کتاب استعدادیابی رشته های رزمی المپیکی و غیرالمپیکی

فهرست
عنوان صفحه

فصل 1 9
مقدمه 9
فصل 2 17
استعدادیابی 17
استعدادیابی ورزشی 23
مزایا و مشکلات استعدادیابی در ورزش 28
مشکلات استعدادیابی در ورزش 29
اصول استعدادیابی در ورزش 31
روشهای شناسایی استعداد 32
مراحل شناسایی استعداد 42
آزمون‌های استعدادیابی 45
ملاک‌های شناسایی استعداد 48
عوامل موثر بر توان بی هوازی 52
عوامل جسمانی حرکتی 53
اصول مربوط به سرعت 56
عوامل تعیین کننده انعطاف پذیری در ورزش 59
عوامل آنتروپومتریکی 64
عوامل روان شناختی 66
تاریخچه 76
مطالعات داخلی و خارجی 86
فصل 3 96
طرح و روش 96
فصل4 102
نتایج 102
فصل5 126
نتیجه¬ گیری 126
منابع و مآخذ 138

استعدادیابی ورزشی

«پلتولا و تامسون » استعدادیابی در ورزش را فرآیندی می­داند که طی آن خردسالان براساس معیارهایی که توسط آزمونهای جامع بدست می­آیند، به سمت ورزش­هایی که بیشترین احتمال موفقیت را در آنها دارند، هدایت می­شوند.

استعدادیابی، فرآیندی است که در آن، احتمال موفقیت کودکان در آینده و در ورزش مورد علاقه­ای که کار می­کنند، مشخص می­شود. شیفر^[1]، محقق آلمانی (1994)، در مقاله­ای در مورد شناسایی استعدادها اعلان داشت که هدف مهم و عمده استعدادیابی، فقط شناسایی و تعیین استعدادها نیست، بلکه هدف از آن صرفاً کنار گذاشتن کودکانی است.

که مناسب نیستند همچنین یافتن توانمندی طبیعی و ویژه و قابلیت برای پیشرفت و موقعیت

«دبوراهورال^[2]» استعدادیابی در ورزش را غربال کردن کودکان و نوجوانان از طریق تست های فیزیکی، فیزیولوژیکی  و مهارتی جهت تعیین افراد با پتانسیل بالا و حصول موفقیت در رشته ورزشی  خاص تعریف می­کند« تامسون و بویس^[3] » استعدادیابی در ورزش را فرآیندی می­دانند که از طریق آن کودکان تشویق به شرکت در فعالیت ورزشی می­شوند که در آن ورزش قابلیت کسب موفقیت را دارند و در این راستا تعیین و ارزیابی پارامترهایی که سطح توانایی و ظرفیت کودک را نشان می­دهد قابل توجه است و بایستی براساس رشد و سطح آمادگی کودکان طراحی شود. « بومپا» استعدادیابی در ورزش را کشف و به فعلیت رساندن توانایی­های بالقوه مخصوص فرد و هدایت آنها در مسیر صحیح آن می­داند.

« پلتولا » و « تامسون» استعدادیابی در ورزش را این گونه تعریف می­کنند فرآیندی که توسط آن خردسالان بر پایه آزمونهای معین، به سمت ورزش­هایی که بیشترین شانس موفقیت را در آنها دارند راهنمایی می­شوند. این آزمونها که براساس سطح آمادگی، میزان رشد و توانایی­های زنان و مردان طراحی می­شوند، می­توانند سطح عملکرد آینده افراد را در رشته ورزشی مورد نظر پیشگویی کنند.

«بلوم فیلد^[4]» در بحث استعدادیابی در ورزش یک فرآیند 4 مرحله ای را عنوان می­کند :

1. هدایت کودکان به سوی ورزش­هایی که از نظر بدنی و روانی برای تمرین و تعلیم آن بهترین باشند
2. به دلیل وجود و ماهیت برنامه­های استعدادیابی سلامت عمومی و سلامت فیزیکی کودکان بیشتر مورد مراقبت خواهند بود
3. اغلب برنامه­های استعدادیابی تحت نظر مربیان حرفه­ای و کارآزموده انجام می­شوند و این تمرینات به صورت مطلوبی زیر نظر تیم پزشکی و روان شناسان ورزشی قرار می­گیرد.
4. بسیاری از گردانندگان و مدیران این گونه برنامه­ها در اندیشه فرصت­های حرفه­ای جهت کسب درآمدهای مالی و موقعیت­های اجتماعی در دوران ورزشکاری قهرمانی کودکان تحت نظر برنامه­های استعداد یابی می­باشند.

تعریف استعداد گزینی

«دبورا هورال» استعداد گزینی را غربال نوجوانان و جوانان که در رشته ورزشی مد نظر فعال بوده و استفاده از تستهای تخصصی فیزیکی، فیزیولوژیکی و مهارتی و استفاده از نظر مربیان مجرب جهت تعیین افراد موفق در هر گرایش می­داند. ایشان در ادامه توضیحات خود استعداد گزینی را مخصوص رشته­هایی می­داند که جمعیت زیادی از آن جامعه در آن ورزش خاص حضور دارند.

«مک کاردی» استعداد گزینی را یک برنامه کوتاه مدت که در طی آن از طریق  مقایسه افراد در یک گرایش ورزشی می­توان موفقیت آتی آنهارا پیش­بینی کرد می­داند.

گزینش استعداد به لحاظ کاربردی فرایند استفاده از نتایج ازمونهای اجرا شده در مرحله استعدادیابی است که در تصمیم گیریهای عینی برای انتخاب سطوح تمرینی بالاتر ورزشکاران بکار می­رود

پرورش استعداد

پرورش استعداد به مرحله پایانی فرایندی نزدیک می­شود که در آن ورزشکاران منتخب در برنامه­های تمرینی با امکانات مناسب، کادر مربی­گری با تجربه، تجهیزات کافی و رقیبان دیگر شرکت می­کنند. بنابر­این، ورزشکاران از فرصتهای مناسبی برای دستیابی به اوج پتانسیل ورزشی خود برخوردارند. واژه­ی برنامه شناسایی، فرایند کامل کشف شناسایی، انتخاب و پرورش استعداد را بیان می­نمایند

استعداد یک بعدی

استعداد ورزشی به اندازه توانایی سریع دویدن روی یک خ مستقیم، باریک و محدود و به اندازه توانایی بازی دز پست مدافع، وسیع و گسترده است. مایکل جانسون و ماریون جونز در دوی سرعت،  که از قهرمانان المپیک هستند، آنها بالاترین حد استعداد ورزشی بوده اما با این حال مهارت‌های آنان بیشتر یک بعدی است.

استعداد چند بعدی

استعداد ورزشی همچنین به وسعت توانایی بازی کردن در پست مدافع فوتبال یا گارد راس بسکتبال است. آنها به ندرت در یک مسیر مستقیم سریع می‌دوند، اما در عوض باید تصمیم‌گیری نمایند، بازی‌ها را پیش‌بینی کنند،توپ را کنترل کنند، بدوند، تغییر جهت دهند، از مدافعان عبور کنند و نسبت به بازیکنان حریف و خودی عکس‌العمل نشان دهند.

استعداد تک ورزشی

بسیاری از ورزشکاران حرفه‌ای به دلیل کسب تخصص زود هنگام، رقابت و مبالغ هنگفت پولی که به ایشان پرداخت می‌شود، تنها در یک رشته ورزشی مهارت می‌یابند. چه بسا حسی رضازاده در رشته‌های دیگری هم مهارت داشته، اما فقط در دنیای وزنه‌برداری شهرت جهانی دارد.

استعداد چند ورزشی

جیم تورپ قهرمان ورزش‌های ده‌گانه و پنج‌گانه المپیک 1912، علاوه بر فوتبال آمریکایی در بازی بیسبال، بسکتبال، لاکروس، تنیس، هندبال، بولینگ، گلف، شنا، بیلیارد، ژیمناستیک، قایقرانی، هاکی، بوکس  و اسکیت نیز فرد مطرحی بود. در ایران عبدالله موحد با ژیمناستیک در مقطع دبستان شروع کرد و در مقطع دبیرستان در والیبال و بعد وزنه‌برداری و دو و میدانی 3000 متر و در آخر ورزش کشتی فعالیت نمود. که حاصل آن 5 مدال طلای جهانی، 1 مدال طلای المپیک و دو مدال طلای بازیهای آسیایی بود.

 مزایا و مشکلات استعدادیابی در ورزش

مزایای استعدادیابی در ورزش

فرآیند استعدادیابی مزایایی دارد که مهم ترین آنها از این قرارند :

• با فرآیند استعدادیابی مراحل موفقیت ورزشکار و رسیدن او به سطح قهرمانی سرعت می­گیرد .
• ورزشکار مستعد با احتمال بالاتری به اوج توانایی­های ورزشی خود خواهد رسید.
• ورزشکاری که برای رشته خود صحیح گزینش شده است زمان و انرژی خود را در راهی صرف می­کند که بالاترین بازده را در آن خواهد داشت .
• انتخاب و هدایت ورزشکار به سمت رشته ورزشی مناسب موجب صرفه جویی­های زیاد در مصرف منابع خواهد شد، زمان و انرژی مربی هدر نخواهد رفت .
• فرآیند استعدادیابی سبب هدایت افراد به غیر از مسیری می­شود که برای آن ساخته نشده­اند و به دلیل همخوانی ورزش با ویژگیهای فیزیکی و فیزیولوژیکی فرد احتمال بروز آسیبهای حاصل از ورزش کاهش می­یابد.
• ورزش مناسب برای ورزشکار باعث می­شود تا از تنیدگی روانی، سرخوردگی و ناامیدی او که تبعات منفی متعددی در زندگی آینده او خواهد داشت جلوگیری می­شود.
• پیشرفت ورزشکار در فعالیتهایی که اثرات آن روز به روز مشهودتر می­شود موجب تقویت انگیزه در او، مربی و مسئولین خواهد شد.
• استعدادیابی سبب گسترش بستر شناخت افراد مستعد که فرصت لازم جهت توسعه مهارتهای رشته ورزشی را دارند می­شود.
• پیشرفت ورزشکاران در رشته­ای که در آن استعداد دارند باعث می­شود تا درسطح ملی، منطقه­ای و جهانی رکوردها بهبود پیدا کنند و کیفیت ورزشی قهرمانان افزایش یابد.
• احساس حرکت در جهت مثبت و بهره­گیری از سرمایه گذاری­ها موجب پرورش و گسترش اعتماد به نفس در ورزشکاران و دست اندرکاران می­شود. این احساس باعث خواهد شد تا گامهای آنها استوارتر و عزمشان راسخ تر شود.

«بومپا» در مورد ارزش و مزایای برنامه های استعدادیابی در ورزش به موارد زیر اشاره می­کند:

• کاهش زمان به وسیله استعدادیابی برای رسیدن به اوج عملکرد ورزشی در یک رشته خاص
• صرفه جویی در صرف انرژی، حجم کار و زمان
• افزایش اعتماد به نفس
• افزایش حس رقابت جویی
• تقویت علم و ورزش

مشکلات استعدادیابی در ورزش

« شیفه^[5] » در مورد مشکلات استعدادیابی بیان می­دارد :

• با توجه به این امر که تثبیت استعداد کودکان در طول یک دوره زمانی طولانی (تا 10 سال) به طول می­انجامد، پیش بینی محدودیتهای اجرای مهارتها بسیار مشکل است.
• در اجرای حرکات ورزشی، رشد اندامها منجر به تغییرات ساختار توانایی فرد در اجرا می­شود، پس در استعدادیابی باید پیش­بینی­های طولانی مدت در نظر گرفته شود.
• آزمونهای استعدادیابی جهت تشخیص پیش نیاز اجرای مهارتهای فرد تنها کافی نیستند بخصوص که این روش نمی­تواند تعامل بین پیش نیاز توانایی مهارت­ها و توانایی اجرای رقابت­های ورزشی باشد.
• در پیش­بینی طولانی مدت به دلیل نقش بسیار مهم عوامل وراثتی و محیطی ( به ویژه تمرین ) توسعه مهارتها دقیقاً معین نمی­شود.
• بورگس^[6] (2001) در مقاله خود با عنوان « استعدادیابی »، نقاط ضعف این فرآیند را به شرح زیر بیان می­کند:

1. از نقاط ضعف فرآیند استعدادیابی، این است که در آن برای انتخاب افراد واقعاً مستعد، لازم است از تعداد بسیار زیادی داوطلب ،آزمایشهای متعدد به عمل آید. این امر، هزینه ها، انرژی و زمان مورد نیاز را به طور قابل ملاحظه­ای افزایش می­دهد.
2. گروهی از دانشمندان تربیت بدنی اعتقاد دارند که در بعضی مواقع، چشمان تیزبین یک مربی آگاه و با تجربه به راحتی می­تواند جایگزین روشهای پیچیده و پرخرج فرآیند استعدادیابی شود و نتایج بهتری هم به دست دهد.
3. فرآیند استعدادیابی، با توجه به نیاز تعداد قابل ملاحظه­ای از متخصصان و ابزار پیشرفته و آزمایشهای تجربی و آزمایشگاهی، پرخرج و وقت گیر است.
4. طبق نظر گروهی از متخصصان، قدرت پیش­بینی آزمونهای استعدادیابی برای آینده کافی نیست و افرادی که با این روش به عنوان « مستعد » شناسایی می­شوند، ضرورتاً در آینده به درجات و مقام­های ورزشی مورد انتظار نمی­رسند.
5. نوجوانانی که در رده­های سنی معین، به عنوان افراد با استعداد شناسایی می­شوند، به راحتی در سنین بعدی عوض می­شوند؛ یعنی استعداد مربوطه را از دست می­دهند یا استعداد دیگری را به دست می­آورند.
6. نوجوانان و خردسالان که از نظر بدنی مستعد هستند، معمولا در همه رشته­های ورزشی از خود توانایی واستعداد نشان می­دهند، به طوری که تعیین یک استعداد معین به طور مطمئن برای آنها مشکل است وجا را برای اشتباه باز می­گذارد.
7. دربعضی موارد، رشد عمومی وضیعت برجسته جسمانی نونهالان، با استعداد واقعی ورزشی اشتباه گرفته می­شود.
8. به نظر گروهی از دانشمندان تربیت بدنی، تخصصی کردن زود هنگام برای نوجوانان ونونهالان قابل توصیه نیست.
9. سن مناسب استعدادیابی برای رشته­های مختلف ورزشی، به طور قاطع تا کنون شناسایی نشده است؛ لذا نمی­توان با اطمینان خاطر، نوجوان را درسنین معینی به سمت تخصص ورزشی ویژه­ای هدایت کرد.
10. فرایند استعدادیابی، مشکل است و پس از آن باید به پیگری مصرانه پرداخت

اصول استعدادیابی در ورزش

هاولی سک^[7] و همکاران (1982) اصول دهگانه­ای را برای استعدادیابی پیشنهاد کرده­اند که در زیر به انها اشاره می­شود:

1. روش ها و آزمونهایی که به کار گرفته می­شوند باید اعتبار و پایایی لازم را برای شناسایی افراد مستعد از غیر مستعد داشته باشند.
2. در انتخاب افراد با استعداد لازم است مراحل زیر رعایت شوند:

الف) انتخاب اولیه افراد با استعداد در کلاس­های معمولی تربیت بدنی مدارس

ب) انجام تمرینات تخصصی فقط در یک گروه هم خانواده ورزشی، برحسب توانایی­ها و ویژگی­های بدنی و روانی افراد

ج) هدایت ورزشکار به سمت فقط یک ورزش تخصصی

د) تعیین و فراهم آوردن امکانات برای اینکه فرد به اوج اجرای ورزشی خود برسد

3. از تخصصی کردن زود هنگام خرد سالان در فقط یک ورزش باید خود­ داری شود و فعالیت در یک گروه از ورزشهای هم­خانواده باید در ابتدای کار قرار گیرد.
4. استفاده از متغیر های پایدارتر ارثی برای ورزشکاران مستعد پیشنهاد می­شود، ولی چون افراد با بهبود وضعیت زندگی و استفاده از مربیان و فناوری بهتر با سرعت بیشتری پیشرفت می­کنند بنابراین، تاکید تنها بر ویژگی­های ارثی برای پیشگویی اجرای ورزشی در آینده ناکافی خواهد بود.
5. با توجه به اینکه رسیدن به اوج پیشرفت در ورزش نیاز به متغیرها و عوامل مختلف و متعدد دارد، بنابراین در امر استعدادیابی باید از علوم و متخصصین مختلف استفاده شود تا جامعیت استعدادیابی تامین شود.
6. در انتخاب و اولویت­بندی متغیرها برای استعدادیابی لازم است در درجه نخست، عوامل پایدار غیر قابل جبران مانند قد؛ و در درجه دوم، عوامل پایدار ولی قابل جبران مانند سرعت: و در درجه بعدی، عوامل ناپایدار و قابل جبران مانند  انگیزه توجه شود.
7. افراد مستعد باید از بین بیشترین تعداد ممکن از افراد قابل انتخاب برگزیده شود.
8. در فرایند استعدادیابی باید جنبه­های دموکراسی و انسانی رعایت شود.
9. فرایند استعدادیابی باید به طور بسیار دقیق برنامه­ریزی شود و روش­های کنترل کیفی در همه مراحل و موارد آن به کار رود.
10. استعدادیابی را باید به عنوان بخشی از پرورش استعدادهای ورزشی در نظر گرفت و اجرا کرد