کتاب جامعه‌شناختی خشم جوانان

فصل 1 9
خشم چیست؟ 9
ویژگی‌های خشم 9
تشخیص خشم 11
راه‌های ابراز خشم 16
پنج روش ویژه برای کنترل خشم 24
قدم‌هایی ساده برای آرامش آموزی 24
صفرتا صد تکنیک بسیار مهم حل مسئله 26
تفاوت پرخاشگری و جرئت‌ورزی 26
راهکارهای کنترل خشم 27
راهبردهای مدیریت خشم 28
اثرات منفی خشم و عصبانیت 34
اثرات منفی خشم و عصبانیت 36
علائم خشم فروخورده 37
اثرات منفی و عوارض خشم فروخورده 38
مدیتیشن برای کاهش خشم 40
روش‌های درمان خشم فروخورده 40
تمایل به کج‌خلقی و زودرنجی 42
فصل 2 55
تفاوت خشم با عصبانیت 55
شناخت و تفاوت خشم با عصبانیت 55
بررسی عوامل ایجاد خشم 56
رفتار مردم هنگام عصبانیت 57
نکات قابل توجه برای کنترل خشم 57
بررسی تفاوت خشم و پرخاشگری 58
نشانه‌های بروز خشم 58
انواع خشم و نحوه ابراز آن 59
عوامل درونی مؤثر در ایجاد پرخاشگری 60
عوامل درونی مؤثر در ایجاد پرخاشگری 61
عوامل بیرونی ایجاد پرخاشگری 61
راه های جلوگیری از پرخاشگری 62
تأثیرات مثبت خشم در زندگی 62
فصل 3 65
مقدمه‌ای بر مدیریت پرخاشگری در جوانان 65
تعریف پرخاشگری در جوانان و اهمیت آن 65
انواع پرخاشگری در میان جوانان 66
تفاوت بین خشم و پرخاشگری در جوانی و جوانی 67
عوامل موثر بر پرخاشگری در جوانان 67
عوامل زیستی و بیولوژیکی موثر بر پرخاشگری 67
عوامل روانی و هیجانی در پرخاشگری جوانان 68
نقش خانواده در پرخاشگری جوانان 69
عوامل اجتماعی تاثیرگذار بر پرخاشگری جوانان 70
پیامدهای منفی پرخاشگری در جوانان 71
پیشنهاداتی برای والدین جهت مدیریت پرخاشگری 71
راهکارهای پیشگیری از پرخاشگری در جوانان 71
راهکارهای کنترل پرخاشگری جوانان 72
روانشناسی پرخاشگری نوجوانان 73
انواع پرخاشگری نوجوانان 74
علت پرخاشگری نوجوان پسر 75
عدم نظارت صحیح والدین بر نوجوان 77
7 راهکار برای درمان و کنترل پرخاشگری نوجوانان 78
نمایش دادن قدرت توسط نوجوانان 82
ویژگی های جسمانی 87
ویژگی های اجتماعی 87
قرار گرفتن در محیط خشونت آمیز در محیط خانه و اجتماع 89
اعتمادبه‌نفس و پرخاشگری در نوجوانان 92
خشونت و پرخاشگری جوانان نظریه فشار ساختاری 93
نظریه آنومی امیل دورکیم 94
نظریه بی سازمانی اجتماعی«مرتن» 100
نقد و ارزیابی نظریه مرتن 106
نظریه ناکامی منزلتی « آلبرت کوهن» 109
فصل 4 113
کمک به نوجوانان در کنترل خشم، حفظ خونسری و یادگیری خودکنترلی 113
کنترل خشم نوجوان 113
دعوا نوجوانان 114
آموزش برخورد با پرخاشگری دختر نوجوان 122
بحث نکردن والدین 123
نحوه برخورد با پرخاشگری دختر نوجوان 123
درک کردن دوران نوجوانی دختران 124
20 راهکار برای رفتار با نوجوان 125
رفتار با نوجوان پرخاشگر و بی ادب 127
نحوه رفتار با نوجوان پرخاشگر 128
چگونگی رفتار با نوجوان پرخاشگر 129
برخورد با نوجوان پرخاشگر و بی ادب 131
درمان پرخاشگری نوجوان 132
علت پرخاشگری نوجوان 133
چگونگی رفتار با نوجوان پرخاشگر و بی ادب 134
فصل 5 137
خشم چه بلای بر سر فرد و جامعه می‌آورد؟ 137
تفاوت‌های پرخاشگری در زنان و مردان 139
نقش اعتقادات دینی در کنترل خشم 140
آداب کنترل خشم از منظر اسلام 141
ابزارها و راهکارهای کنترل خشم در جامعه 143
ابراز خشم بر اساس استراتژی 150
مهار یک احساس قوی 152
خشم در جامعه ایران 152
جامعه‌شناسی خشم 158
References 161

خشم چیست؟
خشم حسی شدید است که وقتی مشکلی پیش‌آمده یا کسی به شما آسیب می‌رساند به شما دست می‌دهد از ویژگی‌های آن معمولاً احساس استرس، درماندگی و برانگیختگی است همه افراد می‌توانند هرازگاهی آن را احساس کنند، چراکه واکنشی کاملاً طبیعی مقابل موقعیت‌های یأس‌آور و سخت استاین احساس تنها زمانی مشکل‌ساز می‌شود که بیش‌ازحد نمایان شود و بر عملکرد روزانه و نحوه‌ی ارتباط شما با مردم تأثیر بگذارد شدت آن می‌تواند متفاوت باشد، از یک آزار جزئی گرفته تا خشمی انفجاری حتی شاید گاهی اوقات افراطی و غیرمنطقی باشد کنترل احساسات در این موارد می‌تواند سخت باشد و باعث شود به طریقی رفتار کنید که اگر این شرایط وجود نداشت، هرگز چنین رفتاری از شما بروز نمی‌کرد.
ویژگی‌های خشم
بدن ما هنگام عصبانیت دچار تغییرات زیستی (بیولوژیکی) و جسمانی (فیزیولوژیکی) می‌شود. نمونه‌هایی از تغییرات زیستی که بدن‌تان در هنگام خشم به آن دچار می‌شود.
عبارت‌اند از:
• افزایش سطح انرژی؛
• افزایش فشارخون؛
• افزایش شدید ترشح هورمون‌هایی مانند آدرنالین و نورآدرنالین؛
• افزایش دمای بدن؛
• افزایش تنش عضلانی
خشم در همه‌ی افراد یکسان نیست و هرکدام‌مان آن را به طریقی ابراز می‌کنیم.

برخی ویژگی‌های ظاهری که شاید هنگام عصبانیت متوجه شوید شامل این موارد است:
1. صدای بلند؛
2. مشت‌های گره‌کرده؛
3. اخمو یا عبوس بودن؛
4. فک‌های به‌هم‌فشرده؛
5. لرزش دست؛
6. ضربان قلب تند؛
7. تعریق خیلی زیاد؛
8. راه رفتن و قدم زدن مداوم
عوارض خشم چیست؟
خشم یک احساس کاملاً طبیعی و به‌طورمعمول سالم است بااین‌حال زمانی که دیگر کنترلی روی آن ندارید می‌تواند برای سلامت جسمی و عاطفی شما مضر باشد بدن شما موقع عصبانیت دچار تغییرات جسمی و زیستی می‌شود ضربان قلب‌تان سریع می‌شود و فشارخون‌تان بالا می‌رود همچنین بدن شما هورمون‌هایی مانند آدرنالین و نورآدرنالین ترشح می‌کند.
عصبانیت مداوم و قرار دادن بدن خود در چنین تغییراتی اغلب منجر به مشکلاتی در وضعیت سلامتی و بروز عوارض مختلف می‌شود.
مانند:
• فشارخون بالا؛
• افسردگی؛
• اضطراب؛
• بی‌خوابی؛
• سوءمصرف مواد مخدر؛
• زخم معده؛
• بیماری روده‌ای؛
• دیابت

تشخیص خشم
خشم در همه‌ی افراد یکسان نیست؛ هرکدام از ‌ما آن را به روشی بروز می‌دهیم شاید وسیله‌ی ارضای این احساس برای بعضی افراد فریاد کشیدن باشد، درحالی‌که ممکن است برخی دیگر آن را با ضربه زدن به شیء یا حتی شخصی ابراز کنند.
خشم یک احساس طبیعی انسانی است، اما باید بتوانیم راه‌هایی سالم برای ابراز آن پیدا کنیم تا اطرافیان را از خود نرانیم ابراز آن به کمک راه‌ها و شیوه‌های سالم برای سلامت روانی شما نیز مهم است.
این احساس می‌تواند ناشی از عوامل مؤثر بیرونی یا درونی باشد یک انسان یا یک اتفاق توانایی عصبانی کردن شما را دارد چون کسی در صف جلوی شما می‌پرد می‌توانید عصبانی شوید شاید وقتی‌که به لحاظ عاطفی آسیب‌دیده‌اید، تهدید شده‌اید، زجر می‌کشید یا در حال مقابله‌اید آن را احساس کنید.
ما گاهی اوقات از خشم برای جایگزینی احساسات دیگری استفاده می‌کنیم که ترجیح می‌دهیم با آن‌ها سروکار نداشته باشیم، مانند درد عاطفی، ترس، احساس تنهایی یا از دست دادن یک فرد خشم‌ در این شرایط تبدیل به احساس ثانویه می‌شود و می‌تواند واکنشی به درد جسمانی، پاسخی به احساس ترس، محافظت از خود در برابر حمله‌ای فرضی یا در پاسخ به‌موقعیتی یأس‌آور باشد
دلیل بروز آن اغلب محرکی است که می‌تواند منطقی یا غیرمنطقی باشد.
برخی از محرک‌های رایج که باعث بروز خشم می‌شوند عبارت‌اند از:
کنار آمدن با از دست دادن یک عزیز؛
از دست دادن شغل؛
قطع رابطه؛
شکست در انجام یک کار یا وظیفه‌ی محول‌شده؛
درماندگی؛
تصادف کردن یا دچار شدن به شرایطی که باعث تغییراتی جسمانی در بدن شما می‌شوند (مثل از دست دادن قوه‌ی بینایی یا توانایی راه رفتن)
پیش از این‌که انواع خشم را بررسی کنیم باید این را هم بگوییم که این احساس می‌تواند علامت بیماری یا پاسخ به وضعیتی خاص در سلامتی باشد همچنین می‌تواند علامت بیماری افسردگی، سوءمصرف مواد، اختلال کم‌توجهی- بیش‌فعالی یا اختلال دو قطبی باشد.
انواع خشم چیست؟
اکنون انواع خشم را بررسی می‌کنیم سه نوع اصلی خشم وجود دارد
خشم تهاجمی منفعل : فرد در این نوع از انواع خشم تلاش می‌کند تا آن را سرکوب و از مواجهه با آن دوری کند، اما نهایتاً آن را به روشی ناسالم و ویران‌کننده ابراز می‌دارد؛
خشم قاطعانه
اکثر ما خشم را یک پدیده مخرب ارزیابی می‌کنیم اما ما در اول این مقاله یک سورپرایز برای شما داریم و در بررسی انواع خشم شما را با یک خشم سازنده آشنا می‌کنیم در خشم قاطعانه افراد نیازها و خواسته‌های خود را به‌صورت مستقیم و صادقانه به دیگران اعلام می‌کنند و انتظار ندارند دیگران بتوانند ذهن آن‌ها را بخوانند این خشم منجر به تغییرات مثبت می‌شود
خشم رفتاری
خشم رفتاری یک واکنش فیزیکی است و می‌تواند خطرناک باشد درواقع این همان خشمی است که اکثر ما با آن آشنا هستیم این نوع از خشم ممکن است به پرتاب یک وسیله‌یا زدوخورد با دیگران منجر شود
خشم مزمن
خشم مزمن نوعی از عصبانیت طولانی‌مدت است که با گذشت زمان فروکش نمی‌کند و باعث ایجاد مشکلات روحی و جسمی می‌شود میزان این خشم کم است و می‌تواند خودش را به‌شکل ناامیدی، تحریک‌پذیری یا رنجش نشان دهد.

خشم مخرب
خشم مخرب یکی دیگر از انواع خشم است و زمانی ایجاد می‌شود که به خشم رفتاری پروبال داده و تقویت شود، این خشم بسیار خطرناک است و می‌تواند به‌صورت نفرت شدید، حتی زمانی که هیچ دلیلی برای آن وجود ندارد، خود را نشان دهد.
خشم اخلاقی یا قضاوتی
این خشم واکنشی است به یک بی عدالتی یا قصوری که از دیگران سر می‌زند این نوع از عصبانیت می‌تواند خودش را به‌شکل تحقیر دیگران یا غرزدن از بی‌عدالتی‌ای که رخ داده است نشان دهد
این عصبانیت زمانی به وجود می‌آید که شخص معتقد است حق با اوست و اگر مردم طبق اعتقادات او رفتار نکنند، عصبانی می‌شود.
خشم تحت‌فشار
احتمالاً برای شما هم پیش‌آمده باشد که در زمان‌هایی، از انبوه مسئولیت‌ها و فشارهایی که وجود دارد، احساس غرق‌شدگی می‌کنید در این‌گونه زمان‌ها سروکله خشم تحت‌فشار پیدا می‌شود.
این مدل از انواع خشم یک نوع عصبانیت کنترل‌شده است و زمانی اتفاق می‌افتد که احساس می‌کنید شرایط از کنترل شما خارج‌شده است.
زمانی که مسئولیت زیادی به‌عهده می‌گیرید یا با رویداد غیرمنتظره‌ای مواجه می‌شوید، از ظرفیت کافی برای مقابله با مسائل استرس‌زا برخوردار نیستید و درنهایت این نوع از عصبانیت رخ می‌دهد در این حالت احساس سرخوردگی و ناامیدی خواهید کرد.
خشم تلافی‌جویانه
زمانی که شخصی به شما آسیب می‌زند و می‌خواهید از او انتقام بگیرید، این خشم خودش را نشان می‌دهد.
خشم خود آزارگر
خشم خود آزارگر زمانی رخ می‌دهد که فرد عمداً به بدن یا روان خود آسیب وارد می‌کند اگر احساس بی‌لیاقتی، ناامیدی، شرم و تحقیر دارید و از عزت‌نفس پایین رنج می‌برید، ممکن است، این احساسات را درونی کنید و خشمتان را از راه خود گویی منفی، مصرف مواد، صدمه زدن به خود و… نشان دهید.
اگر بتوانید عزت‌نفس خود را تقویت کنید، شاید بتوانید از این خشم جلوگیری کنید در خلاصه کتاب شش ستون عزت‌نفس می‌توانید با یک‌سری راهکارها برای افزایش عزت‌نفس آشنا شوید.
خشم خاموش
تصور کنید همه خانواده دور هم نشسته‌اید و خواهرتان شما را چپ‌چپ نگاه می‌کند و شما هم بی‌خبر از همه‌جا، نمی‌دانید داستان چیست در این مدل از انواع خشم که شبیه به خشم تهاجمی منفعلانه است، افراد تمایل دارند، چیزهایی که باعث ناراحتی‌شان می‌شود، درون خود نگه‌دارند.
حالا شما هر چه قسم و آیه بخورید که «تو را به حضرت ابوالفضل بگو چه شده»، آن‌ها به شما خواهند گفت: «من چیزی نمی‌گویم، خودت باید بفهمی چه شده!» این افراد باید بدانند که این خشم باعث افزایش استرس و تنش می‌شود.
خشم کلامی
طغیان خشم به‌شکل زبانی، خشم کلامی نام دارد تهدید، کنایه، تمسخر، انتقاد، سرزنش و فریادهای آتشین از انواع بروز این خشم است.
خشم تهاجمی منفعلانه
زمانی که سعی می‌کنید، احساسات خود را سرکوب کرده و از انواع درگیری‌ها اجتناب کنید، این خشم به وجود می‌آید این خشم ممکن است به‌شکل کلامی، طعنه، سکوت کنایه‌دار، تمسخر، زبان بدن یا با به تعویق‌انداختن کارها در محل کار، خود را نشان دهد.
خشم آنی
یک خشم انفجاری و غیرقابل‌پیش‌بینی است اگر آدم‌های اطرافتان باید مدام مراقب رفتار و گفتارشان باشند تا شما از کوره در نروید، احتمالاً جزو آن دسته از افرادی هستید که خشم آنی دارید شما مثل هالک می‌مانید با یک آزار کوچک یا بزرگ یک رفتار تکانشی نشان می‌دهید و به همان سرعت که تحریک‌شده‌اید، آرام می‌شوید.
خشم اعتیادآور
در پایان بررسی انواع خشم باز هم یک شگفتی برای شما داریم شاید باورتان نشود، اما خشم هم می‌تواند به یک اعتیاد تبدیل شود این مسئله ارتباط نزدیکی با ترشحات آدرنالین و دوپامین دارد که برخی افراد هنگام عصبانیت آن را تجربه می‌کنند به‌این‌ترتیب فرد به این احساس معتاد می‌شود و خودآگاه یا ناخودآگاه به دنبال موقعیت‌هایی است که عصبانی شود.
تفاوت خشم و عصبانیت چیست؟
عصبانیت حالتی هیجانی از پرخاشگری و خصومت نسبت به شخص یا چیزی است بیش‌تر مردم می‌خواهند باور کنند که خشم نیز همین معنا را می‌دهد و هر دو یک پدیده‌اند این مسئله درست است اما به همین سادگی نیست.
خشم همان طغیان عصبانیت و شدیدترین حالت ابراز عصبانیت است که می‌تواند سالم یا مخرب باشد.
خشم می‌تواند به لحاظ جسمی وحشیانه باشد
می‌تواند افراد را به حمله به یکدیگر وادارد؛
شاید باعث شود افراد اشیاء را پرتاب و وسایلی را تخریب کنند؛
اغلب قادر است افراد را تحریک کند که به مردم ازلحاظ عاطفی آسیب برسانند؛
خشم می‌تواند هم به لحاظ کلامی و هم عاطفی (احساسی) وحشیانه باشد؛
می‌تواند افراد را تحریک کند تا به آزار و اذیت کلامی دوستان، خانواده، همکارانشان و غریبه‌ها بپردازند.
خیلی نادر است، اما خشم انفجاری می‌تواند درونی هم باشد، یعنی افرادی که خشمشان را درون خود ریخته‌اند به‌جای تخریب خارجی، خودشان را نابود می‌سازند این می‌تواند منجر به تنفر از خود و آسیب‌رسانی به خود شود بااین‌حال و درنهایت، این خشم هم غلیان پیدا می‌کند و به هر طریقی که شده خود را به‌صورت خارجی بروز می‌دهد سرکوب احساسات، به‌خصوص احساسی قوی مانند عصبانیت و خشم، به‌هیچ‌عنوان عملی سالم به‌حساب نمی‌آید.
راه‌های ابراز خشم
حال که انواع خشم را بررسی کردیم وقت آن است که روش بروز آن را نیز ذکر کنیم این احساس را می‌شود به یکی از این دو روش ابراز کرد: کلامی یا غیرکلامی ممکن است کسی را ببینیم که خشمش را به هر دو روش ابراز می‌کند.
کلامی : وقتی شخصی خشمش را کلامی ابراز می‌کند احتمالاً می‌بینید که صدایش را بلند می‌کند اگر عصبانیتش متوجه فردی دیگر است شاید رفتاری توهین‌آمیز نشان دهد و حرف‌هایی آزاردهنده بزند.
غیرکلامی : در شخصی که خشمش را به‌صورت غیرکلامی ابراز می‌کند شاهد تغییرات فیزیکی جزئی خواهید بود اخم می‌کند، چهره در هم می‌کشد، فکش را به هم می‌فشارد و مشت‌های خود را گره می‌کند حتی شاید پرخاش کند این امر گهگاه آسیب جسمی به شخص یا شیء و حتی در برخی موارد صدمه زدن به خود فرد پرخاشگر را در پی دارد.
دلایل برانگیخته شدن خشم چیست؟
دلایل برانگیخته شدن هیجان خشم در افراد و موقعیت‌های مختلف متفاوت است
اما به‌طورکلی می‌توان آن‌ها را به دودسته دلایل بیرونی و درونی تقسیم کرد:
دلایل بیرونی
به مجموعه عواملی مربوط می‌شود که موجب برانگیخته شدن خشم در فرد می‌شود و این عوامل به جهان بیرونی فرد برمی‌گردد و معین و مشخص هستند برای مثال پایمال گشتن حقوق، بی‌حرمتی‌ها، آسیب یا از دست رفتن دارایی، درگیری‌های زناشویی و…
دلایل درونی
گاهی نمی‌توان برای خشم افراد یک عامل بیرونی در نظر گرفت یا به عبارتی هیچ عامل بیرونی مشخصی وجود ندارد که تبیین‌کننده خشم فرد باشد معمولاً چنین خشمی ناشی از دنیای درونی فرد است برای مثال خشم ناشی از انتظارات نابجا از خود و دیگران، خشم ناشی احساس مقصر بودن و…
ذکر این نکته لازم است که یک رابطه چرخه‌ای می‌تواند بین دلایل بیرونی و درونی خشم وجود داشته باشد یعنی دلایل بیرونی خشم می‌توانند عامل به وجود آورنده یا تشدید‌کننده عوامل درونی خشم باشند برای مثال والدینی که با بدرفتاری با کودک خود موجب برانگیخته شدن احساس خشم او می‌شوند، کودکی را پرورش می‌دهند که مستعد خشمگین شدن نسبت به عوامل بیرونی خشم و احتمالاً شکل‌دهی عوامل درونی خشم در کودک هستند
چه افرادی بیش از دیگران مستعد خشمگین‌شدن هستند؟
افرادی که نیاز مبرم و سیری‌ناپذیری برای کامل بودن دارند
افرادی که ترس شدیدی از خطاکار بودن و در اشتباه بودن دارند
افرادی که نیاز شدیدی به کنترل کردن دیگران دارند
افرادی که از شنیدن عقاید نو و یا متفاوت با عقاید‌شان هراس دارند
افرادی که از رها کردن موضوع به حال خود بیم دارند
افرادی که نیاز شدید و مفرطی به مورد پذیرش قرار گرفتن و تأیید دیگران دارند
افرادی که تصور می‌کنند همواره باید با صلابت، شجاع، قدرتمند و قوی به نظر برسند
افرادی که از تجربه کردن احساسات ناخوشایند هراس دارند
افرادی که اعتمادبه‌نفس پایینی دارند
افرادی که تحمل آن‌ها نسبت به ناکامی‌ها اندک می‌باشد
افرادی که از موردانتقاد واقع‌شدن هراس دارند
تأثیرات فیزیولوژیکی خشم بر روی بدن چیست؟
ترشح هورمون آدرنالین
تسریع تنفس
افزایش ضربان قلب و فشارخون
انتقال جریان خون از پوست، کبد، معده و روده‌ها به سمت قلب، سیستم عصبی مرکزی و عضلات
متوقف شدن سیستم گوارش
آزاد گشتن ذخایر گلوکز از کبد
ترشح کورتیزول و سرکوب سیستم ایمنی بدن
افزایش هورمون تستوسترون در مردان
تسریع و تشدید حرکات و گفتار
سفت شدن عضلات
افزایش دقت، تیزی و حساسیت حواس پنجگانه
گشادشدن چشم‌ها
سرخ شدن چهره
افزایش قوای جسمانی
آثار زیان‌بار سریع خشمگین‌شدن و از دست دادن کنترل در دراز مدت چیست؟
سردردها
نارسایی سیستم عصبی
ناراحتی‌های گوارشی
مشکلات قلبی عروقی
تشدید علائم بیماری موجود در بدن
آرتروز
سکته‌های قلبی
اختلالات پوستی
فشارخون بالا، اعتیاد و…
راه‌های مختلف ابراز خشم کدام است؟
همه افراد به‌طور یکسان اقدام به ابراز هیجان خشم نمی‌کنند در واقع راه‌های بسیاری برای ابراز خشم وجود دارد اینکه فرد خشم خود را به چه شکل بروز دهد به عوامل متعددی برمی‌گردد، عواملی از قبیل تجارب قبلی، شخصیتی و تقویت یا تنبیه‌های بیرونی و درونی و… در زیر بعضی از راه‌های رویارویی با خشم آمده‌اند:
سرکوبی: پس از تجربه خشم فرد سعی می‌کند خشم خود را به فراموشی سپرده و یا در خود فرو بریزد.
جابه‌جایی: انتقال خشم به فرد و یا شیئی که عامل اصلی خشم نمی‌باشد مثلاً فردی که از دست رئیس خود عصبانی است به اشیا لگد زده و یا خشم خود را سر همسر خود خالی می‌کند.
کنترل: فرد سعی می‌کند خشم خود را کنترل کند.
فرونشانی: فرد خشم را تجربه می‌کند اما آن را به شکل هشیارانه‌ای فرونشانده و اظهار نمی‌دارد.
گریستن: خشمی که تخلیه هیجانی و کلامی نگشته خود را به‌صورت گریه ظاهر می‌سازد.
واکنش افراطی: فرد نسبت به عمل فرد مقابل واکنش بیش‌ازحد نشان می‌دهد که با کرده فرد تناسب ندارد مثلاً فرد در پاسخ به توهین شخصی اقدام به کتک زدن وی می‌کند.
رویارویی مثبت و قاطعانه: پاسخ مستقیم و صریح فرد نسبت به عامل خشم و بیان احساس و دلایل برانگیخته گشتن خشم خود.
پاسخ انفعالی: در این حالت فرد خشم خود را به‌طور واضح و مستقیم ابراز نمی‌کند
پاسخ انفعالی انواع گوناگون دارد ازجمله:
● خشونت انفعالی: مثلاً فرد در حضور دوست خود اعتراضی نکرده و خشم خود را ابراز نمی‌کند اما به‌محض غیبت دوستش اقدام به تخریب اموالش می‌کند
● رفتار مخفیانه: غیبت، ناسزاگویی زیر لب، سکوت اختیار کردن – پرهیز از تماس چشمی، تحقیر، سرقت، شکایت، فریبکاری، سخن‌چینی
● بازی دادن: تحریک دیگران به اعمال خشونت‌آمیز و سپس خود را کنار کشیدن، تمارض، تخریب روابط دیگران
● از خودگذشتگی و فداکاری‌های مفرط: در کارها به دیگران کمک فراوان کرده، اما کمک دیگران را نمی‌پذیرد
● رفتارهای وسواس گونه: اعتیاد، خودکشی، تعصب، انتقاد جویی، سرزنش خود نیز می‌تواند نوعی ابراز خشم باشد
شما از کدام روش‌ها بیشتر استفاده می‌کنید؟
خشم و کنترل خشم
اما به‌طورکلی سه راه بیشتر برای برخورد با خشم وجود ندارد:
الف) آن را به درون خود ریخته و سرکوب کنیم که منجر به نابودی و صدمات بسیار به روح و جسممان می‌گردد
ب) آن را فریاد زده و با خشونت سر دیگران خالی کنیم که منجر به نابودی و آسیب به دیگران و مخدوش گشتن روابط می‌گردد
ج) و راه آخر آنکه آن را پذیرفته و با کنترل و جهت دادن مثبت به آن، این انرژی عظیم را مهار کرده و در پیشبرد اهداف سازنده از آن سود بریم
کدام گزینه فوق بیشتر در مورد شما صادق است؟
در زندگی افراد و مسایل بسیاری وجود دارند که موجب برانگیختن خشم می‌گردند اما هرگاه همواره مغلوب آن‌ها شویم و اجازه دهیم تا خشم بر ما اعمال کنترل کند دیری نمی‌گذرد که جسم و روح ما دچار فرسودگی و زوال می‌گردد باید سعی کرد تا آنجا که ممکن است بیهوده خشمگین نشد یک عامل برانگیخته شدن خشم انتقادهای دیگران می‌باشد انتقادهایی که به‌ندرت واقعی بوده و به‌منظور بهبود رفتار و شخصیت ما بیان می‌گردند.
معمولاً افرادی که نابجا اقدام به انتقاد از شما می‌کنند اهداف زیر را در سر دارند:
● دلسرد ساختن و ارعاب شما
● انداختن اشتباهات، تقصیرات و گناه خود به گردن شما
● تغییر و کنترل شما
● سرپوش نهادن به عیوب و کاستی‌های خود
● حسادت به شما
● تخلیه عقده‌ها، خشم‌ها و ناکامی‌های گذشته خود
بنابراین در واکنش به این‌گونه انتقادها خونسردی خود را حفظ کرده و با قاطعیت، اما با آرامش در مقابل منتقد خود بایستید نکته دیگر آنکه خود را برای موضوعاتی که کنترل روی آن‌ها ندارید خشمگین نسازید شما تنها قادر به تغییر خود و واکنش خود نسبت به دنیای پیرامون خود می‌باشید نکته آخر آنکه خشم از طرز تفکر ما نسبت به وقایع پیرامون‌مان نشئت می‌گیرد نه از خود وقایع، بنابراین با کنترل افکارتان خشم خود را نیز تحت کنترل خویش در آورید.
هیچ‌چیز و هیچ‌کس قادر به خشمگین ساختن شما بدون اراده و خواسته شما نبوده و هنگامی‌که به فردی چنین اجازه‌ای را می‌دهید تا شما را خشمگین سازد در واقع کنترل خود را به دست آن فرد سپرده‌اید.
چگونه خشم خود را کنترل کنیم؟
ابتدا مهارت‌هایی که برای کنترل خشم نیاز دارید را بشناسید
۱ طیفی از احساسات را که در برگیرنده خشم می‌شود بشناسید
۲ رفتارهای پرخاشگرانه خود و دیگران را بشناسید
۳ پیامدهای احتمالی رفتارهای پرخاشگرانه برای خود و دیگران بشناسید
۴ رفتارهای که موجب آسیب‌رساندن به خود می‌شود را بشناسید
۵ افکار و احساسات مقدم بر رفتار پرخاشگرانه را بشناسید
۶ نشانه‌های درونی احساس خشم را بشناسید
۷ مکانیزم‌های مقابله‌ای کنترل خشم را تمرین کنید و بیاموزید
۸ خشم خود را بدون از دست دادن کنترل خود بروز دهید
آیا طیفی از احساسات را که در برگیرنده‌ی خشم‌اند را می‌شناسید؟
در زیر برخی از این احساسات آمده‌اند اگر چنین تجربه‌ای داشته‌اید آن را تجسم و بعد برای خود تشریح کنید.
• خجالی
• برانگیختگی
• حسادت
• ناامیدی
• ترس
• غمگینی
• درماندگی
• ناامنی
آیا رفتارهای پرخاشگرانه‌ای خود و دیگران را می‌شناسید؟
اگر چنین تجربه‌ای داشته‌اید آن را برای خود تجسم و بعد تشریح کنید؟
● پرتاب کردن اشیا یا لگد زدن به کسی یا چیزی
● چیزی را شکستن
● سرکسی داد زدن
● هل دادن، چنگ زدن و طعنه زدن
● شایعه درست کردن
● بدجور به کسی نگاه کردن
● سکوت کردن

آیا پیامدهای احتمالی رفتارهای پرخاشگرانه برای خود و دیگران می‌شناسید؟
اگر چنین تجربه‌ای داشته‌اید آن را برای خود تجسم و بعد تشریح کنید؟
● آسیب جسمی به خود یا دیگران رساندن
● از بین بردن دارایی‌ها و اموال خود
● از دست دادن خانواده و دوستان
● از دست دادن مزایای اجتماعی
● زندانی شدن
● بی‌اعتبار و بدنام شدن