کتاب بازار ‏سرمایه ‏و ‏صنعت ‏بیمه

مقدمه 9
فصـل اول 17
کلیات 17
اهمیت و ضرورت موضوع موردمطالعه 19
اهداف مطالعه 19
فرضیات 20
مفاهیم 20
بازار سرمايه 20
بیمه 21
فصـل دوم 23
مبانی نظری 23
تعریف سرمایه 24
مفهوم بازار سرمایه 25
ابزارهای بازار سرمایه 26
ابزارهای تأمين مالی درازمدت 26
سهام 26
اوراق قرضه 26
ابزارهای ویژه‌ی مدیریت ريسك 27
قراردادهای اختیار معامله 27
قراردادهای آتی 28
نهادهای بازار سرمایه 29
بورس اوراق بهادار 29
مزاياي بورس اوراق بهادار 31
مزاياي بورس اوراق بهادار از ديدگاه اقتصاد كلان 31
مزاياي بورس اوراق بهادار از ديدگاه واحدهاي اقتصادي (شركت‌هاي سرمايه‌پذير) 31
مزاياي بورس اوراق بهادار از ديدگاه سرمايه‌گذاران 32
بورس اوراق بهادار و کارکردهای آن در بازار سرمایه 33
تاریخچه‌ی بازار سرمایه در ایران 33
دوره‌ی نخست (1357-1346) 34
دوره‌ی دوم (1367-1358) 34
دوره‌ی سوم (1383-1368) 35
دوره‌ی چهارم (از 1384 تاکنون) 37
دورنمای بازار سرمایه 37
نقش بازار سرمايه در تأمين مالي بنگاههاي اقتصادي 38
اهمیت کاربردهای بازار سرمایه 39
نقش اطلاعات در بازار سرمایه 40
تعریف و مفهوم بیمه 42
تاریخچه‌ی بیمه در ایران 42
نقش صنعت بيمه به عنوان يك نهاد مالي در بازار سرمايه 44
بررسی صنعت بیمه در بازار سرمایه‌ی کشور 46
نقش صنعت بيمه در کاهش ريسک بازار سرمايهگذاري 48
‫چالش‌های حضور شرکت‌های بیمه در بازار سرمایه‬‬ 49‬‬‬‬‬
جايگاه بازار سرمايه و نقش آن در تقابل با بازار پول بیمه 53
واسطه‌گري بانك و بازار 54
نظريه‌ی معماري سيستم مالي 56
بازارهای پولی مشتقه و رشد اقتصادی 60
نقش صنعت بیمه در کاهش ریسک سرمایهگذاری در بازار سرمایه 62
لزوم كاهش ريسك‌ در بازار اوراق بهادار 63
روشهاي كاهش ريسك در بازار اوراق بهادار 64
مشاوره و سبدگرداني 64
صندوق تضمين اوراق بهادار 64
بازار تأمين اطمينان 65
اختيار معامله 66
مشخصات اختيار معامله‌هاي سهام 67
نوع قرارداد 67
حجم قرارداد 67
تاريخ انقضاء 67
قيمت‌هاي مورد توافق 68
شرايط پذيرش اختيار معاملات در بورس 68
آيا اختيار معامله نوعي بيمه است؟ 69
وجوه تشابه قرارداد بيمه و قراداد اختيار معامله 71
وجوه اختلاف قرارداد بيمه و قرارداد اختيار معامله 71
ريسك‌هاي قابل بيمه شدن 72
تناوب خطرها 72
تشابه و يك‌نواختي خطرهاي بيمه شده 72
كثرت خطرهاي مورد بيمه 72
تصادفي بودن خسارت 73
پراكنده بودن خطرها 73
شرايط بيمه‌ شدن اوراق بهادار 73
مدت اعتبار 73
تعهد بيمه‌گر 73
زمان تحقق خسارت 74
محاسبه‌ی خسارت 74
حجم قرارداد 74
شرايط پذيرش بيمه‌ی سهام يك شركت توسط بيمه‌گر 74
بيمه‌رسي 76
پیشینه 76
فصـل سوم 85
روش‌شناسی 85
روش مطالعه 86
جامعه‌ی آماری و حجم نمونه‌ی آماری 87
روش گردآوري داده‌ها 88
روش کتابخانه‌ای 88
روش‌هاي ميداني 89
ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 89
ضریب رگرسیون 90
آزمون F لیمر 91
آزمون هاسمن 91
خلاصه‌ی فصل 92
فصـل چهارم 93
تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 93
آمار توصیفی 94
آمار استنباطی 95
پایایی متغیرها 96
آزمون فرضیه‌ی اول 97
آزمون F ليمر (چاو) 97
آزمون هاسمن 97
آزمون رگرسیون 98
آزمون فرضیه‌ی دوم 99
آزمون F ليمر (چاو) 99
آزمون هاسمن 99
آزمون رگرسیون 100
آزمون فرضیه‌ی سوم 100
آزمون F ليمر (چاو) 100
آزمون هاسمن 101
آزمون رگرسیون 101
آزمون فرضیه‌ی چهارم 102
آزمون F ليمر (چاو) 102
آزمون هاسمن 103
آزمون رگرسیون 103
آزمون فرضیه‌ی پنجم 104
آزمون F ليمر (چاو) 104
آزمون هاسمن 104
آزمون رگرسیون 105
آزمون فرضیه‌ی ششم 105
آزمون F ليمر (چاو) 105
آزمون هاسمن 106
آزمون رگرسیون 107
فصـل پنجم 109
نتیجه‌گیری 109
فرضیه‌ی اول 109
فرضیه‌ی دوم 110
فرضیه‌ی سوم 110
فرضیه‌ی چهارم 111
فرضیه‌ی پنجم 111
فرضیه‌ی ششم 112
پیشنهادات 112
محدویتها 113
پیشنهادات برای مطالعات آتی 113
منـابع و مآخـذ 115
منابع فارسی 115
منابع غیرفارسی 120

بخش مالی اقتصاد از دو بازار پول و سرمایه تشکیل شده است. بازار پول عمدتا به رفع نیازهای مالی کوتاه مدت واحدهای اقتصادی از طریق نظام بانکی میپردازد و بازار سرمایه به رفع نیازهای میان مدت و بلندمدت مالی واحدهای اقتصادی از طریق نهادهای مالی غیربانکی می پردازد. با وجود این نقش، بازار سرمایه در تجهیز و تخصیص منابع مالی به مراتب مهمتر از بازار پول است. به طوریکه در کشورهای توسعه یافته حجم فعالیت و عملیات بازار سرمایه معمولا چندین برابر حجم فعالیت و عملیات بازار پول است. در کشورهای درحال توسعه عمدتا بازار پول، نقش به مراتب وسیع تری از بازار سرمایه در تجهیز و تخصیص منابع دارد و این موضوع، مشکلات بسیاری را از باب تجهیز و تخصیص منابع مالی در این کشورها ایجاد کرده است.
امروزه صنعت بیمه از عمده ترین نهادهای اقتصادی است. بیمه ازیک‌سو، نهادی مالی است که در تقویت بنیه اقتصادی جامعه نقش اساسی دارد و ازسوی دیگر، با ایجاد امنیت و اطمینان، زمینه گسترش فعالیت های تولیدی و خدماتی را فراهم می سازد. صنعت بیمه کشور به علت ساختار نامناسب، فقدانش رابط رقابتی در بازار بیمه، لزوم تبعیت شرکت های بیمه از قوانین و مقررات عام و محدودکننده دولتی، پایین بودن ظرفیت نگهداری ریسک و بالاخره فقدان ابزارهای لازم برای تنظیم مؤثر بازار نتوانسته از جایگاه مناسبی در مجموعه فعالیتهای مالی کشور برخوردار شود. به طوری که مجموعه عوامل مذکور به همراه عدم تکامل بازار سرمایه، دولتی بودن شرکتهای بیمه و در نتیجه عدم تمایل طبیعی شرکتهای بیمه برای افزایش میزان سودآوری خود موجب شده که بخش عمده منابع مالی متمرکز شده نزد شرکتهای بیمه به جای اینکه به سوی سرمایه گذاریهای مولد از طریق بازار سرمایه هدایت شود به صورت موجودی و سپرده نزد سیستم بانکی نگهداری شود.
امروزه بر كسي پوشيده نيست كه از عوامل اصلي و مهم رشد و توسعه اقتصادي یک كشور، افزايش سرمايه گذاري مولد در آن جامعه است و رابطه مستقيمي بـين توسـعه اقتصادي و سرمايه گذاري وجود دارد (حسن زاده و همکاران،1389). بنابراين توسعه اقتصادي از اهداف مهم كـشور است و رسيدن به آن، نياز به ابزارهايي دارد كه مهم ترين آنها پويايي، تكامل و توسعه بازارهاي مالي شامل بازار پول، سرمايه و صنعت بيمه اسـت. شـركت هـاي بيمـه بـه موجب ماهيت فعاليت شان از كانال هاي مهم پس انـداز و در نتيجـه نهادهـاي مهـم و محوري مالي اند كه در كنار ديگر نهاد هاي مالي در امـر تهيـه و تخـصيص سـرمايه و كمك به تأمين مالي واحدهاي اقتصادي كمك مي كنند (عزیزی،1390).
رشد و توسعه صنعت بيمـه و فعاليت هاي بيمه گري در كشور به طورطبيعي تابعي است از رشد و توسعه اقتصادي و اجتماعي كشور، به گونه اي كه هرچه بر ميزان توسعه فعاليت هاي اقتـصادي در كـشور افزوده شود، بر گسترش فعاليت هاي بيمه اي نيـز افـزوده مـي شـود. در ابتـدا حـضور شركتهاي بيمه در بازار مالي اندك و اهميت اين موضوع نيز كم بود، اما بـه تـدريج با گسترش حجم فعاليت هاي بيمه اي و ميـزان سـرمايه و وجـوه شـركت هـاي بيمـه، اهميت حضور ايـن شـركت هـا در بـازار سـرمايه بـراي كـل جامعـه و بـراي خـود شركت هاي بيمه به عنوان يك مقوله مديريتي افزايش بيشتري يافت. شركت هاي بيمـه علاوه بر تأمين امنيت فعاليت هاي اقتصادي از طريق ارائه خدمات بيمه اي، با مشاركت و به كارگيري منابع مالي انباشته شده نزد خود در فواصل زمـاني دريافـت حـق بيمـه و پرداخت خسارت ها، به خصوص در بيمه هاي بلند مـدت مـي تواننـد موجـب تحـرك، پويايي، رشد و توسعه بازارهاي مالي شوند و منابع مالي شمار زيادي از فعاليت هـاي اقتصادي و طرح هاي سرمايه گذاري در بخش هاي توليدي را فراهم آورند شرکت ‌هاي بيمه از نهادهاي مهم در بازار سرمايه ‌اند که از طريق پذيرش ريسک‌ هاي متنوع و همچنين تجهيز و تقويت منابع مالي براي سرمايه‌ گذاري در بازار پول و سرمايه، نقش موثري در توسعه اقتصادي کشور دارند. با توجه به مطالب فوق هدف مطالعه‌ی حاضر پاسخ به این سئوال اصلی می باشد که تعامل بين بازار سرمايه و صنعت بيمه و راهكارهاي توسعه آن چگونه می باشد؟

اهمیت و ضرورت موضوع موردمطالعه
بازارهاي مالي، نقش اساسي و كليدي در رشد و توسعه اقتصادي دارند و صنعت بيمه كه يك نهاد مالي است ميتواند بسترساز رشد اقتصادي باشد. جربه جهاني حاكي از آن است كه صنعت بيمه به مثابـه جزيـي از صـنعت مـالي، بايد رابطه متقابل صحيحي با مجموعه بازار سرمايه داشته باشد. اين رابطـه، در عـصر جهاني شدن، به دو شكل تبلور مي يابد ازيك سـو، كـسب وكـار بيمـه بـه بـازار سـرمايه مستحكم نيازمند است و از سوی دیگر، بازار سرمايه مبتني بر مشاركت فعال وجـوه بيمـه در اين بازار است. ازاين رو، شتاب بخشيدن بـه اصـلاحات و توسـعه دو بخـش و ارتقـاي رابطه متقابل اين دو، شرط لازم براي توسعه مناسب سيستم مـالي كـشور اسـت. بخـش بيمه در ايران هنوز در مراحل اوليه توسعه است و اين موقعيت را مـي تـوان باتوجـه بـه تعداد و مقياس كوچك شركت هاي بيمه اير اني، سهم درآمدهاي حق بيمه بـه كـل توليـد ناخالص داخلي و تنوع و كميت محدود محصولات بيمه اي مشاهده نمود. بنابراین لازم و ضروری می باشد که مطالعات بیشتری در این خصوص انجام پذیرد تا از نتایج مطالعه در راستای دستیابی به اهداف سازمانهای مربوطه بتوانند بهره برداری نمایند.

بازار سرمايه
بازار سرمایه، بازار دادوستدهای بلندمدت مالی است. اصطلاح بلندمدت ناظر بر مطالبات مالی با سررسید بیش از یکسال است. در بازار سرمایه، پس انداز و مازاد نقدینگی جامعه از طریق کارگزاران به جانب سرمایه گذاریهای بلندمدت تولیدی و بازرگانی هدایت می شود (صحت و همکاران،1390). استفاده از بازار سرمایه برای تأمین مالی مخارج دولت نیز، از جمله قدیمی‌ترین و متداول‌ترین شکل مبادلات مالی است. اتکای دولت‌ها به بازار سرمایه در اغلب اقتصادهای مدرن نه تنها از این جهت مهم است که دولت‌ها غالباً اوراق بدهی منتشر می‌کنند تا بخش عمده هزینه‌های خود را تأمین مالی نمایند، بلکه استقراض دولت غالباً حجم عظیمی از کل وجوه عرضه شده در بازار توسط وام‌دهندگان را جذب می‌کند. در معمول‌ترین تقسیم‌بندی، بازار سرمایه به دو بازار اولیه و بازار ثانویه تقسیم می‌شود. از سوی دیگر بازارهای سرمایه، به دو بخش تقسیم می‌گردد که عبارت است از بازار سهام و بازار اوراق قرضه. در بازار سرمایه ارتباط میان سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر، بیش از یک سال است و بر عکس بازار پول، سرمایه‌پذیر ملزم به عودت وجوه نیست (حسینی،1395).

بیمه
سازوکاری است که طی آن یک بیمه‌گر، بنا به ملاحظاتی تعهد می‌کند که زیان احتمالی یک بیمه‌گذار را در صورت وقوع یک حادثه در یک دوره زمانی خاص، جبران نماید یا خدمات مشخصی را به وی ارائه دهد؛ بنابراین، بیمه یکی از روشهای مقابله با ریسک است. طی یک قرارداد بیمه، ریسک مشخصی از یک طرف قرارداد (که بیمه‌گذار نامیده می‌شود) به طرف دیگر (که بیمه‌گر نامیده می‌شود) منتقل می‌گردد. بنا به تعریف، بیمه‌گر شخصی حقوقی است که در مقابل دریافت حق بیمه از بیمه‌گذار، جبران خسارت یا پرداخت مبلغ مشخصی را در صورت بروز حادثه تعهد می‌کند. در مقابل، بیمه‌گذار شخصی حقیقی یا حقوقی است که با پرداخت حق بیمه، جان، مال یا مسوولیت خود یا دیگری را تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد. به موجب قانون بیمه ایران، بیمه عبارت است از قراردادی که به موجب آن یک طرف (بیمه گر) تعهد می‌کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر (بیمه گذار) در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی را بپردازد. متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را بیمه گذار و وجهی را که بیمه گذار به بیمه‌گر می‌پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می‌شود موضوع بیمه می نامند.