کتاب عملکرد تحصیلی افراد خلاق و خودتنظیم

فهرست
عنوان صفحه
فصل 1 9
مقدمه 9
فصل 2 15
عملکرد تحصیلی 17
مطالعات درزمینه¬ی عملکرد تحصیلی 19
مطالعات در زمینه¬ی عملکرد تحصیلی 20
خودتنظیمی 22
یادگیری خودتنظیم 23
تأثیر راهبردهای خودتنظیمی در عملکرد تحصیلی 23
ارتباط راهبردهای خودتنظیمی با یادگیری و عملکرد تحصیلی 24
ویژگی افراد خودتنظیم 26
نظریه¬های یادگیری خودتنظیمی 29
نظریهی زیمرمان 29
نظریه¬ی پنتریچ و دیگروت 31
ارتباط راهبردهای خودتنظیمی با عملکرد تحصیلی در آینه¬ی تحقیقات 34
اهمیت شناخت راهبردهای یادگیری خودتنظیمی 35
همیت راهبردهای خودتنظیمی در یادگیری 35
مطالعات در زمینه¬ی خود تنظیمی 36
مطالعات در زمینه¬ی خود تنظیمی 37
فصل 3 39
خلاقیت 39
اهمیت خلاقیت 40
ويژگىهاى افراد خلاق 43
نظریات و دیدگاههای خلاقیت 45
خلاقیت به عنوان رویکردی آموزشی 45
موانع خلاقيت 49
موانع ذهنی تفکر خلاق 50
عوامل موثر بر پرورش خلاقیت در آینه¬ی تحقیقات 54
نظریه¬های یادگیری خلاق 56
الگوی رشد خلاقیت 57
مطالعات در زمینه¬ی خلاقیت 58
مطالعات در زمینه¬ی خلاقیت 59
فصل4 61
روش 61
فصل5 65
نتایج 65
فصل6 73
نتیجه گیری 73
منابع و مآخذ 79

ویژگی افراد خود­تنظیم

یادگیرندگان خود تنظیم در مورد توانایی فرد احساس خودکارآمدی بالایی دارند و این وضع بر اهداف مربوط به دانش­آموزان و مهارت، که آنها برای خود دسته بندی می­کنند، اثر می­گذارد، دانش­آموزان دارای خود تنظیمی بالا، تلاش و علاقه­ی درونی بیشتری به یادگیری تحصیلی نشان می­دهند و به میزان بیشتری از راهبردهای یادگیری استفاده می­کنند و از نظر پیشرفت تحصیلی بهتر از دانش­آموزانی هستند که از این راهبردها بهره نمی­گیرند (سلیمان­نژاد و شهر آرای،1380). یادگیرندگان خود تنظیم از سطح دانش خود آگاه هستند، هدف خود را تعیین می­کنند، اهداف واقعی برای توسعه­ی دانش خود به کار می­گیرند، از منابع تحصیلی بهره می­گیرند، تکالیف خود را مورد ارزیابی قرار می­دهند، همچنین آنان نیاز به توجه کمتری از طرف معلمان دارند، می­دانند چگونه راهبردهای یادگیری را به کار گیرند، از توانایی­هایشان در حیطه­های خاص، ادراکاتی دارند و خود را متعهد و مستلزم رسیدن به اهداف تحصیلی­شان می­دانند، این دانش­آموزان اراده دارند و به همین دلیل می­توان آنها را یادگیرندگان خودتنظیم نامید.

زیمرمن (1998) بر این باور است که یادگیرنده خودگردان مشارکت کننده­ی فعال دریادگیری خویش است، یعنی به لحاظ انگیزشی، فراشناختی و رفتاری در فرایند یادگیری خویش فعال است، به بیان دیگر یادگیرنده خودگردان به توانایی خود اطمینان دارد، مستقل و کنجکاو است و دارای خودبسندگی و علاقه درونی بیشتر است. یادگیرنده خودگردان همچنین در حین یادگیری به برنامه­ریزی، خودبازبینی، هدف­گذاری و خود ارزیابی می­پردازد و برای افزایش کارایی خویش به سازماندهی، انتخاب و ایجاد محیط­های مناسب و مطلوب اقدام می­نماید(عارفی، 1387). دانش­آموزان خود تنظیم از نظر تحصیلی به مراتب برتر از سایر دانش­آموزان هستند (دی­گروت، 1990، زیمرمان، 1986 و مارتینز پونز^[1]، 1986؛ نقل در مردعلی و کوشکی، 1387). راهبردهای خود نظم­ده، انعطاف­پذیری در رفتار یادگیرنده را موجب می­شوند و به او کمک می­کنند تا هر زمان که برایش ضرورت داشته باشد، روش و سبک یادگیری خود را تغییر دهند، یادگیری خودتنظیمی در طی اکتساب مهارت­ها ممکن است تفاوت­های فردی را توجیه کند. دانش‌آموزان با عملکرد تحصیلی بالا راهبردهای یادگیری خود تنظیمی سازش­یافته و الگوهای انگیزشی را در هنگام انجام دادن تکالیف (مثل کوشش برای رسیدن به موفقیت، لذت بردن از چالش­های فعالیت، استفاده­­ی مناسب از راهبردهای یادگیری، تنظیم کردن اهداف ویژه و نشان دادن سطح بالایی از احساس خودکارآمدی) ازخود نشان می­دهند. در مقابل دانش­آموزان باعملکرد تحصیلی پایین کمتر تلاش می­کنند .و علاقه کمتری به انجام دادن فعالیت­ها دارند، آنها به تنظیم اهداف ویژه و راهبردهای یادگیری قادر نیستند، خودکارآمدی پایینی دارند و به ندرت به سطح بالایی از موفقیت می­رسند(بمبوتی، 2008). یادگیرندگان خودگردان یادگیری را فرایندی منظم، کنترل­شده می­دانند و در قبال پیشرفت شخصی خود مسئولیت بیشتری می­پذیرند، تکلیف­های خود را طراحی و بررسی می­کنند، از فرایندهای تفکر خود، آگاهی دارند و از راهبردهای شناختی برای کسب اهداف­شان بهره می­جویند(کدیور، 1388).

پنتریچ (2004) یادگیرنده خودگردان را فردی می­داند که در یادگیری خود فعال است، به این ترتیب که برای خود اهداف تعیین می­کند، از میزان پیشرفت خود به سوی هدف آگاه است و کارکردهای شناختی، انگیزشی و رفتاری خود را تنظیم می­نماید و از تجارب اولیه برای سازگاری با اهداف و تلاش بیشتر استفاده می­کند.  در نظریه شناخت اجتماعی بندورا (1997) از سه فرایند اصلی و مهم خودگردانی یعنی خویشتن­نگری، خودداوری و خودواکنشی که از ویژگی­های افراد خودتنظیم است یاد شده است: منظور از خویشتن­نگری، مشاهده رفتارهای خویش و توجه آگاهانه به شناخت­ها، فرایندها و جنبه­های خاص رفتاری خود است. منظور از خودداوری این است که فرد تحت تاثیر فرایندهایی نظیر خودبسندگی، هدف­گذاری و اطلاعات حاصل از خود بازبینی قرار می­گیرد. خودواکنشی نیز گویای پاسخ­های توام با ارزیابی نسبت به قضاوت­هایی است که فرد درباره عملکرد خود دارد. واکنش­هایی نظیر احساس رضایت خاطر به­دنبال دست­یابی به هدف، سبب افزایش احساس توانایی یا خود بسندگی می­شوند، اما اگر فرد احساس کند که از توانایی لازم برخوردار نیست انگیزه تلاش را از دست می­دهد (نقل در عارفی، 1387). دانش­آموزانی که خود­تنظیمی بیشتری دارند، مشکلات رفتاری کمتر و مهارت­های اجتماعی مهم­تری را به نمایش می­گذارند، تعامل کارآمدتری در مدرسه و گروه دارند. ( وینسلر^[2] و همکاران، 2004؛ نقل در مرد علی و کوشکی، 1387 ) و در فعالیت­های کلاسی نمرات بالاتری به­دست می­آورند.

نظریه­های یادگیری خود­تنظیمی

نظریه­ی زیمرمان

زیمرمان (1986) نیز به عنوان یکی از نظریه پردازان تئوری شناختی – اجتماعی، راهبردهای یادگیری خود تنظیمی را نوعی یادگیری تعریف کرد، که در آن دانش­آموزان به جای آنکه برای کسب مهارت و دانش بر معلمان، والدین یا دیگر عوامل آموزشی تکیه کنند، شخصاً کوشش­های خود را شروع و هدایت می­کنند. به­عبارتی دیگر یادگیری خود تنظیمی به مشارکت فعال یادگیرنده از نظر رفتاری، انگیزشی، شناختی و فراشناختی در فرایند یادگیری برای بیشتر کردن یادگیری اطلاق می­شود ( سبحانی­نژاد و عابدی، 1385؛ نقل در امینی، 1387). زیمرمن (1990) راهبردهای یادگیری خود تنظیمی موثر را طبقه­بندی و به شرح زیر : خود‌ارزیابی، سازمان­دهی و انتقال، انتخاب هدف و برنامه ریزی، جست و جوی اطلاعات، تثبیت و نظارت، ساخت­دهی محیطی، نتیجه­گیری یادآوری و به خاطر سپاری، جست و جوی کمک اجتماعی، مرور یادداشت­ها و آغازگری تفکیک نمود. طبق نظریه­ی زیمرمن و همکاران (1986) اساس خود تنظیمی آن است که چگونه دانش­آموزان از نظر فراشناختی، انگیزشی و رفتاری، یادگیری را در خود تنظیمی دانش­آموزانی که دچار شکست تحصیلی می­شوند، به فراشناخت و مهارت­های فراشناختی آنان بستگی دارد ( نقل در مردعلی و کوشکی، 1387).

الگوی چرخه­ای یادگیری خود تنظیمی، تحول

بر اساس نظریه زیمرمن و پونز (1988)، راهبردهای یادگیری خود تنظیمی زیر مجموعه­هایی دارد که عبارت هستند از :

1- خود تنظیمی رفتاری

2- خود تنظیمی انگیزشی

3- خود تنظیمی شناختی

4- خود تنظیمی فراشناختی

خودتنظیمی رفتاری به استفاده­ی بهینه از منابع گوناگون اطلاق می­شود، که یادگیری را افزایش می­دهد. این منابع زمان، مکان، چگونگی کمک گرفتن از منابع در دسترس از جمله، معلم، والدین، دوستان، مواد آموزشی و کمک آموزشی را شامل می­شود.

خود تنظیمی انگیزشی به کاربرد فعال راهبردهای انگیزشی به­منظور افزایش یادگیری گفته می­شود. فراگیران با خود تنظیمی انگیزشی در تمام مراحل یادگیری خود را فردی خودکارآمد و مستقل می­دانند، از نظر شناختی و فراشناختی نیز فراگیران خود تنظیم افرادی هستند که در فرایند یادگیری از برنامه­ریزی، سازماندهی، خودآموزی، خود­کنترلی و خود­ارزیابی استفاده می­کنند(نقل در امینی، 1387).