کتاب تحولات بازآفرینی شهری

فهرست
عنوان صفحه
فصل 1 9
تحولات متأخر بازآفرینی شهری 9
بازآفرینی شهری 10
رویکردهای بازآفرینی شهری 13
بازآفرینی شهری به عنوان مسئله‌ای بدقلق 15
فصل 2 17
تغییرات بستری در حوزه مدیریت بازآفرینی شهری 17
جهانی‌شدن و مدیریت بازآفرینی شهری 18
رویدادها در شهر 22
جهانی‌شدن و بازاریابی مکان 23
رویکرد توسعه پایدار و تأکید بر اجتماع محلی 24
حکمروایی شهری و تغییر رویکردها به دولت 28
فصل 3 31
تحولات مدیریت بازآفرینی شهری 31
برنامه ریزی در حوزه عمومی و نهادهای محلی 31
مشارکت، رهیافت برنامه ریزی همکارانه و ظرفیت های توسعه 49
برنامه ریزی توسعه و مدیریت بازآفرینی شهری 69
تحول از مدیریت گرایی به سوی همکاری 89
فصل 4 109
نقش حکمروایی خوب در بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری 109
فصل 5 115
مدیریت بافت‎های فرسوده شهری 115
فصل 6 123
بازآفرینی پایدار محلات ناکارآمد شهری 123
منابع 129

تحولات متأخر بازآفرینی شهری
هر شهر و یا محدوده‌ای از شهر تحت تأثیر روال‌ها و فرآیندهای تغییر قرار دارد.برخی از شهرها و یا محدوده‌ها و نواحی از آنها بدون مشکل و مسئله در فرآیندهای معمول توسعه قرار دارند و در نتیجه فرآیند تغییر و توسعه در آنها به صورت خودبه خودی صورت می‌گیرد در این میان برخی دیگر به دلایل متفاوتی از چرخه فرآیند توسعه خارج شده و به صورت گسترده یا خرد دچار فرسودگی و زوال می‌شوند.شاید نتوان تئوری مفهومی مشخصی را در زمینه مفهوم «فرسودگی » و «افت » شهری یافت در عین حال تعاریف متفاوتی در این زمینه مطرح می‌شوند واژه افت و زوال در بستر توسعه شهری به معنای عدم اشتغال جدایی گزینی، اجتماعی فرسودگی کالبدی و در نتیجه تنزل شرایط کیفیت زندگی در این نواحی است.در بسیاری از تعاریف رکود و زوال با تأکید بر جنبه‌های اقتصادی فرسودگی در نظر گرفته می‌شوند در این رویکرد، افت زوال و فرسودگی همراه با کاهش جمعیت به دلیل مهاجرت به بیرون و کاهش اشتغال همراه با رکود در فعالیت‌ها، تجارت و در عین حال مرتبط با دو عامل اصلی دیگر کالبدی و اجتماعی تعریف می‌شود این نوع نگاه به مسئله فرسودگی تأکید بیشتری بر فرسودگی و ناکارآمدی عملکردی دارد.
متابولیسم فضایی و به ویژه اجتماعی شهر مجموعه‌ای از ظرفیت‌ها و محدودیت‌هایی را در شرایط کالبدی و اجتماعی سبب می‌شود که منجر به شکل‌گیری محدوده‌هایی نابرابر در گستره شهر می‌شود. این نابرابری‌ها در کیفیت محیطی هم کالبدی و هم اجتماعی در بعضی نواحی شهری افزایش‌یافته و در برخی دیگر کاسته می‌شود و در نهایت به بدتر شدن شرایط کالبدی ـ اجتماعی، کاهش کیفیت زندگی گروه‌های اجتماعی ساکن در آن محدوده‌ها و کیفیت محیطی در شهر می‌گردد.
با وجود اینکه همه بررسی‌ها نشان می‌دهد که فرسودگی پدیده‌ای تک‌بعدی نیست اما اکثر مطالعات تنها با بررسی یک عامل شروع‌شده و در نهایت به جای در نظر گرفتن سایر عوامل مؤثر بر فرسودگی اثرات و پیامدهای فرسودگی را مورد بررسی قرار می‌دهند نتیجه نهایی این است که اکثر نظریه‌های مرتبط با تغییرات شهری تنها به بخشی از این فرایند پیچیده می‌پردازند بنابراین ضروری است چه در بررسی این چالش و چه در رویکردهای مواجهه با آن به پیچیدگی و چندبعدی بودن این مفهوم پرداخته شود.

بازآفرینی شهری
بازآفرینی شهری رویکردی یکپارچه در زمینه مشکلات فرصت‌ها استراتژی‌ها و اقدامات در حوزه‌های کالبدی، محیطی اجتماعی و اقتصادی است به عقیده رابرتز (2000) بازآفرینی به عنوان رویکردی یکپارچه و جامع و مجموعه‌ای از اقدامات مرتبط با آن است که منجر به رفع مشکلات شهری شده و به دنبال بهبود پایدار شرایط اقتصادی، اجتماعی کالبدی و محیطی یک محدوده موضوع تغییر می‌باشد.

در علم زیست‌شناسی، بازآفرینی به معنای رشد مجدد بافت آسیب‌دیده یا از میان رفته، یا ترمیم و بازگرداندن آن به وضعیت اولیه خود است.در مورد نواحی شهری نیز به همین صورت است.بازآفرینی با رشد مجدد فعالیت‌های اقتصادی در مکان‌هایی که این فعالیت‌ها از میان رفته‌اند ترمیم عملکردهای اجتماعی در مکان‌هایی که دچار عدم کارایی، هستند یا انسجام اجتماعی در مکان‌هایی که محرومیت‌های اجتماعی به آمده و بهبود کیفیت محیطی یا تعادل زیست‌محیطی در مکان‌هایی که از میان رفته است، مرتبط است.بنابراین، بازآفرینی شهری بیشتر به جنبه مدیریت و برنامه‌ریزی برای بافتهای شهری موجود مرتبط است تا برنامه‌ریزی و توسعه نواحی شهری جدید.
بازآفرینی شهری دارای مفهومی فراتر از نوسازی (فرآیند با غلبه رویکرد تحولات کالبدی) و دیگر رویکردهای توسعه شهری است.بازآفرینی شهری دارای مفهومی یکپارچه همراه راهبردهایی بلندمدت با رویکردی استراتژیک است.بنابراین از ویژگی‌های اصلی برنامه‌های بازآفرینی شهری می‌توان به رویکرد جامع و فرآیندی بلندمدت و تدریجی اشاره نمود.
بررسی‌های اسنادی نشان می‌دهد که اگرچه در ابتدا عبارت بازآفرینی شهری تا حدودی معادل نوسازی شهری به کار می‌رفت و خود واجد معنای تازه‌ای، نبود ولی به تدریج این واژه در مقابل تبعات منفی «نوسازی شهری» بار معنایی مثبتی یافت با وجود تعاریف جامع از بازآفرینی شهری و اهداف و رویکردهای آن عدم تعریف دقیق اهداف بازآفرینی سبب انتظارات بالا و غیرواقعی به ویژه در میان اجتماعات محلی می‌گردد تبیین اهداف چندگانه در پروژه‌های بازآفرینی به معنای این است که اولویت‌بندی و تمرکز بر اهداف عملیاتی دشوار است، بنابراین سیاست‌های بازآفرینی شهری در اجرا و تأمین منابع از سوی حکومت‌های مرکزی و در مقیاس زمانی موردنظر آنها که معمولاً کوتاه است و دستیابی به تغییر واقعی آن در این بازه زمانی با مسئله همراه است.در بسیاری از کشورها سیاست‌های حکومت مرکزی به جای اقدامات طولانی‌مدت در راستای تحقق، پایداری در جهت اقدامات اصلاحی سریع است.همه این بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازآفرینی شهری در پی این است که با ایجاد تغییرات مثبت و پایدار، سبب بهبود وضعیت، کالبدی، اجتماعی اقتصادی و محیطی محدوده هدف شود.
بازآفرینی در محدوده یک ناحیه یا محله معنا می‌یابد و کانون‌های رشد ایزوله در درون نواحی گسترده‌تر فرسوده اغلب سبب جابجایی تغییر مکان مفهوم محلیت می¬شود این رویکرد نه تنها سبب بهبود شرایط کلیت محله نمی‌شود بلکه به جای برنامه‌ریزی یکپارچه درون نواحی شهری گسست را در درون خود به همراه دارد.این انتقاد به ویژه در اجرای پروژه‌های پرچم در درون شهرها بسیار به چشم می‌خورد بنابراین ایجاد جزیره‌های نوسازی در دریای فرسودگی نه تنها سبب بهبود شرایط نمی‌شود بلکه تضاد فضایی را نیز دامن میزند، این رویکردها بازگشت به مفهوم توسعه یکپارچه محله‌ای را بیش از پیش حائز اهمیت می‌سازد.
نکته قابل‌توجه این است که ابعاد غیر کالبدی و محیطی بازآفرینی، شهری دارای اهمیت بسیار گسترده‌ای است.ابعاد اجتماعی – فرهنگی و اقتصادی بازآفرینی آن را در عین جامعیت با پیچیدگی‌های بسیار زیادی همراه نموده است اقتصاد دارای ساختاری اجتماعی است و ساختارهای اجتماعی دارای تأثیری مستقیم بر خروجی‌های اقتصادی مانند همکاری بازار کار و نوآوری است.بازآفرینی شهری با ماهیت یکپارچه و چندبعدی، خود به عنوان فرآیند چندوجهی مطرح می‌شود که هدف آن بهبود کیفیت زندگی در نواحی شهری و در عین حال باز سازمان‌دهی اقتصاد اجتماعی به ویژه در سطح محلی است. سرمایه‌گذاری در مردم از طریق افزایش حمایت و پشتیبانی از ایده‌های کارآفرینانه به عنوان بخشی از اقدامات در زمینه بازآفرینی اقتصادی در سطح محلی است در عین حال این اقدامات از بعد اجتماعی می‌تواند منجر به تحقق اهداف اجتماعی شامل یکپارچگی اجتماعی، آموزش مهارت‌ها و فراهم آوردن مشاغل محلی شوند.