کتاب راهنمای کاربردی مصاحبه تاریخ شفاهی

فهرست

عنوان                                                                                           صفحه

مقدمه. 7

فرق تاریخ شفاهی با خاطرات شفاهی را بشناسید: 13

چرا این موضوع: 13

چرا این فرد: 14

دست خالی نروید: 15

آراسته و تمیز باشید: 15

برای حال و احوالپرسی وقت بگیرید: 16

مکان مصاحبه را درست انتخاب کنید: 16

عکس را فراموش نکنید: 17

متواضع باشید: 17

ستایش و احترام، چگونه و چه اندازه؟. 18

زاویه ی نگاه درست را انتخاب کنید: 19

آدمها و خاطراتشان: 19

خوب و گرم آغاز کنید: 20

کتاب خوان نیستید، قید مصاحبه را بزنید! 21

اعتمادش را جلب کنید! 21

فهرستی از اطلاعات و رویدادها تهیه کنید! 22

مواظب شوخی هایتان باشید: 22

مواضب سئوالات باشید: 23

سئوالات دم دستی و سبک نپرسید: 24

یادداشت بردارید: 24

صحنه ی مصاحبه در دفتر با شماست: 24

آغاز رسمی ممنوع! 25

خوب گوش کنید: 26

با مصاحبه شونده گرم بگیرید. 27

به احساسات مشترک توجه کنید: 27

گفتگو کنید: 28

مکالمه جزء مصاحبه نیست: 28

هم دلی از هم زبانی خوش تر است: 29

خودتان را فراموش کنید: 30

حتما که نباید سئوال کرد: 30

امان از سئوالات بی ربط: 31

وادار به اعتراف نکنید: 32

سرنخ را پیدا کنید: 32

سئوال بعدی را فوری نپرسید: 34

حرف تان را فهمیدم… خب بعد. 34

سئوال باز یا توضیحی بپرسید: 36

مراقب فراوانی سئوالات بسته باشید. 37

مصاحبه را هدایت کنید: 38

از سئوالات حدسی هم استفاده کنید: 38

تکرار سئوال در منطقه ی حساس… 39

حواستان پرت شده، برگردید: 40

مثال های بیشتر بخواهید: 41

کوتاه، ساده و روشن بپرسید: 42

پیش داوری و داوری ممنوع: 43

اگر نفهمیدید، توضیح بخواهید: 44

برای عقب نشینی آماده باشید: 45

پرسش های رنج آور را چه کنیم؟. 46

سئوالی که جوابش را می دانیم: 48

به دور برگردان نزدیک شوید: 48

راستی آزمایی کنید: 49

راوی، قهرمان داستان خودش است: 50

سخن کشی نکنید: 51

این جا! سکوت … 52

علاقه ای به گفتگو ندارد: 53

توصیفات کلی ارزش ندارد: 53

غافل گیر شده اید: 54

با مشکلات کنار بیایید: 55

حرف های نادرست او درست است: 55

نگذارید موتور مصاحبه شونده خاموش شود: 56

به فکر استراحت هم باشید: 57

حواستان کجاست: 58

از زبان بدن هم استفاده کنید: 59

چطور وقت اضافه بگیریم: 61

مصاحبه ای که شکست می خورد: 61

پرسش های زرد و جذاب: 63

چه سوژه ای! باید مستندش را ساخت: 64

از زبان صمیمی ادبی استفاده کنید: 64

متن یک دست و روان تهیه کنید: 65

تصمیم بگیرید چه ساختاری می خواهید: 66

لازم بود، اطلاعات متن را جابجا کنید: 67

بهترین آغاز از نقطه ی اوج است: 67

برداشت های خود را به گفتگو تحمیل نکنید: 68

برای مصاحبه ی خود «لید یا اشاره» بنویسید. 68

 

 

فرق تاریخ شفاهی با خاطرات شفاهی را بشناسید:

مخاطب ما در این راهنما مورخ شفاهی نیست، مصاحبه گر خاطرات شفاهی است. در تاریخ شفاهی با تاریخ سر و کار داریم منتهی بجای اینکه به سراغ اسناد و مدارک برویم سراغ کسانی میرویم که حادثه رو پدید آوردند یا رویدادها را بی واسطه شنیده اند وحالا مورخ یا مصاحبه گر میخواهد به زمینه ها و چگونگی آن رویداد بپردازد. در تاریخ شفاهی که شما به دنبال آموختن هستید مصاحبه گر شنونده حرفها، روایتها و یادمانده‎های یک خاطره دار است او فقط میخواهد خاطرات و حرفهای خاطره دار رو ثبت و ضبط کند شاید این حرفها زمانی به کار یه مورخ هم بیاید.

چرا این موضوع:

اگر نمیتوانید پاسخ روشن و معنا داری به این سئوال دهید حداقل این رو پاسخ دهید که مصاحبه نکردن دراین موضوعی که دنبالش هستیم چه خسارت معنوی و فرهنگی ای دارد، پاسخ به این سئوال موتور متحرکه و معنای تلاش شماست معنایی که از ابتدا تا انتهای کار با شما خواهد بود و انگیزه ای است برای تحمل سختی های پیش رو اگر به هر دلیلی نتوانستید پاسخ این پرسش بنیادین رو پیدا کنید بی خیال این مصاحبه شوید چه کاری است؟ بگذارید یک نفر دیگر که میداند چرا میخواهد در این موضوع مصاحبه کند مصاحبه رو دست بگیرد.

چرا این فرد:

باید خودتان دقیقا بدانید که چرا دارید به سراغ این شخص یا موضوع می روید باید بدانید که صحبتهایش چه شوق و انگیزه ای در مخاطبتان بر می انگیزد اصلا چرا باید کسی وقت بگذارد وحرفهای او را بخواند؟ اگر مصاحبه شونده شما تنها یک سری حرفهای کلی و دم دستی را تحویلتان دهد معلوم است که حتی خودتان هم حوصله خواندنش رو نخواهید داشت چه رسد به بقیه! گفتگویتان با مصاحبه شونده باید دارای ارزش افزوده به تاریخ و اطلاعات موجود باشد نه خنثی و بی فایده.

دست خالی نروید:

شاید پیش خودتان فکر کنید ما که با آنها این حرفها رو نداریم. به خاطر یک هدیه ی کوچک، این قدر آسمان ریسمان به هم نبافید! حداقل در جلسه ای اول دست خالی نروید. یک جعبه شیرینی، یک کادوی مناسبی یا شاید یک آلبوم زیبا برای عکسهایی که در خانه دارید، شاید هم یک تابلو نقاشی یا شعر خاص. این کار به مخاطب شما نشان میدهد که برایش ارزش قائل‌اید.

آراسته و تمیز باشید:

با ظاهری مرتب و رسمی بروید. علاوه بر این که احترام به مصاحبه شونده است، در برخورد او با شما نیز تاثیر فراوان خواهد داشت. ظاهرشما نخستین شاخص جدی بودن و جدی گرفتن کارتان از نظر دیگران است. فراموش نکنید، صمیمی بودن به معنی شلخته بودن نیست و برعکس!

برای حال و احوالپرسی وقت بگیرید:

گاهی پیش می آید که برای انجام مصاحبه با مقاومت آنها روبرو شویم، یا به دلیل تصورشان از مصاحبه یا برای فرار از تفاخر و خود نمایی. هنگام قرار گذاشتن با این افراد بهتر است برای عرض ادب، دیدار و احوال پرسی وقت بگیرید و اگر مجلس گرم شد و شرایط آماده بود بروید پای گفتگو و مصاحبه.

مکان مصاحبه را درست انتخاب کنید:

گذشته از این که به سرما و گرما، نور و صدا و … باید توجه داشته باشید مصاحبه باید در محیطی آرام و مطلوب شکل بگیرد و حتی خانه‌ی آن خاطره گو می تواند بهترین جا برای مصاحبه باشد. در هر حال، بهترین مکان برای مصاحبه جایی است که مصاحبه شونده آن را دوست دارد و خاطراتش را برایش تداعی میکند.

عکس را فراموش نکنید:

خودتان یا عکاستان حتما از جلسه مصاحبه عکس بگیرید، توانایی گرفتن عکس قابل قبول از شرایط کاری شماست. اگر برایتان ممکن نیست باید یک آشنا به عکاسی همراهتان باشد. عکس درمصاحبه فقط به معنای عکاسی از صحنه و مصاحبه گر نیست چراکه خاطره دار شما ا حتمالا از خاطرات و یاد مانده هایش نیز عکسهای خوبی دارد. آلبوم عکسهایش را ببینید، با صلاح دید خودش عکسهایی مرتبط با مصاحبه و حرفهایش امانت بگیرید. اگر هم امکانش نیست. با نرم افزارهایی میتواند عکسهایش را اسکن کنید. به هر حال هر جور شده این فرآیند را طی کنید.

متواضع باشید:

خودتان را به رخ مصاحبه شونده نکشید که من چه خدمات ارزشمندی به فرهنگ جامعه ارائه کرده ام و چقدر اطلاعات دارم و … در برابر مصاحبه شوندگان متواضع و فروتن باشید.

 

ستایش و احترام، چگونه و چه اندازه؟

این خیلی مهم است که بدانیم در یک مصاحبه تا چه حد میتوان از مصاحبه شونده تعریف و تمجید کرد و آثار و کارهایش را ستود. باید بدانیم که گاهی این کار باعث می شود فرد بیش از اندازه خود را دست بالا بگیرد و گاهی هم واکنش منفی نشان بدهد. مثلاً اگر وقت دارید، اطلاعات جانبی را مروری کنید و در باره ی آن ارائه کنید. تعریف واقع بینانه بهترین حالت تعریف است. علاوه بر این، اظهار نظر محبت آمیز، به طور حتم بهتر از اظهار نظر نکردن است، بالاخره مصاحبه شونده هر کسی که باشد. نکته ای دارد که قابل تعریف باشد. بهترین ارتباط گیران کسانی هستند که میتوانند به طرف مقابل‌شان انرژی مثبت دهد! بیشتر انسانها نیز به کسانی که انرژی مثبت از خود صادر میکنند، علاقه نشان میدهند.

زاویه ی نگاه درست را انتخاب کنید:

شاید اگر با دیدی تازه با مصاحبه شونده روبرو شوید، حرفهایی از او بشنوید که خودش هم فراموش کرده بود و یا نمیدانست این قدر با اهمیت است! خاطره داران رادست کم نگیرید، از سردار تا سرباز. همه حرفهایی برای گفتن دارند. خیلی ها سراغ سرداران و امیران رفته ان؛ اما آدمهای معمولی هم گنجینه های فراموش شده ی تاریخ شفاهی اند.

آدمها و خاطراتشان:

آدمهایی هستند که با آنها روبرو می شوید، دو دسته اند: دسته ای تمام جزییات کارهای و رفتارهای خود و دوستان شان یادشان است و حتی شاید بتوانند با اطمینان به شما بگویند که در فلان موقعیت، ناهارشان چه بوده است! در این موارد، یک مصاحبه ی خوب در انتظارتان است، البته اگر خودتان کار را خراب نکنید. دسته ای هم هستند که باید خیلی تلاش کنند تا خاطرانشان را به یاد بیاورند. این گروه معمولا از کسانی هستند که کاری به خاطرات گذشته شان نداشته اند و مصاحبه گر خبره باید با تلاش حرفه ای خود، خاطرات دست اول اینها را استخراج کند.