق حس‌های لامسه، بینایی، بویایی، چشایی و شنوایی اطلاعات را دریافت می‌کند. معمولا اطلاعات از طریق چند حس به طور هم‌زمان به مغز می‌رسد. مغز اطلاعات دریافتی را به نحوی ترکیب می‌کند که برای ما معنادار باشد و بتوانیم اطلاعات را در حافظه ذخیره کنیم. مغز تمام افکار، حافظه و صحبت، حرکات دست‌ها و پاها، و عملکرد بسیاری از اندام‌های بدن را کنترل می‌کند.

آناتومی مغز

همچنین مغز با تنظیم ضربان قلب و سرعت تنفس، نحوه واکنش ما به موقعیت‌های استرس‌زا، (مانند امتحان، از دست دادن شغل، یا رنج حاصل از بیماری) را تعیین می‌کند.

آناتومی مغز پیچیده است زیرا مغز ساختار و عملکرد پیچیده‌ای دارد.

این عضو شگفت انگیز با دریافت، تفسیر و هدایت اطلاعات حسی به سرتاسر بدن، نقش مرکز کنترل بدن را دارد. مغز و نخاع دو ساختار اصلی از سیستم عصبی مرکزی هستند. مغز به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود که عبارتند از پیش مغز، میان مغز و مغز پسین. مغز دارای ساختارهای مختلفی است که عملکردهای مختلفی نیز دارند.

اگر مشکلی در عملکرد مغز پیش آید، فرد باید با یک متخصص مشورت کند تا علت ایجاد مشکل را یافته و از ایجاد عوارض بیشتر جلوگیری کند.

آناتومی مغز انسان

بخش های مختلف مغز انسان عبارتند از:

آناتومی مغز

سیستم عصبی

سیستم عصبی به بخش اعصاب مرکزی و اعصاب محیطی تقسیم می‌شود.

سیستم اعصاب مرکزی از مغز و نخاع تشکیل شده است. سیستم اعصاب محیطی از اعصاب نخاعی که از نخاع منشعب می‌شوند و اعصاب دماغی که از مغز منشعب می‌شوند تشکیل شده است. سیستم عصبی محیطی شامل اعصاب خود مختار (سمپاتیک و پاراسمپاتیک) است که اعمال حیاتی بدن، مانند تنفس، گوارش، ضربان قلب، و ترشح هورمون‌ها را کنترل می‌کند.

جمجمه

جمجمه وظیفه‌ی حفاظت از مغز در برابر آسیب‌ها را بر عهده دارد. جمجمه از هشت استخوان تشکیل شده که در درزها با یکدیگر ترکیب می‌شوند. استخوان‌های جمجمه شامل استخوان‌های قدامی، آهیانه، گیجگاهی، گوه‌ای، پس سری و غربالی است.

صورت از ۱۴ استخوان دوتایی از جمله استخوان‌های آرواره، گونه، بینی، کامی، اشکی، کونکای تحتانی بینی، آرواره و استخوان تیغه بینی تشکیل شده است.

مغز

مغز از مغز پیشین، مخچه و ساقه مغز تشکیل شده است.

مغز پیشین بزرگترین قسمت مغز بوده و از دو نیمکره راست و چپ تشکیل شده است. مغز پیشین اعمال اصلی، مانند تشخیص حس لامسه، بینایی، شنوایی، و همین‌طور تفسیر صحبت، استدلال، احساسات، یادگیری و کنترل دقیق حرکات را انجام می‌دهد.

مخچه در زیر مغز پیشین قرار دارد. وظیفه‌ی مخچه، هماهنگ سازی حرکات عضلات، حفظ حالت قرارگیری و تعادل بدن است.

ساقه مغز شامل مغز میانی، پل دماغی و بصل النخاع است. ساقه مغز در نقش یک مرکز باز پخش عمل می‌کند که مغز پیشین و مخچه را به نخاع متصل می‌سازد. ساقه مغز مسئول انجام بسیاری از اعمال خودکار مانند تنفس، ضربان قلب، دمای بدن، سیکل خواب و بیداری، گوارش و هضم، سرفه، عطسه، استفراغ، و بلع است.

از ۱۰ عصب جمجمه‌ای، ۹ تای آنها از ساقه مغز نشات می‌گیرند.

سطح مغز پیشین حالتی چین خورده دارد که قشر یا پوسته‌ی مغز نامیده می‌شود. ۷۰٪ از میلیاردها سلول عصبی مغز در قشر مغز قرار دارند. سلول‌های عصبی باعث شده‌اند که قشر مغز رنگی خاکستری و قهوه‌ای داشته باشد و به همین دلیل است که آن را بخش خاکستری مغز می‌نامند. در زیر قشر مغز، رشته‌های اتصال دهنده‌ی بلندی بین نورون‌ها وجود دارد که آکسون نامیده شده و بخش سفید مغز را تشکیل می‌دهند.

لوب‌های مغز

نیمکره‌های مغز دارای درزهای مجزا هستند که مغز را به لوب‌های مختلف تقسیم می‌کند.

هر نیمکره مغز دارای چهار لوب به نام‌های لوب پیشانی، لوب گیجگاهی، لوب آهیانه‌ای و لوب پس سری است. هر لوب نیز به قسمت‌های دیگری تقسیم شده و هر قسمت وظیفه مشخصی دارد.

بهتر است بدانید که هر کدام از لوب‌های مغز به تنهایی عملی انجام نمی‌دهند.

رابطه‌ی بسیار پیچیده‌ای بین لوب‌های مغز و بین نیم‌کره راست و چپ مغز وجود دارد.

قسمت‌های عمیق مغز

هیپوتالاموس: هیپوتالاموس در کف بطن سوم مغز قرار داشته و مسئول کنترل سیستم اختیاری بدن است. هیپوتالاموس رفتارهایی همچون گرسنگی، تشنگی، خواب،  واکنش‌های جنسی را کنترل می‌کند. همچنین هیپوتالاموس دمای بدن، فشار خون، احساسات، و ترشح هورمون‌ها را تنظیم می‌کند.

غده هیپوفیز: غده هیپوفیز در درون حفره استخوانی کوچکی در پایه‌ی جمجمه که زین ترکی نامیده می‌شود، قرار دارد. غده هیپوفیز از طریق ساقه هیپوفیز به هیپوتالاموس متصل است. غده هیپوفیز که به نام غده ارباب نیز شناخته می‌شود، کنترل کننده‌ی دیگر غدد درون ریز در بدن است. غده هیپوفیز باعث ترشح هورمون‌های کنترل کننده‌ی رشد جنسی شده، رشد عضلات و استخوان‌ها را افزایش داده، در برابر استرس واکنش نشان داده و با بیماری مبارزه می‌کند.

غده صنوبری: غده صنوبری در پشت بطن سوم قرار دارد. غده صنوبری با ترشح ملاتونین به تنظیم ساعت درونی بدن و ریتم‌های شبانه روزی کمک می‌کند. غده صنوبری در رشد جنسی نیز نقش دارد.

تالاموس: تالاموس نقش یک مرکز بازپخش برای تمام اطلاعاتی که به قشر رویی مغز می‌آیند و می‌روند را دارد. همچنین تالاموس در احساس درد، توجه، هوشیاری و حافظه نیز نقش دارد.

عقده‌های قاعده‌ای: عقده‌های قاعده‌ای شامل هسته‌ی دم دار، پوسته و گوی رنگ پریده یا پالیدوم می‌باشند. این هسته‌ها با مخچه همکاری می‌کنند تا بتوانند حرکات ظریفی هم‌چون حرکات نوک انگشتان را هماهنگ سازند.

سیستم لیمبیک: سیستم لیمبیک، مرکز احساسات، یادگیری، و حافظه است. سیستم لیمبیک شامل شکنج کمربندی، هیپوتالاموس، بادامه (واکنش‌های احساسی) و هیپوکامپ می‌باشد.

اعصاب مغزی یا جمجمه‌ای

مغز از طریق نخاع و ۱۲ جفت اعصاب مغزی با بدن در ارتباط است‌. ده جفت از این اعصاب مغزی که کنترل کننده‌ی شنوایی، حرکات چشم‌ها، احساس‌های صورت‌، احساس چشایی، بلع و حرکت صورت، گردن، شانه و عضلات زبان هستند، از ساقه مغز نشات می‌گیرند. اعصاب مغزی مربوط به بویایی و بینایی از مغز پیشین نشات می‌گیرند.

پرده‌های مغز

مغز و نخاع توسط سه لایه‌ی بافتی به نام پرده‌های مغز پوشیده شده و محافظت می‌شوند. لایه‌های مغز از خارج به داخل عبارتند از:

سخت شامه، لایه عنکبوتی و نرم شامه.

سخت شامه یک پوسته‌ی قوی و محکم در داخل جمجمه است. سخت شامه دارای دو لایه به نام‌های لایه ضریع و لایه عمیق است که با یکدیگر ترکیب شده و فقط برای تشکیل سینوس‌های وریدی از یکدیگر جدا می‌شوند.

دورا دارای خمیدگی‌ها و چین‌های کوچکی است.

چین‌های دورا دو نوع هستند: چادرینه مخچه و داس مغز. داس مغز نیم‌کره چپ و راست مغز از یکدیگر جدا می‌کند و چادرینه‌ی مخچه، مغز پیشین و مخچه را از یکدیگر جدا می‌کند.

لایه عنکبوتیه یک لایه نازک و شبیه تار عنکبوت است که تمام مغز را پوشانده است. عنکبوتیه بافتی کشسانی دارد. فضای بین دورا و لایه‌ی عنکبوتیه را فضای زیر سخت شامه ای یا ساب دورال می‌نامند.

نرم شامه تمام چین خوردگی‌های موجود در سطح مغز را در بر می‌گیرد. نرم شامه رگ‌های خونی بسیاری دارد که به قسمت‌های عمقی مغز نیز می‌رسند.

فضای بین نرم شامه و عنکبوتیه را فضای زیر عنکبوتیه می‌نامند. فضای زیر عنکبوتیه فضایی است که مایع مغزی نخاعی وجود داشته و مغز را در بر می‌گیرد.

بطن‌ها و مایع مغزی نخاعی

بطن مغز

مغز دارای حفره‌هایی پر از مایع مغزی نخاعی است که بطن نامیده می‌شوند.

درون بطن‌ها یک ساختاری نواری شکل وجود دارد که شبکه‌ی کوروئید نامیده می‌شود و مایع شفاف و بی رنگ مغزی نخاعی در آنجا تولید می‌شود. مایع مغزی نخاعی همیشه در حال گردش است و به طور مداوم جذب و دوباره پر می‌شود.

خون رسانی

خون از راه دو شریان جفتی به نام‌ شریان‌های کاروتید داخلی و شریان‌های مهره‌ای به مغز می‌رسد. شریان‌های کاروتید داخلی، خون مورد نیاز اکثر قسمت‌های مغز پیشین را تامین می‌کنند. شریان‌های مهره‌ای خون مورد نیاز مخچه، ساقه مغز و قسمت زیرین مغز پیشین را تامین می‌کند. شریان‌های مهره‌ای راست و چپ پس از عبور از جمجمه به یکدیگر پیوسته و شریان باسیلار را تشکیل می‌دهند.

شریان باسیلار و شریان‌های کاروتید داخلی در پایه‌ی مغز که حلقه شریانی ویلیس نامیده می‌شود با یکدیگر در ارتباط هستند.

ارتباط بین کاروتید داخلی و باسیلار مهره‌ای یک ویژگی مهم برای حفاظت از مغز است. اگر یکی از شریان‌ها مسدود شود، جریان خون جانبی به حلقه‌ی شریانی ویلیس آمده و مانع خونریزی می‌شود.

زبان و مغز

در بسیاری از افراد، نواحی مربوط به زبان، در نیمه چپ مغز قرار دارد. با این حال، پژوهشهای تازه (با استفاده از توموگرافی، به روش گسیل پوزیترون) نشان می دهد که نیمه دیگر مغز نیز در فرایند زبان، بی تاثیر نیست.

در سال ۱۸۳۶، Marc Dax پس از تشریح تعدادی از بیماران خود که ناتوانی گفتاری داشتند، اعلام نمود که قسمت چپ مغز همه آنها دچار آسیب بوده است. چندی بعد، Paul Broca جراح فرانسوی، بیماری را زیر نظر گرفت که تنها می توانست یک واژه را به زبان آورد: “tan”!! به همین دلیل، بروکا او را تن نامیده بود! پس از مرگ تن در سال ۱۸۶۱، بروکا وی را تشریح کرد و متوجه وجود آسیب در ناحیه چپ پیشانی قشر مغزی وی شد. این قسمت از مغز را امروزه با نام “ناحیه بروکا” می شناسیم. «ناحیه بروکا» نقش چشمگیری در تولید و فرآوری زبان، یعنی چینش جمله، استفاده از دستور صحیح، و… غیره دارد.

در سال ۱۸۷۶، Karl Wernicke پزشک آلمانی، بخش دیگری از مغز را که دچار آسیب دیدگی شده و ایجاد زبان پریشی کرده بود، کشف نمود. این بخش (ناحیه ورنیک)، عقب تر و پایین تر از ناحیه بروکا قرار دارد و بوسیله یک دسته از تارهای عصبی، به نام Arcuate Fasciculus، با آن در ارتباط است. در صورت پارگی این تارهای عصبی، فرد دچار بیماری “زبان پریشی رسانشی” می شود. مبتلایان به این بیماری، زبان را می فهمند اما نمی توانند آنچه را که می فهمند، به درستی بیان کنند! «ناحیه ورنیک» نقش چشمگیری در پردازش زبان، یعنی درک کردن جمله ها و قاعده های دستوری شنیده شده یا خوانده شده دارد.

بخش مهم دیگری از قشر مغزی که با فرایند گویش در ارتباط است، “قشر حرکتی” یا (motor cortex) نام دارد. این بخش، مسئولیت حرکت ماهیچه ها را بر عهده دارد.

بر اساس الگوی پیشنهادی «Norman Geschwind»، عصب شناس آمریکایی (ارایه شده در دهه های ۶۰ و ۷۰ میلادی) واژه ای که به گوش شما می رسد، ابتدا بصورت سیگنال هایی در «قشر شنیداری» مغز بررسی و سپس به ناحیه ورنیک فرستاده می شود که در همسایگی آن قرار دارد. ناحیه ورنیک میان داده های دریافتی و داده هایی که پیشتر در حافظه مغز ذخیره شده ارتباط معنادار ایجاد می کند و به شما اجازه می دهد که مفهوم سخن دریافت شده را درک کنید. حال اگر واژه ای را بخوانید، آن واژه ابتدا وارد «قشر دیداری» مغز شده و نتیجه بررسی سیگنال ها از مسیر Angular Gyrus به ناحیه ورنیک فرستاده می شود.

۹۰ درصد انسان ها «راست دست» و ده درصد «چپ دست» هستند. در ۹۷ درصد از «راست دستان»، بخش چپ مغز بیشترین تاثیر را در فرایند زبان دارد و تنها ۳ درصد از آنها برای پردازش و تولید زبان به نیمه راست مغز خود اتکا دارند. حال آنکه در ۱۹ درصد از «چپ دستان»، بخش راست مغز فرایند زبان را کنترل می کند و در ۶۸ درصد از آنها، هر دو نیمه مغز فعال اند. پس تنها ۱۳ درصد از «چپ دستان» برای تولید و پردازش زبان از نیمه چپ مغز خود بهره می گیرند.

دکتر George Ojemann از دانشگاه واشنگتن اواخر دهه ۱۹۸۰ نشان داد که ناحیه های مربوط به زبان در انسان های مختلف می تواند تفاوت داشته باشد. با این حال پژوهش های او، نظریه های «ورنیک» و «بروکا» را تایید کرد.

پژوهشی هم در دانشگاه «سین سیناتی» ایالت اوهایو انجام شده و در سال ۲۰۰۴ در ۵۶ امین نشست سالانه آکادمی نورولوژی آمریکا مطرح شده است که نشان می دهد شاید توانایی زبانی در انسان ها از پس از ۲۵ سالگی به تدریج از حالت تک بخشی خارج شده و میان دو بخش مغز تقسیم می شود.

زبان

به طور کلی نیم کره ی چپ مغز انسان مسئول زبان و گفتار است و به عنوان نیم کره‌ی غالب شناخته می‌شود. نیم کره ی راست مغز انسان نقش مهمی در تفسیر اطلاعات بصری و پردازش اطلاعات فضایی بر عهده دارد.

عملکردهای گفتاری در حدود یک سوم افرادی که چپ دست هستند ممکن است در نیم کره ی راست مغز رخ دهد. این افراد ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های خاصی داشته باشند که تعیین کند مرکز گفتار در مغز آن‌ها در کدام نیمکره است.

Aphasia یک مشکل زبانی است که در بیان گفتار، درک، خواندن و نوشتن اثر گذاشته و اغلب در اثر تروما یا سکته مغزی ایجاد می‌شود. نوع Aphasia به ناحیه‌ی آسیب دیده در مغز بستگی دارد.

ناحیه بروکا

ناحیه بروکا (Broca) در لبه‌ی لوب چپ پیشانی قرار دارد.

اگر این ناحیه آسیب دیده باشد ممکن است در حرکات زبان و ماهیچه‌های صورت به منظور تولید صدا مشکل ایجاد کند. در این شرایط فرد قادر به درک گفتار است ولی در صحبت کردن و نوشتن دچار مشکل می‌شود. برای مثال در نوشتن یک متن، کلمات در فرم صحیح و در یک خط نوشته نمی‌شود. (Broca`s Aphasia)

ناحیه ورنیکه

ناحیه ورنیکه (Werniche) در لبه‌ی لوب چپ گیجگاهی قرار دارد.

آسیب به این ناحیه سبب بروز Werniche Aphasia می‌شود. فرد ممکن است در این شرایط جملات طولانی بی‌معنایی را ادا کند. و حتی ممکن است کلمات جدیدی را ایجاد کند. این افراد قادر به صحبت کردن هستند ولی در درک گفتار مشکل دارند و از اشتباهات خود در صحبت کردن بی‌اطلاع‌اند.

قشر مغز

قشر مغز جدیدترین قسمت مغز انسان طی روند تکامل

قشر مغز شامل نورون (بخش خاکستری) است که با بخش‌های دیگر مغزی به وسیله‌ی آکسون(بخش سفید) در ارتباط است. به بخش سطحی مخ کورتکس گفته می‌شود که دارای برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های متعدد است. کورتکس دارای ۱۶ میلیارد نورون است که در لایه‌های خاصی قرار گرفته اند. (مخچه شامل ۷۰میلیارد و در مجموع مغز دارای ۸۶ میلیارد نورون است.)

سطح سلول های عصبی کورتکس به رنگ خاکستری بوده و بخش خاکستری مغز را ایجاد می‌کنند.

در زیر قشر مغز (Cortex)، رشته‎های بلند عصبی به نام آکسون وجود دارند که ارتباط نقاط مختلف مغز را میسر می‌کنند. این قسمت را بخش سفید مغز می‌نامند.

قشر مغز دارای برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های متعدد است. فرورفتگی‌های قشر مخ باعث افزایش سطح مغز می‌شود و اجازه می‌دهد تا نورون های بیشتری داخل جمجمه جای گیرند و به همین علت سبب افزایش عملکردهای مغزی می‌شود. هر فرورفتگی در مغز یک Gyrus نامیده شده و به شیار این فرورفتگی‌ها Sulcus گفته می‌شود. برای هر فرو رفتگی و شیار جهت تعیین مناطق خاص مغزی نام‌هایی وجود دارد.

ساختارهای عمقی مغز انسان

مقطع عرضی کرونال، نشان دهنده‌ی Basal ganglia

مسیرهایی که بخش سفید (White matter) خوانده می‌شوند قسمت‌های مختلف قشر مخ را به یکدیگر مرتبط می‌کنند.

پیام‌ها می‌توانند از این طریق از یک Gyrus به Gyrus دیگر و از لوبی به لوب دیگر و همچنین از بخشی از مغز به بخش دیگر آن منتقل شوند.

هیپوتالاموس

در بالای بطن سوم قرار گرفته و مرکز اصلی کنترل غیر ارادی بدن است. هیپوتالاموس (Hypothalamus) در کنترل رفتارهایی نظیر گرسنگی، تشنگی، خواب و پاسخ‌های جنسی نقش دارد.

غده ی هیپوفیز

در بخش کوچکی از پایین استخوان جمجمه قرار گرفته است. غده ی هیپوفیز توسط ساقه‌ای به هیپوتالاموس متصل می‌شود.

این غده بعنوان غده‌ی اصلی یا مرکزی شناخته شده و کنترل ترشح سایر غدد در بدن را برعهده دارد. این غده ترشح هورمون‌هایی نظیر هورمون رشد، هورمون‌های جنسی و … را افزایش داده و در پاسخ به استرس و تنش‌های محیطی دخیل است.

غده پینه آل (اپی فیز)

در پشت بطن سوم قرار دارد. این غده با ترشح ملاتونین در تنظیم ساعت داخلی بدن و ریتم‌های شبانه نقش دارد. این غده به رشد جنسی نیز کمک می‌کند.

تالاموس

بعنوان ایستگاهی برای دریافت اغلب اطلاعات از قشر مغزی و پردازش آن ها شناخته می‌شود. این بخش در احساس درد، هشیاری و حافظه نقش دارد.

عقده های قاعده ای (Basal ganglia)

شامل caudate، putamen، globus pallidus است. این بخش با همکاری مخچه انجام حرکات ظریفی مثل حرکت نوک انگشتان را میسر می‌کند.

 

سیستم لیمبیک

ساختار دستگاه لیمبیک در شکل‌گیری حافظه دخیل است. این بخش مرکز احساسات، یادگیری و حافظه است. این دستگاه شامل Cingulate، هیپوتالاموس، Amygdala (واکنش های احساسی) و hippocampus (حافظه) است.

حافظه

حافظه یک فرآیند پیچیده‌ی سه مرحله ای است.

کدگذاری

ذخیره سازی

بازخوانی

کدگذاری (Encoding) به معنای تصمیم‌گیری درباره‌ی این می‌باشد که چه موضوعی مهم است.

ذخیره سازی (Storing) در مغز کم و بیش به صورت دیجیتالی بوده ولی موارد بیولوژیک هم بر روی آن تاثیر دارد. این ذخیره سازی معمولا جای مشخصی نداشته و ظرفیتی در حد ۱ پتابایت دارد.

بازخوانی (Recalling) به معنای به یادآوری دوباره یک موضوع بایگانی شده در مغز می‌باشد.

مناطق مختلف مغز در انواع حافظه دخیل هستند. مغز باید جهت انتقال حافظه ی بلند مدت به کوتاه مدت فعالیت کند.

بخش قشر Prefrontal اطلاعات را در حافظه ی کوتاه مدت ذخیره می کند و هیپوکامپ مسئول کد گزاری حافظه ی بلند مدت است.

حافظه کوتاه مدت

حافظه کوتاه مدت (Short-term memory)، حافظه کاری (Working memory) نیز خوانده می‌شود و در قشر Prefrontal مغز رخ می‌دهد. اطلاعات در این بخش در حدود یک دقیقه ذخیره شده و ظرفیت این بخش شامل هفت مورد است. برای مثال به شما این امکان را می‌دهد که شماره تلفنی که به تازگی به شما گفته شده را بخاطر آورده و شماره‌گیری کنید. همچنین این بخش در خواندن متن نیز دخیل بوده و در به خاطر سپردن جمله‌ای که پیش از آن خوانده‎اید کمک می‌کند.

حافظه بلند مدت

حافظه بلند (Long-term memory)، در لوب گیجگاهی مغز در هیپوتالاموس پردازش می‌شود و زمانی فعالیت می‌کند که شما می‌خواهید چیزی را برای طولانی مدت به خاطر بسپارید. این نوع حافظه ظرفیت تقریبا نامحدودی دارد. این بخش شامل حافظه ی آشکار و مجازی است.

حافظه مهارتی

حافظه ی مهارتی (procedural) در مخچه پردازش می شود و این اطلاعات در Basal ganglia قرار می‌گیرد. خاطراتی نظیر چگونگی بازی با وسایل و دوچرخه سواری و … به صورت خودکار در این بخش ذخیره می شود.

بطن های مغزی و مایع مغزی نخاعی

مغز انسان داری 4 بطن می‌باشد

CSF در داخل بطن های مغز انسان تولید می‌شود

مغز انسان دارای حفره‌هایی خالی به نام بطن (Ventricle) می‌باشد