کتاب کارآفرینی و خلاقیت سازمانی

عنوان کتاب:

نقش و اهمیت خلاقیت و نواوری در کارافرینی سازمانی

 

مولف:

دکتر حوریه فیض آبادی – مهندس سعید علائی

 

 

مقدمه

شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور در سال‌های اخیر موجب شده که مقوله کارآفرینی در برنامه های سوم، چهارم و پنجم توسعه به ویژه در ابعاد پژوهشی کارآفرینان مورد عنایت قرار گیرد. امروزه مبحث کارآفرینی تمامی حوزه های مختلف سازمانی را تحت پوشش قرار داده است. جو کارآفرینی به طور خاص نقش مهمی در تشویق کارآفرینی سازمانی و رفتارهای خلاقانه ایفا می‌کند. عواملی مانند نظام های پاداش و کنترل، حمایت مدیریتی و حمایت سازمانی در کارآفرینی سازمانی نقش مؤثری دارد. اهمیت مشارکت مدیریت همچون مشارکت و حمایت مدیریت ارشد و راه و روش خصوصیات حمایتی سازمان همچون حمایت مدیریتی، بارکاری، پاداش، وجود زمان کافی و مرزهای سازمانی به منزله عوامل درونی سازمانی، بر کارآفرینی سازمانی مؤثر هستند. جو سازمانی به طور مستقیم یا غیر مستقیم توسط کسانی که در سازمان کار می‌کنند، درک شده است و روی انگیزش و رفتارشان تأثیر می‌گذارد. جو سازمانی باید بتواند عامل بقای سازمان و زمینه رشد سازمانی را در جهت جهانی شدن فراهم نماید. بدون داشتن یک جو سازمانی اثربخش نمی‌توان انتظار فعالیت‌های نوآورانه داشت. نوآوری در واقع، تغییر و انطباق سرمایه های فکری، یادگیری و خلاقیت در زمینه محیط متغیر است که زمینه مناسب برای رشد فرهنگ کارآفرینی را فراهم می سازد که از سطح بالای خطر پذیری، خلاقیت، واکنش به تغییرات محیطی، ایجاد تغییر، انعطاف پذیری و آزادی در سازمان برخوردار می‌باشد.

از عمده‌ترین جریان های حاکم بر حیات بشری در آغاز هزاره سوم میلادی فرایند کارآفرینی و خلاقیت است که اساس و بستر ساز تغییر و تحول و دگرگونی است. افراد، سازمان‌ها و جوامعی که نتواند خود را با این تحولات پرشتاب همگام کنند دچار توقف، سکون و اضمحلال می‌شوند. در این میان افرادی هستند که در زمانی که همگان بر هرج و مرج، نابسامانی، تناقض و عدم تعادل اذعان دارند، به دنبال به دست آوردن فرصتی هستند تا بتوانند با ارائه محصول و یا خدمات جدیدی به جامعه، تعادل را برقرار کرده و اوضاع را سامان بخشند و ارزشی از خود برجای گذارند. این افراد که محور توسعه اقتصادی هستند، کارآفرین خوانده می‌شوند. کارآفرینان موجب می‌شوند تا سازمانی از سازمان‌های دیگر پیشی بگیرد و کشوری نسبت به کشورهای دیگر به نحو چشم گیر پیشرفت نماید. مسلما با توجه به پیچیده شدن سازمان‌ها، رشد تکنولوژی، نو و بدیع بودن علم سازمان‌ها، مدیران به طور روز افزون تلاش می‌کنند، دریابند چگونه سازمان‌های خود را کارآفرین و خلاق سازند تا باعث رشد و موفقیت سازمان‌هایشان شوند؛ بنابراین اگر ایده نو وارد سازمان نشود رو به زوال می‌روند. در واقع برای سازمان‌های امروز خلاقیت و کارآفرینی به مثابه پله های نردبان ترقی هستند که باید با آگاهی کامل و موفقیت طی شود.

کارآفرینی سازمانی، فرایندی است که در آن محصولات یا فرایندهای نوآوری شده از طريق القا و ایجاد فرهنگ کارآفرینانه در یک سازمان از قبل تأسیس شده به منظور دستیابی به نتایج نوآورانه برخوردار هستند، این فرایند نیازمند یک عمل کارآفرینانه و یک عامل کارآفرینانه است عمل کارآفرینانه به مفهوم سازی و پیاده سازی یک ایده، فرایند، محصول، خدمت یا یک کسب و کار جدید دلالت دارد.

با نگاهی به روند رشد و توسعه جهانی در می‌یابیم که با افزایش فناوری های پیشرفته، نقش و جایگاه کارآفرینان به طور فزاینده ای بیشتر می‌شود. کارآفرین می‌تواند مهم ترین تأثیر را بر توسعه اقتصادی داشته باشد؛ به همین دلیل در تبیین نظریه‌ی توسعه اقتصادی نقش اصلی را به کار آفرین نسبت می‌داد. باید پذیرفت که عصر تسلط دولت‌ها بر اجتماعات بشری رو به افول است. اکنون دوران تسلط روحیه‌ی کارآفرینی فرا رسیده است. در بازارهای پررقابت جهانی، سرمایه داری بزرگ کلاسیک به مرور قدرت خود را از دست می‌دهد. فقط کسانی که روحیه‌ی کارآفرینی دارند، در عرصه­های بین المللی قادر به ادامه‌ی حیات اقتصادی – اجتماعی می­باشند. از این رو در این عرصه ی نوین رقابتی جامعه ای پیشتاز است که از کارکنانی برخوردار باشد که پویا و خلاق باشند، توان گردآوری منابع مختلف تولید را داشته، بتوانند با کوشش های خلاقانه خود به کسب و کار بپردازند و به بیانی بهتر کارآفرین باشد.

مسلما با توجه به پیچیده شدن سازمان‌ها، رشد تکنولوژی، نو بدیع بودن علم سازمان‌ها، مدیران به طور روز افزون تلاش می‌کنند، دریابند چگونه سازمان‌های خود را کارآفرین و خلاق سازند تا باعث رشد و موفقیت سازمان‌هایشان شوند؛ بنابراین می‌توان گفت که خلاقیت جوهرهی کارآفرینی و عامل کلیدی موفیت و بقای سازمان‌هاست که به معنای توانایی ترکیب ایده ها در یک روش منحصر به فرد یا ایجاد پیوستگی بین ایده هاست. با نوآوری، این اندیشه های نو به محصول تبدیل می‌شود؛ به عبارت دیگر، در خلاقیت اطلاعات به دست می‌آید و در نوآوری، آن اطلاعات به صورت های گوناگون عرضه و باعث تغییر دگرگونی در محصول جدید می‌شود. ایجاد و رشد خلاقیت در سازمان مستلزم وجود عوامل و شرایط مناسب است این عوامل می‌توانند گوناگون باشند. عده ای معتقدند که موفقیت سازمان‌ها مبتنی بر وجود افراد خلاق است و بر همین اساس جذب و استخدام افراد خلاق را به سازمان‌ها پیشنهاد می‌کنند. این خصوصیات زاییده‌ی جوی آزاد و مشارکت جویانه و مطلوب و مقصود هزاره­ی جدید میلادی است؛ که در حال حاضر رنگ باخته و دیگر نمی‌توان بر اساس آن برنامه ریزی کرد. لذا برای پرداختن به این مهم ایجاد فضایی مناسب در سازمان‌ها، در اولویت قرار می‌گیرد. سازمان‌ها به عنوان جامعه­ای کوچک که ارتباط اعضای آن با یکدیگر فضای اجتماعی مشخصی را بوجود می‌آورد، باید بتواند در بروز خصایصی چون خلاقیت، خودباوری، آینده نگری با ریسک پذیری و تمایل به کامیابی (روحیه‌ی کارآفرینی) هر کارکنان باشد. ایجاد جو و فضای مناسب و مطلوب که زمینه ی بروز این ویژگی ها را فراهم آورد، یکی از وظیفه ها و رسالت های مدیران است.

جو سازمانی محیطی است که افراد در آن کار می‌کنند و منعکس کننده‌ی نگرش کارکنان و شیوه ی مدیریت سازمان می‌باشد. مدیران سازمان نیز باید همیشه به فکر بهبود و اصلاح جو سازمانی باشند تا افزون بر نگهداری کارا و اثربخش آن، در افراد ایجاد انگیزه کرده و نیازهای مادی و معنوی آن ها را برآورده کنند. یکی از اندیشمندان این حوزه بر این باور است که وجود یک جو مناسب می‌تواند نقش محرکی دایمی را برعهده گرفته و رفتار کارکنان را در جهت خلاقیت هدایت کند؛ بنابراین می‌توان گفت اگر سازمانی که جوی مناسب برای خلاقیت دارد با بحرانی مواجه شود به آسانی می‌تواند با برانگیختن توجهات کارکنان خود به سوی حل آن مشکل، بر بحران فایق آید؛ اما در سازمانی با جو نامناسب، جلب این توجهات، مدت بسیار زیادی به طول می‌انجامد.

 

 

فهرست

عنوان                                                                                                        صفحه

مقدمه. 9

فصـل اول. 15

جو سازمانی.. 15

تعاریفی از جو سازمانی.. 16

ابعاد جو سازمانی.. 17

رویکردهای مرتبط به جو سازمانی.. 19

عوامل تسهیل کننده جو سازمانی.. 20

عوامل تهدید کننده جو سازمانی.. 22

فصـل دوم. 25

خلاقیت.. 25

جایگاه خلاقیت و نو آوری.. 26

تفاوت خلاقیت و نوآوری.. 27

تکنیک های خلاقیت و نو آوری.. 29

متغیرهای ایجاد کننده خلاقیت در سازمان.. 30

شرایط ایجاد خلاقیت و نو آوری.. 32

ویژگی های افراد خلاق و نوآور. 33

ویژگی سازمان های خلاق و نوآور. 33

مولفه های اساسی سازمان های خلاق.. 34

خلاقیت پایدار در حل مسائل سازمانی.. 37

موانع حل خلاقانه مشکل.. 39

انسدادهای ادراکی.. 40

جهت گیری در مقابل فکر کردن. 43

رفع انسدادهای ادراکی.. 44

نقش مدیر در پرورش خلاقیت.. 44

عامل های حیاتی نهادینه کردن خلاقیت.. 47

فصـل سوم. 55

کار آفرینی.. 55

کارآفرینی.. 59

کارآفرین اقتصاددانان.. 60

کار آفرینی به عنوان یک حوزه ی علمی نوظهور. 61

دیدگاه های مربوط به موضوع کارآفرینی بعنوان یک حوزه ی علمی نوظهور. 63

کارآفرینی سازمانی.. 66

اهمیت کار آفرینی در سازمان.. 69

پیشینه نظرات در زمینه کارآفرینی.. 71

نظریه کار آفرینی مک کله لند. 71

نظریه کارآفرینی پارسنز. 71

نظریه کارآفرینی ماکس وبر. 72

کارآفرینی و سازمان‌های جدید. 72

ویژگی سازمان‌های کارآفرین.. 73

عوامل مؤثر بر کارآفرینی.. 75

نقش کارآفرینی در اشتغال.. 75

فصـل چهارم. 79

مطالعات.. 79

منـابع و مآخـذ. 87

منابع فارسی.. 87

منابع غیر فارسی.. 94