کتاب نگاهی به زمینه و اثرات کارآفرینی کسب و کارهای کارآفرینانه (پیامد و چشم انداز)

عنوان صفحه
فصـل اول 13
کار آفرینی و تاریخچه آن 13
تاریخچه کار آفرینی 13
خلاقیّت (آفرینندگی) 16
نوآوری 17
ریسک و ریسکپذیر 19
تحمل ابهام 21
تاریخچه عملیاتی کار آفرینی 22
تعریف کارآفرینی 23
منابع 28
فصـل دوم 33
کسب و کارهای کار آفرینانه 33
کسب و کارها 33
اهمیت صنایع و کسب و کار 34
کسب و کارها 35
وسعت کسب و کار 37
شاخص های اثر گذار بر عملکرد کسب و کارهای کوچک و متوسط 39
اهمیت شکل گیری کسب و کارهای کوچک و متوسط 40
عوامل درون سازمانی مرتبط با کسب و کارهای کوچک و متوسط 41
کسب مهارت‌های مدیریتی 43
منابع 46
فصـل سوم 51
دانشگاه کار آفرین 51
کار آفرینی دانشگاهی 51
مفاهیم دانشگاه کارآفرین 52
سه فاز توسعه دانشگاه 55
دانشگاه نسل اول(سده میانی) 55
دانشگاه نسل دوم(همبولتی) 61
محدودیت های دانشگاه همبولتی و فرصت های نوین 63
دانشگاه نسل سوم(دانشگاه کارآفرین) 68
نسل چهارم دانشگاه ها 76
شکوفایی دانشگاههای کار آفرینانه 77
توسعه دانشگاه کار آفرین 81
عوامل مرتبط با توسعه کار آفرینی دانشگاهی 83
الگوی کار آفرینی دانشگاهی 85
چارچوب دانشگاه کارآفرین 87
منابع 98
فصـل چهارم 105
تئوری کار آفرینی 105
رویکرد نظری و رشته ای به کار آفرینی 107
مدل های کارآفرینی سازمانی 113
ديدهبان جهاني كارآفريني 117
تئوری پورتر 118
رویکرد نظری اخیر به کار آفرینی 119
فصـل پنجم 123
عوامل اثر گذار بر کار آفرینی 123
عوامل اثر گذار بر توسعه کار آفرینی 124
مدیریت و رهبری 124
اهمیت مدیریت 124
الگوی مدیریت 126
تئوري هاي جديد رهبري 128
پایبندی به برنامه‌ریزی استراتژیک در حیطه انسانی و عملیاتی 129
عناصر اصلی مدیریت استراتژیک 130
فرهنگ سازمانی 130
سرمایه انسانی 131
شاخص های اثر گذار بر سرمایه انسانی 132
ویژگی های کارکنان 133
حوزه هوشمندی رقابتی 134
سرمایه مالی 135
چابکی سازمانی 136
مدیریت دانش 137
عوامل مرتبط با پیشرفت کار آفرینی در حیطه برون سازمانی 139
صادرات 139
توسعه صادراتی 141
نقش بکارگیری نو آوری در رونق برون سازمانی شرکت و سازمان 142
بازاریابی و گسترش رونق برون سازمانی 142
تبلیغات 143
ضرورت تبلیغات 144
بازاریابی شبکه‌ای 146
شناسایی کمبودها در بخش عملیاتی شرکت یا سازمان 146
عوامل ساختاری و فرا سازمانی 147
عوامل فرا سازمانی 147
عوامل سازمانی ساختاری 147
منابع 150
فصـل ششم 157
اثرات و ابعاد کار آفرینی 157
ابعاد کارآفرینی 158
اهداف کارآفرینی 162
انواع کارآفرینی 164
کارآفرین فردی یا مستقل 164
چرخهی عمر کارآفرینی 168
منابع 171
فصـل هفتم 174
بقای طرح های کار آفرینانه 174
بررسی کسب و کارهای کار آفرینانه 175
الگوی کار آفرینی 175
عوامل اقتصادی 176
منابع 183

خلاقیّت (آفرینندگی^[1])

واژه­ی create (آفریدن، خلق کردن) در حدود سال 1386 م. از واژه­ی لاتین creatus، اسم مفعول کلمه­ی creare به معنی ساختن و تولید کردن، مرتبط با واژه­ی crescere به معنی پدید آمدن و رشد کردن گرفته شده است^[2].

واژه­ی creative از سال 1678 م. به معنی «خلاق» و واژه­ی creativity از سال 1875 م. به معنی خلاقیت، به­کار برده شده است^[3]. برای واژه­ی خلاقیت (آفرینندگی)، تعاریف متعدّدی ارائه شده است که در ذیل، برخی از آنها ذکر می­گردند:

خلاقیت به معنای هستی بخشیدن به یک پدیده­ی نو است (1968, J. W. Edwards). برخی از صاحب­نظران نیز خلاقیت را به­عنوان فرآیندهایی که از طریق آنها کالاهای جدید و ارزشمند خلق می­شوند، تعریف می­کنند.

• فرآیندی ذهنی که موجب جهش­های بزرگ در دانش، مهارت­ها، علوم و فناوری شود.
• توانایی سازماندهی محیط کلّی (اعم از محیط فیزیکی، بیولوژیکی و روانی ـ اجتماعی)، به­صورت الگوهای نوین که دست کم حقیقتی را برای فردی، روشن می­سازد، ولیکن هیچ حقیقتی را از کسی کتمان نمی­کند.
• امکان دادن به دل و جان و توان خود که از طریق چهار جزء اصلی جسمانی، عاطفی، ذهنی و روحی شکوفا گردد و به­عنوان فرآیند خلاق در تمامی شکل­های بی­شمارش ظاهر شود.
• توانایی ساختن و یا به­وجود آوردن چیزی نو، اعم از: راه­حلّی نو برای یک مسأله یا روش یا ابزاری نو و یا یک شیئی، یا شکل هنرمندانه­ی نو.
• خلق یک نظر، ایده، راه، روش و طرح جدید.

در مجموع، خلاقیت، عنصری مهمّ در فرآیند کارآفرینی و ایجاد کسب­و­کارهای جدید است.

نوآوری^[4]

واژه­ی Innovate (قرن پانزدهم) از واژه­ی لاتین Innovatus اسم مفعول Innovare به معنی تازه کردن و یا تغییر دادن گرفته شده است.

واژه­ی Innovation از واژه­ی لاتین Innovatio به معنی: خلق ارزش از ایده­های جدید، کالاهای جدید، خدمات جدید و یا به معنای راه­های جدید انجام کارها می­باشد. نوآوری در فرهنگ­های مختلف به معانی ذیل آمده است:

• معرفی چیزی جدید و یا معرفی یک ایده، روش و یا مکانیسم جدید.
• یک مکانیسم و یا فرآیند جدید که توسط بررسی و آزمایشگری خلق و ایجاد شده است.
• تغییری که با نوآوری حاصل می­گردد؛ تغییری در آداب و رسوم؛  چیزی تازه و متفاوت با آداب و رفتارها و آئین­های متداول. علاقه­مندی به چیزهای قدیم مداومت آن­ها را مستدل محسوب می­دارد ولیکن گونا­گونی مزاج­ها و نیاز به آزمایشگری، نوآوری­ها را مناسب می­داند.
• فرآیند انتخاب و پذیرش یک چیز جدید، ایده و یا الگوی رفتاری نو به یک فرهنگ است. یک نوآوری: یک ایده، فرآیند و یا شیئی است که توسط یک فرد و یا واحدی پذیرنده، به­عنوان یک چیز جدید، درک می­شود. نوآوری هنگامی اتفاق می­افتد که یک ایده جدید پذیرفته می­شود و یا ردّ می­گردد. از این­رو، اختراع و نوآوری دو فرآیند متفاوت هستند، گرچه هر دو با یک ایده –ی جدید، سروکار دارند. نوآوری یک وسیله و یک ابزار و به­کارگیری ترکیبات جدید است، نظیر: معرفی یک کالای جدید، معرفی یک روش تولید جدید، گشایش یک بازار جدید و یا سازماندهی مجدّد هرگونه صنعتی را شامل می­گردد
• نوآوری فرآیندی است که توسط آن کالاهای جدید و یا روش­های جدید تولید و معرفی می­گردند و طی آن کلیه­ی گام­ها از ایده­ی مخترع تا آوردن کالای جدید به بازار، ارائه می­شوند.
• به­کارگیری یک ایده، مادّه و یا فناوری جدید، برای تولید کالاها و خدمات جدید و یا تغییر دادن شیوه­ای که کالاها و یا خدمات تولید و یا توزیع می­گردند. نوآوری می­تواند: نظام­های مدیریتی بهبود یافته، فنون تولید جدید، فناوری جدید، نتایج پژوهش و توسعه، و یا کاربرد فناوری­های اطلاعاتی را شامل می­گردد. و ویژگی­های نوآوری: تحقق خلاقیت به­صورت کالا و خدمات قابل عرضه به بازار را دربر می­گیرد.

خلاقیت یعنی توانایی و قدرت ارائه نظرها و فکرهای جدید و نوآوری به معنی به­­کارگیری نظر است و فکرهای حاصل از خلاقیت در فرآیند تولید یک کالا است. بدین ترتیب خلاقیت تنها ماهیتی نظری و نوآوری هم ماهیت نظری و هم ماهیت عملی دارد که تأکید بر بُعد عملی است، و از منظر دیگر نوآوری حاصل تعامل فشار علم و فناوری کشش بازار است

ریسک و ریسک­پذیر

واژه­ی risk در حدود سال 1661 میلادی از لغت فرانسوی risqué و واژه­ی ایتالیایی risco به معنای در معرض خطر قرار گرفتن و “running into danger” اخذ شده است. نگارش انگلیسی این واژه به صورت risk از سال 1728 میلادی به­کار برده شده است (Online Etymology, Dictionary 2005).

• تعریف ریسک: احتمال کمّی زیان یا سودهای کمتر از مورد انتظار، نظیر ریسک اصل سرمایه، ریسک از دست دادن فرصت، ریسک نرخ بهره، ریسک اقتصادی و ریسک بازار را در بر می­گیرد.
• ریسک احتمال کمّی از دست دادن ارزش یا عدم حصول آن است.
• ریسک بیانگر احتمال اینکه یک سرمایه­گذاری آنطور که انتظار می­رود، نتیجه ندهد، می­باشد. و میزان ریسک­پذیری فرد باید با درک این نکته که هرچه سود مورد انتظار بیشتر، عامل ریسک بیشتر است، معین شود. بسیاری از سرمایه­گذاران از ریسک اجتناب می­ورزند و امنیت را به ریسک ترجیح می­دهند.

خطر × آسیب­پذیری = ریسک

ریسک ناشی از یک خطر، به آسیب­پذیری فرد در قبال آن، بستگی دارد. یک رویداد قهری طبیعی مانند یک زمین لرزه یا خشکسالی، در یک ناحیه­ی غیرمسکونی از جهان، هیچ خطر مستقیمی به افراد یا وسایل معاش آنان ندارد. در صورتی­که اشخاصی که در حاشیه یک رودخانه در معرض سیل، زندگی می­کنند با درجه­ی بسیار بالایی از ریسک روبرو هستند.

• تمام سرمایه­گذاری­ها با یک تعامل ذاتی بین ریسک­ها و سودها مرتبط­اند. معمولاً سرمایه­گذاری با ریسک بالا، توان بالقوه­ی زیادتری برای سودهای بالاتر دارند. به­طور کلی، افرادی که پول خود را برای مدت زیاد بیش از ده سال نیاز ندارند، ممکن است در سرمایه­گذاری­های ریسکی­تری، سرمایه­گذاری کنند، زیرا که سرمایه­گذاری آنها باید بازدهی بیشتری از نرخ تورّم داشته باشد. در صورتی­که اشخاصی که نزدیک به بازنشستگی هستند، ممکن است تمایل کمتری به ریسک­پذیری داشته باشند. از این­رو، آنان احتمالاً سهم بیشتری از شیوه­های سرمایه­گذاری­های محافظه­کارانه را انتخاب خواهند کرد.
• ریسک نشانگر پذیرش یک رویداد خوب و بدی است که امکان دارد در تملک چیزی مثلاً یک خانه اتفاق بیفتد.

مترادف­های ریسک عبارت است از: danger (خطر)، hazard (خطر)، jeopardy (خطر مخاطره) و peril (مخاطره).

از دیدگاه J. S. Mill (1848) ریسک­پذیری کارآفرینان، آنان را از مدیران متمایز می­سازد (به نقل از احمدپور، 1379: 86). نایت ریسک را به­عنوان یک رویداد اتفاقی و تصادفی همراه با توزیع معلوم و شناخته شده، تعریف می­کند. در حالی­که، عدم قطعیت را موقعیتی تعریف می­کند که احتمالات پیامدهای بدیلی را نه به طریق برهان خُلف (اثبات یک حکم از راه اثبات نادرست بودن نقیض آن) و نه از راه استدلال آماری نمی­توان معین­گردد.

کارآفرینان بالقوه تمایل بیشتری به ریسک­پذیری دارند (1980 G. G. Udell, J. J. Bosley & D. L. Hull. ) از دیدگاه P. Drucker (1985) ویژگی مشترک کارآفرینان ریسک­پذیری است. از طرفی، تنها داشتن تمایل عمومی به ریسک­پذیری نمی­تواند عامل تعیین­کننده در تصمیم­گیری برای کارآفرین شدن باشد، و آنان بر این باورند که کارآفرینان در اقدام به ریسک بسیار حساب شده و با دقت، عمل می­کنند و تمام تلاش خود را به عمل می­آورند تا احتمالات را به نفع خود تغییر دهند.

تحمل ابهام

تغییرات پیوسته­ای که باعث ابهام و تنش در یک فعالیت اقتصادی می­شود. کارآفرینان را با نوعی عدم موفقیت (عدم قطعیت روبرو می­سازد. شکست­ها و شگفتی­ها اجتناب­ناپذیرند. فقدان سازماندهی، ساختار و نظم، شیوه­ای از زندگی است^[5]).

تحمل ابهام عبارت است از پذیرفتن عدم قطعیت به­عنوان بخشی از زندگی، توانایی ادامه­ی حیات با دانش ناقصی درباره­ی محیط اطراف و تمایل به شروع فعالیتی مستقل بدون اینکه مطمئن باشیم آیا موفق خواهم شد یا نه^[6]؟

بادنر تحمل ابهام را به­عنوان میل باطنی برای مشاهده­ی موقعیت­های بدون نتایج مشخص تعریف می­کند. و معتقد است که تحمل ابهام از سه متغیر جزیی تشکیل می­شود. نوپذیری اولین ملاک است که به میزان تحمل انسان در برابر اطلاعات یا شرایط جدید مربوط می­شود. دومین مورد پیچیدگی است که نشانگر میزان تحمل اطلاعات متعدد، متمایز و نامربوط است. سومین ویژگی پاسخ­ناپذیری یا لاینحل بودن است که به میزان تحمل در برابر مسائل مشکل، راهکارهای پنهان، عدم دسترسی به اطلاعات و عدم ارتباط اجزای مسأله با یکدیگر مربوط است^[7]. انجمن مدیریت امریکا با انتشار نتایج یک مطالعه نتیجه گرفت که مدیران بسیار موفق ابهامات و ناشناخته­ها را بهتر از سایر مدیران تحمل می­کنند. کسانی که تحمل ابهامشان زیاد است معمولاً درک پیچیده­ای دارند. آنان به اطلاعات بیشتر توجه کرده، اشارات را تعبیر و تفسیر می­نمایند و در سبک­شناختی­شان ادراکی خواهد بود. بررسی­ها حاکی از آن است که افرادی با پیچیدگی شناختی و تحمل بالای ابهامات اطلاعات را بهتر منتقل می­کرده و نسبت به ویژگی­های درونی دیگران (بخصوص درحین ارزیابی عملکرد در محیط کار) حساس هستند. همچنین در مواجهه با شرایط ابهام رفتاری انعطافی و تطابقی دارند. مدیرانی که تحمل ابهام زیادی دارند به احتمال قوی در اقدامات خود نوعی کارآفرینی و خلاقیت داشته. در محیط­های مملو از اطلاعات، از انعطاف­پذیری بیشتری نسبت به دیگران برخوردارند^[8].

قدرت تحمل ابهام خود حاصل ویژگی­هایی نظیر اعتماد به نفس، قدرت پیش­بینی، امیدواری و برخورد فعال با پدیده­ها می­باشد که در نهایت خود به امید دست یافتن به نتایج دلخواه موقعیت مبهم را تحمل می­کند. اسپیچیر (1982) اظهار می­دارد که تحمل ابهام یک ویژگی مهمّ برای کارآفرینان می­باشد زیرا چالش­ها و عوامل بالقوه برای موفقیت برای شروع یک تجارت با در نظر گرفتن ماهیت غیرقابل پیش­بینی بودن مرتبط می­باشد^[9].

کارآفرینان تمایل دارند تا در برابر ابهامات شکیبایی بالایی از خود نشان دهند و چگونگی اداره­ی خطرات مقابل خود و دیگران را اداره کنند^[10]. کارآفرینان همواره با امکان عدم موفقیت مواجه­اند. تغییرات پیوسته­ای که باعث ابهام و تنش در همه­ی جنبه­های کار می­شود، این عدم قطعیت را پیچیده­تر می­سازد. شکست­ها و شگفتی­ها اجتناب­ناپذیرند. فقدان سازماندهی، ساختار، و نظم شیوه­ای از زندگی است.

تاریخچه عملیاتی کار آفرینی

کارآفرینی مفهومی عینی و عملی به درازای تاریخ اقتصاد بشری است، اما دانش نظری مرتبط با آن علمی جدید است که حداکثر می­توان در 50 سال اخیر شاهد شکل­گیری آن بود. این توجه و علاقه ناشی از تحولات دهه­های 70 و 80 میلادی است که نتیجه­ی این تحولات، تغییرات شدید و عدم قطعیت در نتایج و پیامدهای آن­ها تغییرات بود.

مطابق تاریخچه­ای که کاتز^[11] از سیر تاریخی پژوهش­های کارآفرینی ارایه کرده است، مطالعه­ی کارآفرینی به پژوهش­های سال 1946 م. برمی­گردد. هرچند تا اوایل دهه­ی 80 میلادی پژوهش­های اساسی و مهمّی در زمینه­ی کارآفرینی صورت نگرفته بود (کاتز، 2002). (اولین پژوهشگری که به­طور جدی به جمع­آوری و پردازش اطلاعات پیرامون کارآفرینی پرداخت، پائولین بود که 81 مقاله و کتاب­های منتشر شده تا سال 1982 را در این زمینه بررسی کرد. وی با ارائه­ی روش­شناسی پژوهش­ها سعی کرد وضعیت زمینه­ی اطلاعاتی مرتبط با کارآفرینی را بررسی نماید. پائولین چهار روند را در پژوهش­های کارآفرینی مشخص نمود. روند نخست؛  مطالعات ویژگی­های روان­شناختی و جامعه­شناسی شخصیت و رفتار کارآفرینان است. روند دوم؛  فرآیندهای کارآفرین در خصوص شرکت نوپا و روند سوم؛  طبقه­بندی ارتباط کارآفرینی با جامعه است. نامبرده بخش آخر پژوهش­های خود را به روند آموزش و پژوهش و نقش دولت در کارآفرینی اختصاص داده است. بعد از وی ورتمن^[12]، چرچیل^[13] و لوئیس^[14] بیش از 340 مقاله منتشر شده در نشریات و 150 مقاله ارائه شده در کنفرانس­های مختلف طی سال­های 1984-1981 را بررسی نموده و نتیجه­گیری کرده­اند که تأکید اصلی در پژوهش­ها بر نظریه­ی استقرایی است و مطالعات موردی سبب شده است تا بافت تاریخی بر پژوهش­ها حاکم گردد.

هوارد آلدریچ^[15] (1992) نیز به تبعیت از محققان یاد شده حدود 322 مقاله مربوط به کارآفرینی را که طی سال­های 1990-1986 منتشر شده بود، بررسی کرد. وی مطالعات خود را به سه بُعد روش پژوهش حوزه­ی مطالعاتی و طرح پژوهش و فن تحلیل انجام داد. از نظر وی عدم استفاده پژوهشگران از روش­های پیشرفته­ی آماری از مشکل اصلی این پژوهش­ها تا سال 1990 بوده است (پاولیکس، 1983: 11).

در یک جمع­بندی از تحولات علم کارآفرینی، سال 1986 تا 1990 میلادی سال­های ورود مفاهیم از سایر علوم به داخل حوزه­ی علمی کارآفرینی بوده است. در سال­های 1993 تا 1997 میلادی ثمره­ی تلاش­های دانشگاهی و علمی، پالایش و انتخاب از بین مفاهیم وارداتی بوده است و در سال­های 2000 به بعد آرایش و اولویت­بندی بین مفاهیم درحال شکل­گیری می­باشد.