کتاب بررسی رابطه بین اضطراب اجتماعی، سب کهای دلبستگی، باورهای غیر منطقی، هوش هیجانی و ابراز وجود با احساس غربت در دانشجویان غیر بومی

فهرست
عنوان صفحه
فصـل اول 13
موضوع مطالعه 13
اهمیت مطالعه 18
فرضیه های پژوهش 20
تعریف عملیاتی و مفهومی متغیر های پژوهش 20
احساس غربت 20
اضطراب اجتماعی 21
تفکر غیرمنطقی 21
ابراز وجود 22
هوش هیجانی 22
سبک های دلبستگی 23
فصـل دوم 25
پیشینه مطالعه 25
دیدگاه های مختلف در مورد احساس غربت 27
دیدگاه دلبستگی به محل 27
دیدگاه تعلق پذیری 28
دیدگاه نظریه پردازان شخصیت 28
دیدگاه روانشناسی اجتماعی 29
دیدگاه الیس 30
دیدگاه فیشر 30
دیدگاه پردازش اطلاعات 31
احساس غربت و اضطراب 32
علایم احساس غربت 32
عوامل مرتبط با احساس غربت 34
پیشگیری از احساس غربت 35
روش های غلبه بر احساس غربت برای دانشجویان 36
سبک های دلبستگی 37
انواع سبک های دلبستگی 38
مراحل دلبستگی 41
دلبستگی به همسالان 42
دلبستگی بزرگسالی 43
دیدگاه های مختلف در مورد دلبستگی 43
دیدگاه روانکاوی 43
دیدگاه فروم 45
نظریه آلپورت 47
نظریه آبراهام مازلو 47
احساس غربت و دلبستگی 48
هوش هیجانی 49
شکل گیری دیدگاه هوش هیجانی 50
اهمیت هوش هیجانی در سازگاری با محیط 50
دیدگاه آوِریل 51
مباني زيستي هوش هيجاني 52
دیدگاه مذهب در مورد هوش هیجانی 53
دیدگاه گلمن 53
نظریه هوش چندگانه 54
مؤلفه های اصلی هوش هیجانی و عوامل مؤثر در هر مؤلفه 54
پیامدهای افزایش هوش هیجانی 55
راه های افزایش هوش هیجانی و به دنبال آن سازگاری 56
هوش هیجانی و احساس غربت 56
باورهای غیر منطقی 58
دیدگاه الیس 58
دیدگاه داتیلیو 59
دیدگاه هارنیش 60
دیدگاه شناختی-رفتاری 60
مفروضات زيربنايي در درمان REBT 61
باورهای غیرمنطقی در نظریه الیس 62
احساس غربت و باورهای غیر منطقی 64
ابراز وجود 64
دیدگاه های مختلف در مورد ابراز وجود 66
لازاروس 66
دیدگاه ولپه 67
دیدگاه استوارت 67
دیدگاه سالتر 68
دیدگاه جویس 68
دلایل رفتارهای غیر قاطعانه 69
حقوقی که هر فرد برای دفاع از آنها نیازمند ابراز وجود است 70
مهارت های هفت گانه مرتبط با جرات ورزی 71
احساس غربت و ابراز وجود 71
اضطراب اجتماعی 73
دیدگاه پردازش اطلاعات 74
دیدگاه شناختی 75
فرضیه گوش به زنگی-اجتناب 76
دیدگاه لیتنبرگ 76
طبقه بندی اضطراب اجتماعی 77
ملاک های طبقه بندی اضطراب اجتماعی 77
انواع فرعی اضطراب اجتماعی 77
طبقه بندی راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی ((DSM-IV-TR 78
درمان اضطراب اجتماعی 78
احساس غربت و اضطراب اجتماعی 79
پیشینه پژوهش 80
پیشینه پژوهشی خارجی 81
پیشینه پژوهش (داخلی) 88
خلاصه فصل 90
فصـل سوم 93
روش مطالعه 93
طرح پژوهش 94
جامعه آماری و روش نمونه گیری 94
ابزار پژوهش 95
مقیاس احساس غربت 95
مقیاس خودگزارشی ابراز وجود 96
مقیاس اضطراب اجتماعی واتسون وفرند 97
مقیاس خودگزارشی هوش هیجانی پترایدز و فورنهام 98
مقیاس سبک دلبستگی کولینز و رید 102
مقیاس افکار خودکار 102
روش های آماری 105
فصـل چهارم 107
یافته های مطالعه 107
یافته های توصیفی 108
یافته های مربوط به فرضیه ها 111
فصـل پنجم 119
بحث و نتیجه گیری 119
الف) بحث و نتیجه گیری مربوط به فرضيه‌هاي پژوهش 121
رابطه بین اضطراب اجتماعی و احساس غربت 121
رابطه بین ابراز وجود و احساس غربت 123
رابطه بین باورهای غیرمنطقی خودکار و احساس غربت 124
رابطه بین سبک های دلبستگی و احساس غربت 125
رابطه بین هوش هیجانی و احساس غربت 127
منـابع و مآخـذ 129
منابع فارسی 130
منابع غیر فارسی 136

هر ساله دانشجویان زیادی خانه را به قصد ورود به دانشگاه ترک می¬کنند. این امر به همان اندازه که برای فرد فرصت¬های جدید به همراه می آورد، وی را با چالش¬ها و عوامل تنش¬زا روبرو می¬کند که به نحوی اجتناب ناپذیر با چنین انتقالی هستند. بنابراین دانشجویان با عوامل به ستوه آورنده هیجانی و تنیدگی¬زاهای اجتماعی روبه¬رو می¬شوند که یکی از آنها احساس غربت نسبت به دیار، خانواده و دوستانی است که در اثر نقل مکان از آنان دور شده¬اند. پدیده احساس غربت عبارتست از وضعیت پیچیده شناختی، انگیزشی و هیجانی خاصی که با اشتغالات ذهنی فراوان در مورد محیط قبلی و تمایل به بازگشت به سمت آن همراه است و معمولا با خلق افسرده و علایم مختلف روان-تنی تجربه می¬شود (اژه¬ای، دهقانی، گنجوی و خداپناهی، 1387).
احساس غربت در زن و مرد و بزرگسال و کودک، شبیه به هم است و حتی سالیان طولانی پس از ترک خانه اصلی هنوز در فرد تداوم دارد (وان تیلبرگ ، و ینگر هوتس و وان هک ، 2005، به نقل از وات و باجر ، 2009). این احساس ممکن است نشانه¬ای از دیگر مشکلات روانی داشته و یا دارای وجوه مشترکی با آنها باشد. احساس غربت همان گونه که با افسردگی مرتبط است، با افزایش مشکلات شناختی از جمله خطاهای حافظه و ضعف تمرکز (که احتمالاً از نشخوارهای ذهنی درباره خانه ناشی می¬شود) رابطه دارد (بن ، هاروی ، گیلبرت و آیرونز ، 2005).
چند مدل برای احساس غربت پیشنهاد شده که مهم¬ترین آنها عبارتند از: 1) مدل جدایی (که احساس غربت شکلی از واکنش سوگ در پاسخ به جدایی از محیط خانگی، فعالیت-های عادتی و افراد مهم زندگی است) (فیشر ، موری و فریزر ، 1985، به نقل از بن و همکاران، 2005).
2) مدل فشار کاری (این مدل روی فشارهای محیطی که با مطالبات محیطی و عدم کنترل بر آن همراه است، اشاره می¬کند).
3) مدل ترکیبی (در این مدل احساس غربت از اثرات ناشی از جدایی از محیطی آشنا و ورود به محیط ناآشنا حاصل می¬گردد) (فیشر و هود ، 1987، به نقل از بن و همکاران، 2005). در تحقیقات بعدی احساس غربت شکلی از واکنش سوگ نسبت به افراد و مکان-هاست که در آنها دو عامل مشخص را مد¬نظر قرارداد: الف) دلبستگی به خانه (ب) اکراه نسبت به محیط جدید (وات و همکاران، 2009).
دانشجویان در هنگام ورود به دانشگاه، علاوه بر مواجه شدن با موقعیت آموزشی جدید، باید خود را با شرایط فرهنگی و اجتماعی محل تحصیل نیز سازگار کنند. همچنین، باید زندگی به صورت مستقل را نیز بیاموزند زیرا از حمایت کمتری از طرف خانواده برخوردار می¬شوند، از طرف دیگر، باید مسئولیت اعمال خود را بپذیرند زیرا در جامعه دانشگاهی خود او را مسئول اعمالش می¬دانند نه خانوادش را (اسکوپلیت ، 2010). در کنار مسائل یاد شده، فشار روانی حاصل از عدم آگاهی نسبت به چالش¬های پیش¬رو، به شکل قابل مشاهده¬ای نمایان می¬شود و گاه این فشار روانی موجب افزایش بروز بیماری¬های جسمی نیز می¬شود (رادمین ، 2009).

دانشجویانی که دچار احساس غربت می¬شوند نارضایتی بیشتری از تحصیل در دانشگاه دارند و مشکلات تحصیلی و احتمال ترک تحصیل در آنان 3 برابر جمعیت عادی است (آدلف ، کلیزمن و دمرز ،2001). احساس غربت می¬تواند به کمبود روابط اطمینان بخش و احساس تنهایی منجر شود و زمینه ساز احتمال بروز اضطراب، افسردگی، مصرف مواد، الکل و حتی خودکشی گردد. بسیاری از محققان معتقدند بیشتر دانشجویانی که دچار احساس غربت می¬شوند در زمینه تعاملات اجتماعی به¬خصوص برقراری تماس و دریافت حمایت دچار ضعف بوده و به شیوه¬ای جرئتمندانه عمل نمی¬کنند. دانشجویانی که احساس غربت بالاتری دارند، از مهارت¬های جرات ورزی کمتری برخوردارند (آزیر ، گرنگر ، دبری و دکروکسی ، 1991)
افراد دارای هوش هیجانی بالاتر احساسات و تمایلات خود را بیشتر ابراز می¬کنند و در نتیجه شبکه اجتماعی وسیع¬تر و حمایت اجتماعی بیشتری برای خود فراهم می¬کنند. برخورداری از حمایت اجتماعی نیز به نوبه خود باعث ارتقاء سلامت روان و محافظت در برابر استرس ها و احساس غربت و همچنین افزایش اعتماد به نفس، کارایی و اعتماد به شرایط محیطی که به تازگی با آن برخورد کرده است می¬شود (بل و برومنیک ،1998، به نقل از قنبری، آزادفلاح، رسول زاده طباطبایی و فرهادی، 1385).

استروب ، ون ولیت ، هواستون و ویلیس (2002) نشان داد که سبک¬های دلبستگی با میزان احساس غربت، افسردگی و ثبات هیجانی رابطه دارد طوری که افراد دلبسته نا ایمن احساس غربت بیشتر، ثبات هیجانی کمتر و احساس تنهایی و افسردگی بیشتری داشتند همچنین آسیب پذیری در برابر احساس غربت تحت تاثیر سبک دلبستگی است و احساس غربت در میان افراد دلبسته نا¬ایمن رواج بیشتری دارد. شواهد دیگر نشان می¬دهد که ایمنی دلبستگی در بزرگسالان، نحوه مقابله فرد را با استرس¬زا¬های بهنجار مثل رفتن به دانشگاه را تحت تاثیر قرار می دهد. دانشجویانی که والدین مقتدر و آسانگیر داشتند، احساس غربت بیشتر و قویتری را نسبت به دانشجویانی با والدین مستبد یا بی تفاوت تجربه کردند، با این وجود دانشجویانی که والدینشان مستبد یا بی تفاوت بودند، مشکلات سازگاری بیشتری را نشان دادند. این تناقض ظاهری، به این شکل توجه پذیر است که دانشجویانی که والدین مقتدر یا آسان¬گیر دارند، به صورت عادی گرمی محبت و پذیرش و حمایت بیشتری دریافت می¬نمایند و به همین سبب هنگام ترک خانواده، احساس نیاز برای بازگشت به خانه و احساس تنهایی و خیال پردازی درباره خانه در آنها بیشتر است، لیکن این دانشجویان احساس غربت خود را به صورت مشکلات سازگاری متجلی نمی-سازند و علت آن هم می¬تواند داشتن مهارت¬های اجتماعی بیشتری برای دوست شدن و حفظ رفاقت باشد و از این جهت این دانشجویان حمایت بیشتری دریافت نموده احساس تنهایی نمی¬کنند و همچنین همانگونه که انتظار می¬رود، دانشجویان تحت فرزند پروری مقتدر یا آسان گیر، راهبردهای کنار آمدن موثرتری را مورد استفاده قرار می¬دهند که به اصطلاح، حل مشکل و طلب حمایت اجتماعی نامیده می¬شود و فرد را نسبت به زندگی در محیط جدید سازگارتر می¬کند (نیجهوف و انگلس ، 2007).
زندگی دانشجویی به دنبال خود افسردگی، اضطراب و پرخاشگری را افزایش می¬دهد که همین موارد موجب می¬شود که فرد نتواند از مهارت¬های مقابله¬ای موثر استفاده کند و نسبت به محل زندگی خود موفقیت¬های کمتری کسب کند. علاوه بر این، ممکن است تفاوت¬های فرهنگی موجب شود بسیاری از مهارت¬های فرد در فرهنگ جدید کارآمد نباشد. همچنین، افسردگی فرد موجب می¬شود خاطرات ناگواری از تجربیات اولیه خود از محل جدید بازسازی کند، این در حالی است که موارد مشابه در محل اصلی زندگی خود را به راحتی می¬پذیرفت (فریتس ، چین و دیمارنیس ، 2008).
تحقیق حاضر در پی بررسی این مسئله است که آیا اضطراب اجتماعی، سبک¬های دلبستگی، باورهای غیر منطقی خودکار، ابراز وجود و هوش هیجانی با احساس غربت در دانشجویان دانشگاه غیر بومی شهید چمران رابطه دارد؟

اهمیت مطالعه
افزایش نقل و انتقالات که امروزه در جمعیت دنیا بیش از هر زمان دیگری در گذشته است، سبب شده تا شرکت¬های چند ملیتی، سازمان¬های امداد بین المللی، مراکز جمعیت¬های سلامت روان، دانشگاه¬ها، مدارس شبانه روزی و اردوگاه¬های تابستانی کودکان، به¬طور فزاینده¬ای به جلوگیری و مداخلات احساس غربت علاقه مند گردند (توربر ،2005). از طرف دیگر افزایش مهاجرت بر میزان اهمیت بررسی احساس غربت افزوده است. مشکلات ناشی از مهاجرت در دو دسته کلی قرار دارد؛ مورد اول آشنایی کم¬تر با شبکه¬های ارتباطی، محیط جغرافیایی و زبان است و قسمت بعدی شامل، مشکلات مربوط به سازگاری با محیط منطقه جدید، یادگیری زبان جدید و شرایط فرهنگی است که این موارد استرس بالایی برای فرد به همراه دارد (تارتاکوسکی ، 2007)
یک جنبه مشخص از احساس غربت، عبارت است از نشخوار ذهنی و نا هماهنگی شناختی، این نیز به نوبه خود ممکن است یک وضعیت روانی غیر سازنده برای یادگیری اجتماعی در محیط جدید را به وجود آورد (بل و برومنیک، 1998). برآورد می¬شود که بین 50% تا 80% مردم، حداقل یکبار در زندگی احساس غربت را برای مدتی تجربه می-کنند ( بن و همکاران، 2005). احساس غربت به صورت اضطراب، ترس از مدرسه و سندرم نقل مکان بروز می¬کند که برای فرد مشکلات زیادی را به همراه دارد ( بایر و وِلچ ، 2004).
با توجه به این امر که بسیاری از دانشجویان برای ادامه تحصیل به سایر نقاط کشور و یا حتی کشورهای دیگر جابه¬جا می¬شوند و مدت نسبتاً طولانی را در محلی خارج از محل زندگی خود سپری کرده، قطعاً بسیاری از مشکلات مربوط به احساس غربت را تجربه می-کنند و همچنین از آنجایی که در جامعه ما به علت تفاوت¬های فرهنگی از نظر متغیرهای مستقل این پژوهش به¬خصوص هوش هیجانی و سبک های دلبستگی تفاوت¬های بسیار زیادی به چشم می¬خورد لزوم بررسی رابطه بین این متغیر¬ها با احساس غربت بسیار زیاد است نتایج چنین تحقیقی می¬تواند زمینه را برای اعمال آموزش¬ها و ایجاد آمادگی در افرادی که با این پدیده برخورد می¬کنند، فراهم نماید.

فرضیه¬های پژوهش
1- بین اضطراب اجتماعی با احساس غربت در دانشجویان غیر بومی دانشگاه شهید چمران رابطه مثبت وجود دارد.
2- بین سبک دلبستگی ایمن با احساس غربت در دانشجویان غیر بومی دانشگاه شهید چمران رابطه منفی وجود دارد.
3- بین سبک دلبستگی دوسوگرا با احساس غربت در دانشجویان غیر بومی دانشگاه شهید چمران رابطه مثبت وجود دارد.
4- بین سبک دلبستگی اجتنابی با احساس غربت در دانشجویان غیر بومی دانشگاه شهید چمران رابطه مثبت وجود دارد.
5- بین سبک¬های دلبستگی با احساس غربت در دانشجویان غیر بومی دانشگاه شهید چمران رابطه وجود دارد.
6- بین باورهای غیر منطقی خودکار با احساس غربت در دانشجویان غیر بومی دانشگاه شهید چمران رابطه مثبت وجود دارد.
7- بین هوش هیجانی با احساس غربت در دانشجویان غیر بومی دانشگاه شهید چمران رابطه منفی وجود دارد.
8- بین ابراز وجود با احساس غربت در دانشجویان غیر بومی دانشگاه شهید چمران رابطه منفی وجود دارد.
9- بین متغیرهای اضطراب اجتماعی، سبک¬های دلبستگی، باورهای غیر منطقی خودکار، هوش هیجانی و ابراز وجود با احساس غربت در دانشجویان غیر بومی دانشگاه شهید چمران رابطه چندگانه وجود دارد.
تعریف عملیاتی و مفهومی متغیر های پژوهش
احساس غربت
تعریف مفهومی: احساس غربت سازه¬ای شناختی، انگیزشی و هیجانی است که با اشتغالات ذهنی فراوان در مورد محیط قبلی و تمایل به بازگشت به سوی آن همراه است و معمولاً با خلق افسرده و علایم مختلف روان-تنی تجربه می شود (بن و همکارن، 2005). همچنین احساس غربت می¬تواند به صورت یک واکنش افسردگی مثل جدایی از یک محیط آشنا، همراه با خیالپردازی و اشتغال ذهنی در مورد محیط قبلی و آرزومندی شدید برای بازگشت به آن تعریف شود (یورلینگز-بونتک ، وینگر هوتس و فانتین ، 1994، به نقل از ورشور ، یورلینگز- بونتک، به نقل از سپین¬هوفن و دویجسنس ،2003)
تعریف عملیاتی: در این پژوهش برای سنجش احساس غربت از مقیاس احساس غربت ون ولیت (2001، به نقل از اژه¬ای، دهقانی، گنجوی و خداپناهی، 1387) استفاده شده است.

اضطراب اجتماعی
تعریف مفهومی: ترس بارز و مستمر از یک یا چند موقعیت یا عملکرد اجتماعی که در آن شخص با افراد نا آشنا مواجه است یا ممکن است موضوع کنجکاوی آنها قرار گیرد. شخص می¬ترسد به گونه¬ای رفتار کند که موجب تحقیر و شرمندگی او گردد (کاپلان و سادوک، 2003، ترجمه پور افکاری،1382).
تعریف عملیاتی: منظور از اضطراب اجتماعی نمره¬ای است که فرد از مقیاس ترس از ارزیابی منفی به¬دست می¬آورد (معتمدین، 1383).
تفکر غیرمنطقی
تعریف مفهومی: این افکار شامل شناخت¬های مزاحم و جملات خود بیانگری منفی است که افراد تجربه می¬کنند و متناسب با هر موقعیتی افراد قادرند تا فهرستی از افکار خودکار منفی را بیان کنند. افراد افسرده، افکار منفی خودکار غیر منطقی بیشتری را تجربه می-کنند (کازدین، 1990).
تعریف عملیاتی: منظور از تفکر منطقی در این پژوهش نمره ایست که فرد از پرسشنامه افکار خودکار می¬گیرد (کازدین ، 1990).

ابراز وجود
تعریف مفهومی: لازاروس (1973) ابراز وجود را توانایی نه گفتن، توانایی در خواست کردن آنچه که مطلوب است، توانایی بیان احساس های مثبت، توانایی آغاز کردن، ادامه دادن و خاتمه بخشیدن به گفتگوهای معمول تعریف می کند.
تعریف عملیاتی: منظور از ابراز وجود در این پژوهش نمره¬ای است که فرد در پرسشنامه خودگزارشی ابراز وجود هرزبرگر کسب می¬کند (معتمدین، 1383).

هوش هیجانی
تعریف مفهومی: هوش هیجانی عبارت است از توانایی ارزیابی و ابراز هیجان مربوط به خویشتن و دیگران، مهارت در کنترل و تنظیم هیجان¬های مربوط به خود و دیگران و بهره برداری از هیجان در مسئله گشایی (مایر و سالوی ، 1990). همچنین در تعریف دیگری هوش هیجانی مجموعه ای از توانایی ها، مهارت¬ها و ظرفیت¬هایی است که برای سازگاری موثر با زندگی به کار می¬رود. صفت هیجان به معنی تاکید بر این نکته است که این نوع خاص از هوش، از هوش شناختی متفاوت است (بار-آن ، 2000).
تعریف عملیاتی: منظور از هوش هیجانی، نمره است که فرد از پرسشنامه خودگزارشی هوش هیجانی پترایدز و فورنهام (1998، به نقل از شهبازی، 1384) کسب می کند.

سبک¬های دلبستگی
تعریف مفهومی: در روانشناسی تحولی پیوند عاطفی را که بین نوزاد و مادر پدید می¬آید دلبستگی می¬نامند. دلبستگی از زمان نوزادی شروع شده و در طول زمان ثابت می¬باشد، بدین معنا که روابط بعدی فرد با همسالان، دوستان، همسر و فرزندان را پیش بینی می-کند (بالبی، 1969، به نقل ازماسن و همکاران، ترجمه یاسایی، 1383).
تعریف عملیاتی: دلبستگی در این پژوهش نمره¬ای است که آزمودنی¬ها در پرسشنامه سبک دلبستگی کولینز و رید (1990، به نقل از مشهدی و محمدی، 1388) کسب می¬کنند.