کتاب بهینه سازی زنجیره تامین غیر قطعی

فهرست مطالب 1
فصل اول: کلیات موضوع 11
1-1- مقدمه 12
1-2- معرفی مسئله 12
1-3- بیان مسئله 16
فصل دوم: مرور ادبیات 17
2-1- مقدمه 18
2-2- زنجیره تامین 18
2-2-1- تاریخچه 18
2-2-2- تعریف مدیریت زنجیره تامین 19
2-2-2-1- زنجیره تامین 20
2-2-2-2- مدیریت زنجیره تامین 20
2-3- بهینه سازی زنجیره تامین 22
2-3-1- معیارهای بهینه سازی زنجیره تامین 25
2-3-2- سطوح تصمیم گیری در بهینه سازی زنجیره تامین 28
2-3-3- رویکرد مدل سازی تحلیلی زنجیره تامین 29
2-3-3-1- برنامه ریزی خطی 30
2-3-3-2- برنامه ریزی غیر خطی 31
2-3-3-3- برنامه ریزی چند هدفه 31
2-3-3-4- برنامه ریزی احتمالی و فازی 33
2-4- عدم قطعیت در زنجیره تامین 35
2-4-1- منابع عدم قطعیت در زنجیره تامین 37
2-4-2- روش های نمایش عدم قطعیت در زنجیره تامین 38
2-5- برنامه ریزی چند سطحی 45
2-5-1- تاریخچه برنامه ریزی دو سطحی 46
2-5-2- مدل ریاضی برنامه ریزی دو سطحی 48
2-5-3- روش های حل مسائل برنامه ریزی چند سطحی 50
2-5-4- طبقه بندی مسائل برنامه ریزی چند سطحی 55
2-5-4-1- خطی / غیر خطی 55
2-5-4-2- پیوستگی / گسستگی متغیرهای تصمیم 57
2-5-4-3- قطعیت/ عدم قطعیت داده های مسئله 59
2-5-4-4- تعدد اهداف در سطوح مختلف 61
2-5-4-5- تعداد پیروها/ پیشروها 62
2-6- جمع بندی و اهداف تحقیق 64
فصل سوم: ارائه مدل 71
3-1- مقدمه 72
3-2- معرفی مسئله 72
3-3- مفروضات مسئله 74
3-4- مجموعه ها (علائم)، پارامترها و متغیرهای تصمیم مسئله 75
3-5- ارائه مدل 77
3-5-1- مدل سطح پیشرو 77
3-5-1-1- توابع هدف 77
3-5-1-2- محدودیت های مسئله پیشرو 78
3-5-2- مدل سطح پیرو 80
3-5-2-1- توابع هدف 80
3-5-2-2- محدودیت ها 80
3-5-3- مدل نهایی 82
3-6 جمع بندی 84
فصل چهارم: پیاده سازی روش و تحلیل نتایج 85
4-1- مقدمه 86
4-2- روش حل 86
4-2-1- تبدیل مسئله غیر قطعی به مسئله قطعی 86
4-2-2- تبدیل مسئله دو سطحی به تک سطحی 89
4-2-3- حل مسئله چند هدفه به دست آمده 101
4-2-4- خلاصه روش حل 105
4-3- مثال عددی 106
4-4- نتایج محاسباتی و تحلیل نتایج 109
4-4-1- میزان رضایت تصمیم گیرندگان از دستیابی به آرمان ها 112
4-4-2- میزان تابع هدف هزینه 115
4-4-3- میزان تابع هدف زمان تحویل 118
4-5- جمع بندی 120
فصل پنجم: جمع بندی و پیشنهاد برای مطالعات آتی 120
5-1- جمع بندی و نتیجه گیری 121
5-2- مطالعات آتی 123

در رقابت های جهانی موجود در عصر حاضر، باید محصولات متنوع را با توجه به درخواست مشتری در دسترس وی قرار داد. خواست مشتری بر کیفیت بالا و خدمت رسانی سریع، موجب افزایش فشارهایی شده که قبلا وجود نداشته است، در نتیجه شرکت ها بیش از این نمی توانند به تنهایی از عهده تمامی کارها بر آیند. در بازار رقابتی موجود، بنگاه های اقتصادی و تولیدی علاوه بر پرداختن به سازمان و منابع داخلی، خود را به مدیریت و نظارت بر منابع و ارکان مرتبط خارج از سازمان نیازمند یافته اند. علت این امر در واقع دستیابی به مزیت یا مزایای رقابتی با هدف کسب سهم بیشتری از بازار است.
بر این اساس فعالیت هایی نظیر برنامه ریزی عرضه و تقاضا، تولید و برنامه ریزی محصول، خدمت نگهداری کالا، کنترل موجودی، توزیع، تحویل و خدمت به مشتری که قبلا همگی در سطح شرکت انجام می شده اینک به سطح زنجیره عرضه انتقال پیدا کرده است. مسئله کلیدی در یک زنجیره تامین، مدیریت و کنترل هماهنگ تمامی این فعالیت ها است. مدیریت زنجیره تامین (SCM) پدیده ای است که این کار را به طریقی انجام می دهد که مشتریان بتوانند خدمت قابل اطمینان و سریع را با محصولات با کیفیت در حداقل هزینه دریافت کنند. از این رو بهینه سازی زنجیره تامین به عنوان بسیار مهم برای شرکت های مختلف مطرح گردیده است.
بهینه سازی زنجیره تامین کاربرد فرایندها و ابزارها برای تضمین عملیات بهینه یک زنجیره تامین تولید و توزیع است. این بهینه سازی شامل قرار دادن موجودی در زنجیره تامین، کمینه کردن هزینه های عملیاتی (شامل هزینه های تولید، هزینه های حمل و نقل و هزینه های توزیع) می باشد.
چالش های بهینه سازی زنجیره تامین، پیاده سازی استراتژی مناسب برای حداقل کردن هزینه ها و افزایش انعطاف پذیری در یک بازار رقابتی و پیچیده توام با عدم قطعیت می باشد. از سوی دیگر عناصر فعال در یک زنجیره تامین ممکن است کاملا با یکدیگر در همکاری و مشارکت نباشند و بر عکس ممکن است کاملا با یکدیگر در تعارض کامل نیز باشند. بنابراین مدلسازی این نوع سیستم ها به وسیله برنامه ریزی های متعارف صفر و یک و برنامه ریزی های خطی مناسب به نظر نمی آید. از این رو این ساختار سلسله مراتبی از نظر ریاضیاتی به صورت برنامه ریزی چند سطحی مدلسازی می گردد.
در مسائل تصمیم گیری چند سطحی دنیای واقعی، سطح پیرو تصمیم گیری چند سطحی ممکن است شامل بیشتر از یک واحد تصمیم گیری باشد. بنابراین انتخاب پیشرو به وسیله اهداف و استراتژی های شرکای پیروش تحت تاثیر قرار می گیرد. برای هر تصمیم شدنی پیشرو، آن پیروها می توانند عکس العمل های مختلف مربوط به خود را دارا باشند. از سوی دیگر در بسیاری از مسائل بهینه سازی زنجیره تامین در جهان واقعی با چندین هدف، اغلب اهداف متعارض رو به رو می باشیم. به طور سنتی بیشترین تمرکز مطالعات انجام شده بر کمینه سازی هزینه ها یا بیشینه سازی در آمدها به عنوان یک مسئله بهینه سازی تک هدفه بوده است.
در حالی که در زنجیره تامین واقعی ممکن است مدیران به دنبال بهینه سازی چندین هدف متعارض نظیر کاهش هزینه ها و افزایش رضایت مشتری و ….. به طور همزمان باشند. هم چنین عدم قطعیت فاکتور اصلی است که کارایی ترکیب و هماهنگی زنجیره های تامین را تحت تاثیر قرار می دهد و تمایل به گسترش به بالا و پایین زنجیره دارد که به طور قابل ملاحظه ای منجر به اثر گذاشتن بر روی عملکرد زنجیره تامین شود. این عدم قطعیت ممکن است در موارد متعددی رخ دهد نظیر عدم قطعیت در تقاضا، تامین (زمان تحویل و ….. ) هزینه های زنجیره تامین و ….. . از آن جایی که وجود عدم قطعیت در مدل های زنجیره تامین باعث افزایش پیچیدگی مسائل مربوط به زنجیره تامین می شود، مدل برنامه ریزی چند سطحی چند هدفه چند پیرو تحت شرایط عدم قطعیت بررسی شده و چگونگی مواجهه هر موجودیت با شرایط عدم قطعیت برای تعیین سطح بهینه متغیرها و به منظور حداقل سازی هزینه ها و منابع و زمان تحویل در این ساختار سلسله مراتبی تعیین می گردد. این ایده به صورت یک مسئله برنامه ریزی دو سطحی و چند هدفه با در نظر گرفتن عدم قطعیت در پارامترهای تقاضای مشتری و هزینه های زنجیره مدل سازی گردیده است. امروزه تحقیقات بسیاری در زمینه بهینه سازی زنجیره تامین چند هدفه در شرایط عدم قطعیت صورت گرفته است و از رویکردهای متفاوت برای حل این مسائل استفاده شده است. با این وجود تحقیقات اندکی برای بهینه سازی زنجیره تامین با ساختار سلسله مراتبی در مرور ادبیات دیده می شود و اهم این تحقیقات بر مسئله قیمت گذاری در زنجیره تامین تاکید داشته است.

در دو دهه 60 و 70 میلادی سازمان ها برای افزایش توان رقابتی خود تلاش می کردند تا با استاندارد سازی و بهبود فرایندهای داخلی خود، محصولی با کیفیت بهتر و هزینه کمتر تولید کنند. در آن زمان تفکر غالب این بود که مهندسی و طراحی قوی و نیز عملیات تولید منسجم و هماهنگ، پیش نیاز دستیابی به خواسته های بازار و در نتیجه کسب سهم بازار بیشتری است. به همین دلیل سازمان ها تمام تلاش خود را بر افزایش کارایی معطوف می کردند. (الهی و همکاران، 1381). در دهه 80 میلادی، با افزایش تنوع در الگوهای مورد انتظار مشتریان، سازمان ها به طور فزاینده ای به افزایش انعطاف پذیری در خطوط تولید و توسعه محصولات جدید برای ارضای نیازهای مشتریان علاقه مند شدند.
در دهه 90 میلادی به همراه بهبود در فرایندهای تولید و به کارگیری الگوهای مهندسی مجدد، مدیران بسیاری از صنایع دریافتند که برای ادامه حضور در بازار، تنها بهبود فرایندهای داخلی و انعطاف پذیری در توانایی های شرکت کافی نیست بلکه تامین کنندگان قطعات و مواد نیز باید موادی با بهترین کیفیت و کمترین هزینه تولید کنند و توزیع کنندگان محصولات نیز باید ارتباط با سیاست های توسعه بازار تولید کننده داشته باشد. با چنین نگرشی رویکردهای زنجیره تامین و مدیریت آن پا به عرصه وجود نهاد. از طرف دیگر با توسعه سریع فناوری اطلاعات در سال های اخیر و کاربرد وسیع آن در مدیریت زنجیره تامین، بسیاری از فعالیت های اساسی مدیریت زنجیره با روش های جدید در حال انجام است.