کتاب طراحی ‏شهری ‏و ‏مسترپلان ‏شهری ‏و ‏نحوه‌ی ‏طراحی ‏طرح ‏هادی

فهرست
عنوان صفحه
فصـل اول 13
طراحی شهری 13
تعریف شهر 17
شکل شهر 17
شبکه‌ی شهری 23
انواع رشد شهری 26
نقش شهرک‌سازی در رشد و توسعه‌ی شهرها 27
لزوم شهرک‌سازی و ایجاد شهرهای جدید در الگوی شهرسازی 28
فعالیت‌های شهری 32
روش‌های ذهنی و هنری 35
روش‌های علمی 37
مفهوم زیست‌پذیری 42
زیست‌پذیری شهری 43
زيستپذيرترين شهرهاي دنيا 45
معيارهاي شهر زيستپذير 46
اصول و معیارهای شهر زیست‌پذیر 48
منشور خیابان ایده‌آل 48
اصول اجتماعی و طراحی 49
عوامل تقویت‌کننده 49
معیارهای پایه 50
نوشهرگرایی 51
منشور نوشهرگرایی 54
اصول پيشنهادي جنبش نوشهرگرايي در برنامه‌ریزی محلههاي شهري 55
معرفي الگوهاي مطرح در رهيافت نوشهرگرايي 57
برنامه‌ریزی شهري 58
شهرسازی 58
مدیریت شهری 59
طرح‌ریزی شهري 59
سيما و منظر شهر 59
محدوده‌ی شهر 68
منطقهبندي 69
كاربري زمين 69
سرانه‌های شهري 70
عوامل مؤثر در طراحی شهری 73
طراحی شهری کامل 78
انواع طرح‌های شهری 81
طرح جامع شهری 82
طرح تفصیلی 83
طرح بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده 85
طرح تفصیلی موضوعی 86
طرح تفصیلی موضعی 86
طرح شهرهای جدید 87
طرح شهرک‌های مسکونی 87
طرح سایر شهرک‌ها (صنعتی، تفریحی و …) 88
طراحی اکولوژیکی 89
اکولوژی شهری 92
شهر اکولوژیک 92
اکوشهر (Eco-City) 92
اصول طراحی شهری با رویکرد توسعه‌ی اکولوژیک 93
مناطق شهری و طراحی اکولوژیکی 94
الگوی خطی 96
الگوی خوشه‌ای 97
الگوی سلسله مراتبی 98
الگوی شطرنجی 98
مدل ستاره‌ای 99
مدل حلقوی 100
مدل تار عنکبوتی 100
مدل کهکشانی 101
مدل چندگرهگاهی یا مدل منظومه‌ای 101
مدل متمرکز و تکمرکزی 102
شهر آشیانه‌ای 102
شهر مشبک (توریشکل) 102
شهر درون‌گرا 103
مدل رشد هوشمند شهری 103
ضوابط اجرایی کاربری زمین- ضوابط تفکیک اراضی شهری 119
اشکال تفکیک زمین شهری 121
طراحی شهری در ایران 122
قوانین ساخت‌وساز شهری 125
نحوه‌ی استفاده از اراضی و ساخت‌وساز در پهنه‌ی سکونت 125
طرح آماده‌سازی 135
ارزیابی طرح آماده‌سازی زمین در ایران 136
ارزیابی طرح‌های آماده‌سازی زمین 152
نکاتی در مورد طراحی فضاهای شهری 157
فصـل دوم 187
مسترپلان 187
طراحی معماری و روند شکل‌گیری پروژه 193
شناخت امکانات، محدودیت‌ها، نقاط ضعف و قوت پروژه 193
مطالعات معماری 194
طراحی معماری فرم 196
طراحی معماری در ایدهپردازی 196
مراحل طراحی معماری 199
طراحی معماری (فاز صفر معماری، فاز یک معماری، فاز دو معماری) 199
طراحی فاز صفر معماری یا مطالعات معماری 199
مراحل طراحی فاز یک معماری 201
برنامه‌ریزی فیزیکی و طراحی و تقسیم‌بندی فضاها 202
طراحی فاز دو معماری 203
روند طراحی معماری 206
انواع روش‌های طراحی معماری 208
ایده‌ها 208
آفرینش فرم در معماری 210
نقش فرم در آفرینش معماری 210
تشخیص فرم 210
فرم و فضای معماری 211
کانسپت 211
عوامل مؤثر بر کانسپت در طراحی 214
نقش تصورات در شکل دادن کانسپت 214
سلسله مراتب کانسپت 215
مینیات و انتقاد از خود 215
انواع پنج‌گانه‌ی کانسپت 216
برنامه‌ریزی شهری 224
طبقه‌بندی برنامه‌ها 226
لنداسکیپ 231
ویژگی‌های معماری منظر 231
اصول معماری منظر 233
اصول تعادل و پیوستگی در معماری منظر 234
مبانی زیبایی‌شناسی در محیط شهری 235
معیارهای زیبایی 238
مظاهر زیبایی شهری 243
ساخت المان‌ها در محوطه‌سازی 253
مبلمان شهری 254
طراحی مبلمان شهری 255
مبلمان شهری مدرن 259
نقش مبلمان شهری در روحیه‌ی شهروندان 260
استانداردهای کلی طراحی مبلمان شهری 260
استانداردهای طراحی مبلمان شهری 261
فصـل سوم 267
طرح هادی شهري 267
طرح شهرهاي جديد 267
طرح شهرك‌هاي مسكوني 267
طرح هادی روستا 268
طرح هادی شهری 268
نحوه‌ی تهيه‌ی طرح‌های هادي 274
فرآيند بررسي و تصویب طرح‌های هادي 275
محتوای طرح هادی شهر 278
مراحل تصویب طرح هادی شهری 280
منـابع و مآخـذ 281
منابع فارسی 281
منابع غیرفارسی 283

طراحی شهری به سازمان‌دهی فضاهای مختلف شهری و روستایی گفته می‌شود. این نوع طراحی به ایجاد مکان‌های مختلف می‌پردازد و طراحی چشم‌اندازهای مختلف را دربرمی‌گیرد. این شاخه از علم با رشته‌هایی نظیر معماری منظر، جامعه‌شناسی، برنامه‌ریزی شهری و … مرتبط است و فرهنگ و اقتصاد را نیز شامل می‌شود. طراحی شهری با رویکرد ساختارگرایی، فضاهای کالبدی را سازمان می‌بخشد و دامنه‌ی فعالیت آن نامحدود است. این، طراحی معماری را با برنامه‌ریزی شهری مرتبط می‌کند و درواقع یک هنر جدید محسوب نمی‌شود. هنگامی که انسان از فضای خصوصی خود گامی فراتر نهاده و وارد فضای شهری می‌شود متوجه این طراحی در فضاهای مختلف می‌گردد. این نوع فعالیت بسیار انعطاف‌پذیر است و طرحی نیست که در زمانی شروع شده و پس از مدتی خاتمه یابد. طراحی شهری نوعی حرفه است که مدت زمان زیادی از بروز آن نمی‌گذرد. این طراحی که شاخه‌ای از شهرسازی محسوب می‌شود رویکردی چندجانبه دارد و سایر مشاغل موجود در اجتماع را دربرمی‌گیرد. درواقع این هنر، دستاورد حوزه‌ی کاری شغل‌های دیگر است و چیزی فراتر از فعالیت طراحان شهری را می‌طلبد.
با شکل‌گیری طراحی شهری، طیف گسترده‌ای از فعالان مشاغل مختلف نظیر شهرسازان، طراحان منظر، معماران و … همکاری خود را با این صنف اعلام نمودند. وظیفه‌ی فعالان این حوزه، تغییر پروسه‌ی سازمان‌دهی به محیط اطراف و فضاهای پیرامون شهری است. طراحان شهرسازی به فضاهای شهری وسعت دید بیش‌تری می‌بخشند و از خلاقیت و ابتکارهای خود برای خلق محیط شهری استفاده می‌نمایند. حوزه‌ی فعالیت آن‌ها از خیابان‌ها، میدان‌ها، پارک‌ها و … گرفته تا فضای کلی شهر و اطراف آن را دربرمی‌گیرد. طراحان با بیان نظرات خود و عملی نمودن آن‌ها نقش مهمی در احیای فضای شهری ایفا می‌کنند و شهروندان را با ابتکارات نوین خود آشنا می‌نمایند. افراد پیرامون محیط موردنظر را با توجه به شرایط اقتصادی، سیاسی و فیزیکی آن مکان، مورد تحقیق و بررسی قرار می‌دهند و سیاست‌گذاری‌های جدید را به سمت ساخت‌وساز مناطق شهری سوق می‌دهند. در طراحی شهری، تصاویر گرافیکی از فضاهای مختلف شهری تهیه می‌شود. این تصاویر هم طرح‌های کلی را دربرمی‌گیرد و هم فناوری‌های نوین در طراحی با کامپیوتر را شامل می‌شود. طراحان شهری به مردم کمک می‌کنند تا از حضور در فضاهای زیبای شهری لذت ببرند و شهری با طراحی ایده‌آل داشته باشند. این نوع طراحی قسمت مهمی از هویت شهروندان محسوب می‌شود و مفاهیمی نظیر این‌که آن‌ها چگونه فکر می‌کنند، چه امکاناتی در اختیار دارند و ایده‌های خلاقانه‌ی کدام طراحان، شهر را به مکان مناسبی برای زندگی تبدیل کرده است را دربرمی‌گیرد. وقتی تمام این نگرش‌ها در کنار هم نمود پیدا می‌کنند نمای کل شهر، فرهنگ و طرز تفکر شهروندان را به نمایش می‌گذارد. درواقع ظاهر شهر و طراحی، نماد نوع تفکر، امکانات موجود در سطح شهر و علایق شخصی است.
وظیفه‌ی طراحی شهری فراهم نمودن حداقل امکانات شهری برای تمام اقشار جامعه و ایجاد تنوع و دگرگونی در این امکانات برای استفاده توسط طبقات مختلف شهری است. انجام این کار با استفاده از راهبردهای افراد باصلاحیت در حوزه‌ی شهرسازی و یکنواخت‌سازی استانداردها صورت می‌پذیرد. طراحی شهری به تشکلات رسمی برای اجرایی شدن نیاز دارد تا قشرهای مختلف جامعه بتوانند با کمک آن‌ها به آرزوهای خود دست یابند. نظرخواهی از قشرهای مختلف در مورد سازمان‌دهی و شکل‌دهی به ساختمان و فضای شهر باعث ارتقاء زیبایی شهری و هماهنگی مکان‌های مختلف با یکدیگر می‌شود. در این صورت شهر بازتابی از هویت و فرهنگ مردم خواهد بود. استفاده از عقاید مشترک و ایده‌های سازنده می‌تواند تفاوت ناشی از تنوع در روش زندگی بین گروه‌های مختلف را از بین ببرد.

هزینه‌هایی که صرف طراحی شهری می‌شوند در مقایسه با برنامه‌ریزی شهری بالاتر می‌باشد، از این رو برای اجرای آن به افراد متخصص و ماهر نیاز است. طراحی شهری با هدف شکل‌گیری فضای شهری برای تأثیرگذاری بر روی رفتار جامعه و ظاهر شهر صورت می‌گیرد. همان‌طور که گفته شد این طراحی با حوزه‌های مختلف و فعالیت‌های مختلف در ارتباط است. وقتی صحبت از طراحی شهری می‌شود تأکید بر این است که معماران علاوه‌بر اینکه مسئولیت طراحی و ساخت یک بنا را بر عهده دارند باید به فضای پیرامون و موقعیت مکانی آن نیز توجه نمایند. علاوه‌بر آن، طراحان منظر و فضای سبز قبل از شروع کار خود باید به درک عمیقی از فضاهای مختلف شهری برسند و شهرسازان علی‌رغم فعالیت خود در حوزه‌ی توسعه‌ی شهری به شکل فیزیکی آن نیز توجه خاص معطوف دارند. طراحی شهری یک دانش چندتخصصی است که با محیط پیرامون انسان در ارتباط می‌باشد. هدف از این علم، افزایش کیفیت زندگی و طراحی ایده‌آل فضاهای موجود در سطح شهر است. این طراحی مؤلفه‌هایی نظیر زیبایی‌شناختی بصری و درک محیط‌زیست را دربرمی‌گیرد. طراحی شهری تمام جنبه‌های فضای پیرامون، چه یک جزء کوچک از فضا و چه چشم‌اندازی وسیع از شهر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
هدف کلی طراحی شهری، نظام‌دهی ظاهری و واقعی به محیط‌زیست انسان است. رسیدن به چنین هدفی مستلزم اتخاذ یک سلسله تصمیمات و انجام یک سلسله عملیات خاصی است که در اینجا آن‌ها را به عنوان عوامل مربوط به «رویه» در طراحی شهری می‌نامیم. از طرف دیگر شکل و عملکرد به عنوان عوامل مربوط به «محتوی» در طراحی شهری نامیده می‌شود.
سؤالاتی ممکن است در اینجا در رابطه با ماهیت و خصوصیات عوامل مربوط به «رویه» در طراحی شهری مطرح شود؛ مثلاً به چه طریق طراحی شهری می‌تواند هدف‌های موردنظر را تحقق بخشد؟ یا چه نوع ابزار و وسایلی برای حصول هدف‌های طراحی شهری مورد نیاز است؟ و یا طراحی شهری بر چه پایه و مبنای ایدئولوژیکی استوار است؟ جواب به این سؤالات را می‌توان با بررسی اجزاء تشکیل‌دهنده‌ی طراحی شهری دریافت.

در مورد اینکه اجزاء طراحی شهری را چه عواملی تشکیل می‌دهند، نظرات مختلفی ارائه شده است. مثلاً شیروانی شش زمینه‌ی زیر را اجزاء تشکیل‌دهنده‌ی طراحی شهری معرفی کرده است:
• کاربری زمین
• شکل و توده‌ی بناها
• حمل‌ونقل و پارکینگ
• فضای باز
• پیاده‌روها
• فعالیت‌های شهری
با یک بررسی عمیق‌تر می‌توان اجزاء تشکیل‌دهنده‌ی طراحی شهری را به گونه‌ای که اجزاء مربوط به فرآیند طراحی و حاصل آن را دربرگیرد، به صورت زیر بیان کرد:
• اول- بخشی از طراحی شهری را عوامل ظاهری تشکیل می‌دهد که با شکل شهر، محیط کالبدی و رابطه‌ی بین انسان و محیط ارتباط پیدا می‌کند. این عامل طبق تعریف طراحی شهری که ارائه شده، بیش از هر چیز دیگر مورد نظر و توجه طراحی شهری است.
• دوم- بخش دیگر که به عوامل عملکردی طراحی شهری مربوط می‌شود با فعالیت‌های شهری که محتوی و شکل‌دهنده‌ی محیط کالبدی هستند ارتباط پیدا می‌کند.
• سوم- آن دسته از روش‌های طراحی شهری هستند که مربوط به عوامل ظاهری در شهر بوده و معمولاً هنری و ذهنی می‌باشند.
• چهارم- روش‌هایی هستند که به عوامل عملکردی مربوط می‌شوند و اساساً علمی و منطقی می‌باشند.
موارد یک و دو مربوط به نتیجه و محصول کار طراحی شهری بوده ولی موارد سه و چهار به فرآیند آن اختصاص دارد. چهار عامل فوق بر روی هم، دانش طراحی شهری را تشکیل می‌دهند.

تعریف شهر
تعاریف و برداشت‌های مختلفی از شهر وجود دارد که دارای تشابهات و تفاوت‌هایی است. طبق ماده 4 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری ایران، شهر، محلی (مکانی) است با حدود قانونی که در محدوده‌ی جغرافیایی مشخص واقع شده و از نظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل دارای سیمایی با ویژگی‌های خاص خود است؛ به طوری که اکثریت ساکنان دائمی آن در مشاغل کسب، تجارت، صنعت، خدمات و فعالیت‌های اداری اشتغال داشته و در زمینه‌ی خدمات شهری از خودکفایی نسبی برخوردارند. شهر کانون مبادلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حوزه‌ی نفوذ پیرامون خود بوده و حداقل دارای ده‌هزار نفر جمعیت است، یا مکان تجمع عده‌ی کثیری از مردم با سلایق، افکار، رفتار و … متفاوت می‌باشد. از نظر کالبدی، شهر جایی است که دارای ساختمان‌های بلند، خیابان‌ها، پارک‌ها، ادارات، زیرساخت‌ها و تأسیسات شهری و … می‌باشد. در بعد اقتصادی نیز شهر جایی دارای وجه غالب اشتغال صنعتی، خدماتی و سبک مصرف و زندگی یا شیوه‌ی تولید متفاوت از روستا است. یکی از انواع تعریف‌های رایج از شهر، تعریف عددی آن است. به نحوی که در ایران تا سال 65 شهر را مکانی می‌گفتند که جمعیت آن بیش از 5 هزار نفر باشد و از آن تاریخ به بعد، شهر به جایی گفته می‌شد که دارای شهرداری باشد.

شکل شهر
شکل شهر که رکن اساسی طراحی شهری به‌حساب می‌آید در حقیقت ظرفی است که امکان می‌دهد فعالیت‌های شهری در آن به وقوع بپیوندد. از نظر بعضی‌ها، مثلاً جغرافی‌دانان، شکل شهر فقط مورفولوژی شهر است؛ به این معنی که شکل شهر دربرگیرنده‌ی بافت فیزیکی، عملکردهای اداری و صنعتی و مجموع ساختمان‌هایی است که معرف فضائی پدیده‌های شهری هستند (مثل فرآیندهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی).
اگر ترمینولوژی‌های فولی را در این مورد به کار بریم، شکل شهر همان جنبه‌های کالبدی محیط خواهد بود که خود ممکن است فضائی و یا غیرفضائی باشد. منظور فولی از عوامل غیرفضائی اموری هستند مثل کیفیت محیط جغرافیائی، آن‌چه به وسیله‌ی بشر ساخته و پرورده شده و تغییرات واردشده بر محیط و افراد (به‌عنوان عناصر فیزیکی). توزیع فضائی این عناصر و الگوهایی که در اثر چنین توزیعی پدید می‌آید و هم‌چنین توزیع شکل اراضی، ساختمان‌ها، جاده‌ها، مردم و غیره و توزیع فضائی این عناصر از نظر کیفیت متفاوت آن‌ها، همه جنبه‌های کالبدی محیط را تشکیل می‌دهند.
در این رابطه، لینچ اصطلاح «فضای تطبیق‌داده‌شده» و وبر با استفاده از همان تعریف لینچ، شکل شهر را «مکان و شبکه‌های کالبدی و فضاهای تطبیق‌داده‌شده» می‌نامد که از نظر کالبدی فعالیت‌ها را در خود جای می‌دهند.
اهمیت شکل شهر به خاطر عملکردهایی است که می‌تواند برای ساکنین یک شهر انجام دهد. برای مثال می‌توان از خیابان که مهم‌ترین جزء شکل شهر است نام برد که نقش‌های متعددی را بر عهده دارد؛ مثل عبورومرور وسایل نقلیه، عبور عابرین پیاده، مهم‌ترین محل‌های عمومی یک شهر، مکانی برای فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی، تشکیل ساخت و استخوان‌بندی شهر و از این قبیل. زندگی در خیابان‌های یک شهر معمولاً معرف و منعکس‌کننده‌ی زندگی تمام شهر است؛ به این ترتیب که اگر خیابان‌ها جالب، ایمن، راحت و سالم باشند، شهر نیز به طور کلی یک چنین خصوصیاتی را خواهد داشت.
شکل شهر ممکن است عملکردهای متعدد دیگری را نیز دارا باشد؛ مثل ایجاد تصور ذهنی از شهر در مردم، ایجاد حس جهت‌یابی در شهر، بالا بردن راندمان و کارایی شهر، ایجاد حس ایمنی، امنیت و شادی در مردم و تحت تأثیر قرار دادن سایر عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شهر. دانش شکل شهر در جستجوی طرق و وسایلی است که به‌وسیله‌ی آن‌ها بتوان جنبه‌های گوناگون هدف‌های یک شهر یا ناحیه‌ی خاصی را بررسی و تجزیه‌وتحلیل کرد. عملکردهای شکل شهر ممکن است ماهیت‌های متفاوتی داشته باشند. بعضی مثل زیبایی، جنبه‌ی ادراکی و بصری داشته و بعضی دیگر مثل کارایی، دسترسی، پیشگیری از جنایات و غیره به عملکردها مربوط می‌شوند. البته یک شکل خاص شهر ممکن است در عین حال چند عملکرد را دارا باشد.
مشکل اصلی که در شناخت و بررسی شکل شهر وجود دارد، فقدان یک رابطه‌ی مستقیم تعیین‌کننده بین فرم و عملکردهای شهری است. ماهیت چنین رابطه‌ای که البته در وجود آن نمی‌توان شک داشت، کاملاً برای ما مشخص نیست؛ لکن آن‌چه مسلم است، این است که این رابطه بیش‌تر از نوع رابطه‌ی احتمالی و امکانی است تا رابطه‌ی مستقیم علت و معلولی.
دانش مربوط به شکل شهری نسبتاً جوان بوده و هنوز توسعه‌ی کامل نیافته است. تاکنون کوشش لازم و کافی برای به وجود آوردن تئوری‌ها، ابزار و تکنیک‌های مناسب جهت تجزیه‌وتحلیل شکل شهر و عوامل تشکیل‌دهنده‌ی آن به عمل نیامده است. دامنه‌ی تحقیقات مورد نیاز در این زمینه خیلی وسیع است؛ ولی آن‌چه به‌طور اضطراری مورد نیاز است یک سلسله ابزار و روش‌های سیستماتیک و تحلیلی برای تجزیه‌وتحلیل و شناخت شکل شهر است. ما هنوز نمی‌دانیم چه شکل شهری، چه نوع مقاصدی را بهتر تأمین می‌کند؟ مثلاً چه نوع شکل شهر راحت‌تر، چه نوع اقتصادی‌تر، چه نوعی ایمن‌تر و چه نوعی امن‌تر است و غیره؛ علاوه‌بر آن ما هنوز راه بسیار طولانی در پیش داریم که بدانیم دقیقاً چگونه می‌توان شادی، زیبایی، پیچیدگی، انسجام، حس سربلندی و خصوصیاتی از این قبیل را از طریق طراحی شهری تأمین کرد.
تئوری عمومی شکل شهر که البته هنوز به وجود نیامده، باید رابطه و برخورد بین شکل شهر و رفتار انسانی را مورد مطالعه قرار دهد؛ بدین معنی که بررسی کند که چگونه شهر تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی شکل گرفته و چگونه عوامل مذکور بر یک‌دیگر اثر گذاشته و به‌طور مداوم تبدیل و تغییراتی را در یک‌دیگر ایجاد می‌کند. این موضوع البته بر این فرض استوار است که محیط واقعاً تأثیرات قابل سنجشی بر روی ساکنین آن دارد؛ به طوری که شکل‌گیری آن را به طرقی که از نظر اجتماعی، اقتصادی و شخصی مفید باشد، توجیه نماید.
کوشش‌های مفیدی در این راه آغاز شده که راه را برای تهیه‌ی چنین تئوری‌ای هموار ساخته است. یک گام بسیار مهم در این رابطه، کتاب اخیر لینچ بنام «تئوری شکل خوب شهر » است که در آن، بیش‌تر جنبه‌های مربوط به هنجارهای شکل شهر مورد بحث قرار گرفته است. اپل یارد نیز مطالعه‌ی جالبی را تحت عنوان «خیابان‌های قابل زیست» ارائه داده که شامل ضوابط عملی و واقعی برای تجزیه‌وتحلیل و ارزیابی کیفیت ساختمان‌ها و هم‌چنین راه‌های ایجاد خیابان‌های امن و قابل زیست است.
تئوری‌ها و روش‌هایی که می‌توانند در تکامل و تدوین تئوری شکل شهر به‌طور مؤثری کمک نمایند عبارتند از: تئوری ارتباطات، تئوری اطلاعات، سیبرنتیک شهری، فرآیندهای ادراکی و بصری و مدل‌ها و مفاهیم ریاضی.
از گذشته تعداد مشخصی از اصول و ضوابط هندسی و هنری مانند هم‌آهنگی، ترتیب، توازن، یگانگی و تنوع در طراحی شهری به کار گرفته شده‌اند تا بر اساس آن‌ها عناصر مختلف شهری را نظام بخشیده و به نتایج موردنظر دست یابند.