کتاب مصالح ‏نوین ‏ساختمانی

فصـل اول 15
مقدمه 15
فصـل دوم 17
اﻗﻠﯿﻢ ﺳﺮد 17
ﺗﻌﺮﯾﻒ اﻗﻠﯿﻢ و وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي آب و ﻫﻮاﯾﯽ 17
ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻫﻮا و اﻗﻠﯿﻢ 18
ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﺎي اﻗﻠﯿﻤﯽ 19
ﺗﻨﻮع، وﯾﮋﮔﯽ ذاﺗﯽ آب و ﻫﻮاي اﯾﺮان 19
ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در آب و ﻫﻮاي اﯾﺮان 21
ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﻮاﺣﯽ آب و ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان 22
ﻣﻌﻤﺎري و ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ اﻗﻠﯿﻢ 23
ﺳﺎزﮔﺎري ﻣﻌﻤﺎري در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮ 25
ﻣﻌﻀﻼت ﻫﻮاي ﺳﺮد در ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﺗﺎﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ ﻣﻌﻤﺎري 26
فصـل سوم 29
ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻧﻮﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ 29
ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﻣﻮاد و ﻣﺼﺎﻟﺢ 30
ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺎزي در ﻣﺼﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎن 32
ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺎزي در ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن 32
ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺎزي در ﻋﺼﺮ روﻣﯽ 32
ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻮﻟﯽ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺎزي ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ 33
راﺑﻄﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻌﻤﺎري و اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ 34
ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻧﻮ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻌﻤﺎري 37
ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﻮاد و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﺮﻣﻌﻤﺎري 41
اﻧﻮاع ﻣﺼﺎﻟﺢ 42
ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻓﻠﺰي 42
ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺮاﻣﯿﮑﯽ 42
ﻣﺼﺎﻟﺢ ﭘﻠﯿﻤﺮي 43
ﻣﺼﺎﻟﺢ ﮐﺎﻣﭙﻮزﯾﺖ 43
ﻣﺼﺎﻟﺢ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ 43
زﯾﺴﺖ ﻣﻮاد 44
ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ 45
ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺑﻨﯿﺎدي ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ 46
ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ 48
ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ 53
ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ 55
ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮاي ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ 57
ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﻧﻮع-1 ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺧﻮاص 59
ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﻧﻮع-2 ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﻧﺮژي 69
ﻟﻮﻣﯿﻨﺎﺳﻨﺲ 71
ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه اﻟﮑﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ 73
ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻓﻮﺗﻮوﻟﺘﺎﺋﯿﮏ 73
ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻓﻮﺗﻮوﻟﺘﺎﺋﯿﮏ رﻧﮕﯽ 77
ﻧﺎﻧﻮﻓﻨﺎوري و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻧﺎﻧﻮ 82
آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻧﺎﻧﻮ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي 82
ﻧﺎﻧﻮﻓﻨﺎوري و ﺻﻨﻌﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن 83
ﮐﺎرﺑﺮد ﻧﺎﻧﻮ ﻣﻮاد در ﻣﻌﻤﺎري 85
ﺣﻮزه ﻫﺎي ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﻨﺎوري ﻧﺎﻧﻮ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن 87
ﻧﺎﻧﻮﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻧﻮﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ 87
ﺳﻄﻮح ﺧﻮد ﺗﻤﯿﺰ ﺷﻮﻧﺪه و آﺳﺎن ﺗﻤﯿﺰ ﺷﻮﻧﺪه 88
ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﻮد ﺗﻤﯿﺰ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﺎ اﺛﺮ ﻓﺘﻮﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺰ 88
ﻧﺎﻧﻮ ﭘﻮﺷﺶ ﻫﺎ 89
ﭘﻮﺷﺶ ﻫﺎي ﺿﺪ ﻧﻘﺶ و ﺿﺪ ﻧﻮﺷﺘﺎر (ﺿﺪ دﯾﻮار ﻧﻮﯾﺴﯽ) 91
ﭘﻮﺷﺶ ﻫﺎي ﺿﺪ ﺧﺶ و ﺿﺪ ﺳﺎﯾﺶ 92
ﻧﺎﻧﻮ رﻧﮓ ﻫﺎ و ﻧﺎﻧﻮ ﭘﻮﺷﺶ ﻫﺎي ﺿﺪ ﺑﺎﮐﺘﺮي و ﺿﺪ ﻗﺎرچ 92
ﻧﺎﻧﻮ ﭘﻮﺷﺶ ﻫﺎي ﺳﻨﮓ 93
ﻧﺎﻧﻮ ﻋﺎﯾﻖ ﻫﺎ 94
ﻣﻮاد ﻧﺎﻧﻮ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ 94
ﭘﺎﻧﻞ ﻫﺎي ﻋﺎﯾﻖ ﺧﻸ 95
ﻧﺎﻧﻮ ﻋﺎﯾﻖ ﻫﺎي ﺻﻮﺗﯽ 100
ﻣﻮاد ﺿﺪ آب ﮐﻨﻨﺪه 100
منـابع و مآخـذ 104
منابع فارسی 104
منابع غیر فارسی 108

اﻗﻠﯿﻢ ﺳﺮد
اﻫﻤﯿﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﻗﻠﯿﻢ ﺑﺮ ﻣﻌﻤﺎري، اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺟﺎﻣﻌﯽ را در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﯾﺠﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺑﻪ وﯾﮋه در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﮐﻪ ﺗﻨﻮع ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ در آن ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ. اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﮔﺴﺘﺮده در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﻣﺮي اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد. در وﺟﻪ اول، ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻈﺮي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻗﻠﯿﻢ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و در درﺟﻪ دوم، ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮي از آﻣﺎر آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ و اﻧﺠﺎم ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﻫﺎي اﻗﻠﯿﻤﯽ، ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﻠﯿﻤﯽ، آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت دﻗﯿﻖ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد.

در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ اﺑﺘﺪا اﻗﻠﯿﻢ و ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه ﺳﭙﺲ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي اﻗﻠﯿﻢ ﺳﺮد و ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺎزي و ﺳﺎزﮔﺎري ﻣﻌﻤﺎري ﺑﺎ اﻗﻠﯿﻢ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و در اداﻣﻪ ﻣﻌﻀﻼﺗﯽ ﮐﻪ اﻗﻠﯿﻢ ﺳﺮد اﯾﺠﺎد ﮐﺮده و ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع اﻗﻠﯿﻢ ﺑﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻌﻤﺎري ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ، ﺗﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم راﻫﮑﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻧﻮﯾﻦ ﺑﺮاي ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻌﻤﺎران ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد.
ﺗﻌﺮﯾﻒ اﻗﻠﯿﻢ و وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي آب و ﻫﻮاﯾﯽ
ﯾﮑﯽ از اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﯿﺎره زﻣﯿﻦ اﻗﻠﯿﻢ اﺳﺖ و ﺑﺪون ﺷﮏ ﻃﺒﯿﻌﺖ، اﻧﺴﺎن و ﮐﻠﯿﮥ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺣﯿﺎت در ﺳﻄﺢ ﮔﺴﺘﺮده اي ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ.

ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت روﯾﺸﯽ و ﺣﯿﻮاﻧﯽ و ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺸﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك ﻫﺎ در ﻣﻘﯿﺎس ﺟﻬﺎﻧﯽ، اﻧﻄﺒﺎق ﻣﺤﺴﻮس ﺧﻄﻮط اﺳﺎﺳﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺣﺪ زﯾﺎدي ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ اﺳﺖ. ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺎس اﻗﻠﯿﻢ ﻫﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ در ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻮاﺣﯽ زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي زﯾﺴﺘﯽ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رود. ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن اوﻟﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺿﺮورت در ﭘﯽ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ آب و ﻏﺬا ﻫﺮ ﮐﺠﺎ اﻗﻠﯿﻢ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ، اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪه و اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت اوﻟﯿﻪ ﺧﻮد را ﭘﯽ رﯾﺰي ﻧﻤﻮده اﺳﺖ.

ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺘﻨﻮع آب و ﻫﻮاﯾﯽ، اﻓﺰاﯾﺶ و ﻣﻌﻀﻼت ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﯿﺎز ﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻬﺎن، ﻣﺸﮑﻼت و ﻋﻮاﻗﺐ ﻣﺼﯿﺒﺖ ﺑﺎر ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺸﮑﯽ اﻗﻠﯿﻤﯽ و ﺑﺮوز ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﻫﺎ ﺑﻤﻮازات رﺷﺪ آﮔﺎﻫﯽ ﻫﺎي اﻧﺴﺎن، او را ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ در ﺟﻬﺖ ارﺗﻘﺎء ﺳﻄﺢ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻣﺪاﺧﻠﻪ در ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ رﻫﻨﻤﻮن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ.

ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي و اﺑﺪاع دﺳﺖ اﻓﺰارﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ در راه ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﻃﺒﯿﻌﯽ، ﻫﻨﻮز ﻫﻢ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻧﻘﺎط زﻣﯿﻦ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﻗﻠﯿﻢ ﺑﻪ ﻋﯿﻨﻪ ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮده و ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻻزم و ﮐﺎﻓﯽ از ﺳﺘﯿﺰ اﻧﺴﺎن در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎي ﮔﺮم و ﯾﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﯾﺨﺒﻨﺪان ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. از اﯾﻨﺮو ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻗﻠﯿﻢ در اﻏﻠﺐ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي اﻧﺴﺎن، ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮔﺎم و ﺿﺮوري ﺗﺮﯾﻦ اﻗﺪام ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد.
ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻫﻮا و اﻗﻠﯿﻢ
ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻮي ﻣﻮﻗﺖ و ﻣﻌﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎه در ﯾﮏ ﻣﮑﺎن ﻣﻌﯿﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﯽ ﮔﺮدد»ﻫﻮا« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ دراز ﻣﺪت اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺟﻮي را ﻧﯿﺰ »اﻗﻠﯿﻢ« ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ اﻗﻠﯿﻢ ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻫﺎي ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻮي دراز ﻣﺪت ﺑﺮاي آن ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﺳﺎده ﺑﺮاي ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﺣﺪاﮐﺜﺮﻫﺎ، ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﺎ، و ﻏﯿﺮه ﻧﯿﺰ ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد.
ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ، درﺟﻪ ﺣﺮارت، رﻃﻮﺑﺖ، ﺗﺎﺑﺶ ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﺳﺮﻋﺖ و ﺷﺪت ﺑﺎد و ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﻪ، ﯾﺨﺒﻨﺪان و ﻃﻮﻓﺎن ﻫﺎي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ رﻋﺪ و ﺑﺮق از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎزﻧﺪه ﻣﻮﻗﺖ ﻫﻮا اﺳﺖ. ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ، اﻗﻠﯿﻢ در ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ وﺳﯿﻊ و ﺑﺮاي زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﮐﻠﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﯾﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺟﻮي را ﻧﯿﺰ ﺗﻮام ﺑﺎ اﻧﻮاع ﻫﻮا و ﻓﺮاواﻧﯽ آﻧﻬﺎ در ﻓﺼﻮل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. در واﻗﻊ، ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﻮاﻟﯽ اﻧﻮاع ﻫﻮاي ﺣﺎﺻﻠﻪ از ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺟﻮي در ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﻠﯿﻢ آن را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﻫﺪف اﺳﺎﺳﯽ اﻗﻠﯿﻢ ﺷﻨﺎﺳﯽ، ﺑﺮرﺳﯽ راﯾﻂ اﺗﻤﺴﻔﺮي ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﻠﯿﻤﯽ ﮔﺮدﯾﺪه اﻧﺪ.
ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﺎي اﻗﻠﯿﻤﯽ
ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﯾﮏ سیستم ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﻗﻠﯿﻤﯽ، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻋﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ را ﮐﻪ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮﻫﺎي ﻣﻌﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ را دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ، از ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﻣﺠﺰا ﻧﻤﻮده و ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﺸﺘﺮك را در ﯾﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﻗﺮار داد. از اﯾﻦ رو، داﻧﺸﻤﻨﺪان اﯾﻦ ﻋﻠﻢ ﺳﻌﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ، ﻧﻈﯿﺮ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك ﻫﺎ، ﮔﯿﺎﻫﺎن، اﺷﮑﺎل روي زﻣﯿﻦ، ﻃﺮﺣﯽ از ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﺎي اﻗﻠﯿﻤﯽ را ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪ.
ﺗﻨﻮع، وﯾﮋﮔﯽ ذاﺗﯽ آب و ﻫﻮاي اﯾﺮان
ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺖ. اﯾﻦ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ در ﺗﻤﺎم وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﺟﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آن از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺘﻔﺎوت در ﮐﻨﺎرﻫﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﺒﺎل ﺳﺮ ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﮐﺸﯿﺪه اﻟﺒﺮز ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﺶ از 5700 ﻣﺘﺮ در ﮐﻨﺎر ﺟﻠﮕﻪ ﺳﺎﺣﻠﯽ درﯾﺎي ﺧﺰر، ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺳﻄﺢ درﯾﺎﻫﺎي آزاد ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ اﺳﺖ، ﻗﺮاردارد. در داﺧﻞ ﻓﻼت اﯾﺮان، ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ اﻃﺮاف، ﺷﻮره زارﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰي را از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده اﻧﺪ. ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺴﺎﻓﺖ از ﺟﻨﮕﻠﻬﺎي ﺳﺮﺳﺒﺰ ﺷﻤﺎل ﯾﺎ زاﮔﺮس ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي اﺳﺘﭙﯽ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﺣﺘﯽ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ رﺳﯿﻢ. ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺟﻠﻮﮔﺎه اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﻨﻮع و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ، آب و ﻫﻮاي ﮐﺸﻮر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﯿﭽﮑﺪام از وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻣﮑﺎﻧﯽ و زﻣﺎﻧﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ آب و ﻫﻮاﯾﯽ، ﺗﻨﻮع ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دﻫﻨﺪ.

در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ آذرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺮف و ﮔﺮﻣﺎ ﺳﺮﻣﺎ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺳﺎﺣﻞ ﻧﺸﯿﻨﺎن درﯾﺎي ﻋﻤﺎن و ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس در ﻃﻮل ﻋﻤﺮﺷﺎن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﯾﮏ ﺑﺎر ﻫﻢ ﺑﺮف را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﭘﺮ ﺑﺎران ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺸﻮر در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ درﯾﺎي ﺧﺰر ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪود 2000 ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﺑﺎران درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل، در ﭼﺎﻟﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰي اﯾﺮان، در ﻣﻨﻄﻘﻪ دﺷﺖ ﻟﻮت، ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪود50 ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ اﺳﺖ. ﺗﻔﺎوت ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ دﻣﺎي روزاﻧﮥ ﮐﺸﻮر، اﻏﻠﺐ روزﻫﺎ ﺣﺪود 40 درﺟﻪ اﺳﺖﻣﺜﻼً. اﮔﺮ در اردﺑﯿﻞ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ دﻣﺎي ﺷﺐ -20℃ درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ، در ﻣﯿﻨﺎب ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ دﻣﺎي روز +20℃ ﮔﺰارش ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺗﻌﺪاد روزﻫﺎي ﺑﺎرش در ﺷﻤﺎل اﯾﺮان ﺑﯿﺸﺘﺮ از 100 روز وﻟﯽ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺣﺪود 11 روز (اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮ) اﺳﺖ؛ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ اﻧﺰﻟﯽ و اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮ ﺣﺪود 159 روز اﺳﺖ. ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ اﻧﺰﻟﯽ واردﺑﯿﻞ ﭼﻨﺪان زﯾﺎد ﻧﯿﺴﺖ. در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺎرش ﺳﺎﻻﻧﻪ اردﺑﯿﻞ 12درﺻﺪ ﺑﺎرش ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻧﺰﻟﯽ اﺳﺖ. ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ دﻣﺎي اﻧﺰﻟﯽ -0/5 ℃ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ، در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم اردﺑﯿﻞ دﻣﺎي -31/4 ℃ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ. در اردﺑﯿﻞ، ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪود 5 ﻣﺎه ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮي دﻣﺎي روزاﻧﻪ زﯾﺮ ﺻﻔﺮ درﺟﻪ ﺳﯿﻠﺴﯿﻮس ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ، در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﻧﺰﻟﯽ ﻓﻘﻂ 3 روز از ﺳﺎل دﻣﺎي زﯾﺮ ﺻﻔﺮ ﺳﻠﺴﯿﻮس را دﯾﺪه اﺳﺖ.
ﺗﻨﻮع ﻣﮑﺎﻧﯽ درﺟﻪ ﺣﺮارت، ﮐﻤﺘﺮ از ﺑﺎرش ﻧﯿﺴﺖ ﺗﻔﺎوت ﺳﺮدﺗﺮﯾﻦ ﺷﺐ اردﺑﯿﻞ ﺑﺎ ﮔﺮﻣﺘﺮﯾﻦ روز اﻫﻮاز، 81/2 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس اﺳﺖ. ﭘﺎﯾﯿﻨﺘﺮﯾﻦ دﻣﺎي ﺳﺎل در اردﺑﯿﻞ -31/4 و در ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس 5/4 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس اﺳﺖ. از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ دﻣﺎي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه در اردﺑﯿﻞ 33 درﺟﻪ و در اﻫﻮاز49/8 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎل اﯾﺮان از ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ، ﻧﻮاﺣﯽ ﺟﻨﻮﺑﯽ اﯾﺮان در ﮔﺮﻣﺎي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ.
ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﻌﺪاد روزﻫﺎي ﯾﺨﺒﻨﺪان، ﺗﻔﺎوت ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ را آﺷﮑﺎرﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. در ﺳﻮاﺣﻞ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﮐﺸﻮر، ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﯿﭻ ﻣﻮﻗﻌﯽ از ﺳﺎل دﻣﺎ زﯾﺮ ﺻﻔﺮ ﻧﻤﯽ رود، در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﯾﺎ ﺧﺮاﺳﺎن ﺗﻌﺪاد روزﻫﺎي ﯾﺨﺒﻨﺪان ﺑﻪ ﺳﻪ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﻣﺎه ﻣﯽ رﺳﺪ.

اﯾﻦ ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ و ﻧﺎﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ آب و ﻫﻮاﯾﯽ در ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ، ﻧﻮع ﺧﺎك، و روش زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم اﺛﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﻋﺎﻣﻞ ﻫﻮاﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮد ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﻫﻮاﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮم ﺟﻨﻮب ﻓﺮق داردﻣﺴﻠﻤﺎً. در ﻃﻮل ﺳﺎل ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮ اﻗﻠﯿﻢ اﯾﺮان ﺣﺎﮐﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺪون ﺷﻨﺎﺧﺖ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ، ﺑﺮرﺳﯽ، ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ، و ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ. ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻗﻠﯿﻤﯽ اﯾﺮان را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪي و ﻣﺪﻟﻬﺎي ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﻤﻮد. ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﻋﻮاﻣﻞ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه اﻗﻠﯿﻢ اﯾﺮان ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ از آن ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ آب و ﻫﻮاﯾﯽ اﺳﺘﺪﻻل و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮔﺮدد.
ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در آب و ﻫﻮاي اﯾﺮان
ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در آب و ﻫﻮاي اﯾﺮان ﺑﻪ دو دﺳﺘﮥ ﺑﯿﺮوﻧﯽ و ﻣﺤﻠﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻠﯽ آﻧﻬﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺧﻮد ﻣﺤﻞ ﻗﺮار دارﻧﺪ و اﺛﺮ آب و ﻫﻮاﯾﯽ آﻧﻬﺎ از ﺳﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﭼﻨﺪان ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪارد. ﺗﺎﺑﺶ ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﻫﺎ ﺟﺰو ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﻨﺪ. ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ اﺗﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ از ﺑﯿﺮون وارد اﯾﺮان ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﺳﯿﺴﺘﻤﻬﺎي ﻓﺸﺎر و ﺗﻮده ﻫﺎي ﻫﻮا ﺟﺰو اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﻨﺪ.
ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﺶ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﻪ زاوﯾﮥ ﺗﺎﺑﺶ، ﻣﺪت ﺗﺎﺑﺶ و وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي اﺗﻤﺴﻔﺮ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد. در دورة ﮔﺮم ﺳﺎل زاوﯾﮥ ﺗﺎﺑﺶ در ﺟﻨﻮب ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺷﻤﺎل وﻟﯽ ﻣﺪت ﺗﺎﺑﺶ در ﺷﻤﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺟﻨﻮب اﺳﺖ. در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻔﺎوت اﻧﺮژي ﺗﺎﺑﺸﯽ ﺑﯿﻦ ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﺑﺴﯿﺎر ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﻧﯿﺴﺖ. اﻣﺎ در دورة ﺳﺮد ﺳﺎل، ﻫﺮ دوي زاوﯾﮥ ﺗﺎﺑﺶ وﻣﺪت ﺗﺎﺑﺶ در ﺟﻨﻮب ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺷﻤﺎل اﺳﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻔﺎوت ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﺑﺴﯿﺎر ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺗﺮ اﺳﺖ.
از ﻃﺮف دیگر، ﻧﻮﺳﺎن ﻓﺼﻠﯽ اﻧﺮژي ﺗﺎﺑﺸﯽ درﯾﺎﻓﺘﯽ در ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺟﻨﻮب اﺳﺖ.
ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺟﻮ ﻣﻘﺪاري از اﻧﺮژي را ﺟﺬب و ﯾﺎ ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺴﺖ ﻫﻢ ﺿﺨﺎﻣﺖ و ﻫﻢ ﻏﻠﻈﺖ اﺗﻤﺴﻔﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﺗﻔﻊ اﺳﺖ. در ﻧﺘﯿﺠﻪ ورود و ﺧﺮوج اﻧﺮژي در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺴﺖ ﮐﻨﺪﺗﺮ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﺗﻔﻊ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ درﯾﺎﻓﺖ اﻧﺮژي ﺗﺎﺑﺸﯽ در ﺳﺎﺣﻞ ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس در زﻣﺴﺘﺎن و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ درﯾﺎﻓﺖ آن در ﺗﯿﺮﻣﺎه ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻟﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺿﺨﺎﻣﺖ زﯾﺎد و اﺑﺮﻧﺎﮐﯽ اﺗﻤﺴﻔﺮ و دوﻣﯽ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ رﻗﯿﻖ و ﻧﺎزك ﺑﻮدن اﺗﻤﺴﻔﺮ ﺑﺎﻻي ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. از ﻧﻈﺮ درﯾﺎﻓﺖ اﻧﺮژي، ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻤﺘﺮ، ﻣﺘﻮﺳﻂ، زﯾﺎد، و ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﺸﺪه اﺳﺖ. ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار در ﺳﻮاﺣﻞ درﯾﺎي ﺧﺰر و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار در ﻣﻨﻄﻘﮥ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﺮﮐﺰي از ﺷﻬﺮﮐﺮد ﺗﺎ ﺗﻔﺘﺎن درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد.(ﺑﯽ ﻧﺎ، 1376، ص(23

ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﻮاﺣﯽ آب و ﻫﻮاﯾﯽ اﯾﺮان
ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ، اﯾﺮان از ﺗﻨﻮع آب و ﻫﻮاﯾﯽ زﯾﺎد ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺗﻨﻮع در ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻣﮑﺎﻧﯽ و ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ. اﻣﺎ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اراﺋﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻫﺎي آب و ﻫﻮاﯾﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﻋﻤﺮان ﮐﺸﻮر و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺸﺎورزان، ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ، و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰان ﮐﺸﻮر، ﺗﻤﯿﯿﺰ ﻧﻮاﺣﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﺘﺠﺎﻧﺲ آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﻻزم اﺳﺖ. از ﻗﺪﯾﻢ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺪاﻧﺎن آب و ﻫﻮاﺷﻨﺎس ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯾﻬﺎي آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮاي اﯾﺮان اﻧﺠﺎم داده اﻧﺪ. ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﺮان ﮐﻪ از ﺗﻨﻮع ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ و ﮔﺴﺘﺮش ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ، اراﺋﻪ ﯾﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﺎﻣﻼً ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﺎري ﺑﺲ دﺷﻮار اﺳﺖ. ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﺎ، ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﻮﭘﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﺪدي در ﻣﻮرد اﯾﺮان اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي داﺧﻠﯽ اﯾﺮان آب و ﻫﻮاي ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ؛ دارﻧﺪ. در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ، ﺑﺎ آﺷﻨﺎ ﺷﺪن ﺟﻐﺮاﻓﯿﺪاﻧﺎن ﺑﺎ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ و ﻧﮕﺮش ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ و ﺳﯿﻨﻮﭘﺘﯿﮏ، اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺘﻌﺪد ﻫﻮا ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺘﺪاول ﺷﺪ. ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ اﮐﺜﺮ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺪاﻧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﻠﯿﺖ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﯾﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد. ﻣﺸﺎراﻟﯿﻪ ﮐﺸﻮر اﯾﺮان را ﺑﺮاﺳﺎس ﻫﺸﺖ ﻣﻌﯿﺎر آب و ﻫﻮاﯾﯽ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي ﺑﻪ ده ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ در ﻧﻮع ﺧﻮد ﮐﺎري ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ و اﺑﺘﮑﺎري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯾﻬﺎﯾﯽ ﻗﺒﻠﯽ، ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي را اﻧﺠﺎم داده اﻧﺪ. در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي ﮐﺎرﺑﺮدي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ.
از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﺴﺄﻟﻪ از ﻧﻈﺮ آﻣﻮزﺷﯽ و اراﺋﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﺎده ﺗﺮ و ﮐﻠﯽ ﺗﺮ، در اﯾﻨﺠﺎ ﮐﺸﻮر اﯾﺮان از ﻧﻈﺮ آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺷﺶ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﻧﻮاﺣﯽ آب و ﻫﻮاﯾﯽ و ﻣﺤﺪوده آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ:

1. ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺧﺰري؛ از آﺳﺘﺎرا ﺗﺎ ﮔﺮﮔﺎن و از ﺧﻂ اﻟﺮس ﮐﻮﻫﻬﺎي اﻟﺒﺮز ﺗﺎ ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎي ﺧﺰر
2. ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ؛ ﺷﺎﻣﻞ ارﺗﻔﺎﻋﺎت آذرﺑﺎﯾﺠﺎن، ﮐﺮدﺳﺘﺎن، ﺧﺮاﺳﺎن، و ﮐﺮﻣﺎن اﺳﺖ و در زاﮔﺮس ﺗﺎ درﯾﺎﭼﻪ ﺑﺨﺘﮕﺎن اداﻣﻪ داردﻣﺮز: ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮازﻧﻤﺎي 1500 ﻣﺘﺮ ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ.
3. ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪ اي ﺷﺎﻣﻞ ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪ ﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﯽ اﻟﺒﺮز و ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺧﺮاﺳﺎن و ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪ ﻫﺎي زاﮔﺮس در زﯾﺮ ارﺗﻔﺎع 1500 ﻣﺘﺮ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﻪ دو ﻧﺎﺣﯿﻪ داﺧﻠﯽ و ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد.
4. ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﻨﻮب ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻮاﺣﻞ درﯾﺎي ﻋﻤﺎن و ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و ﺟﻠﮕﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن اﺳﺖ. در ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ اﯾﺮان ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﺸﺎﮔﺮد را ﻧﯿﺰ در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد.
5. ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺮﮐﺰي؛ ﺷﺎﻣﻞ دﺷﺖ ﮐﻮﯾﺮ، دﺷﺖ ﻟﻮت، و ﭼﺎﻟﻪ ﺟﺎزﻣﻮرﯾﺎن اﺳﺖ.
ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ روزﻫﺎي ﯾﺨﺒﻨﺪان ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ درﺟﻪ ﻧﺎﻫﻤﮕﻨﯽ را ﺑﻌﺪ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﻨﻮﺑﯽ دارد.
ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎي ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻫﻮا ﺳﺮد اﺳﺖ و روزﻫﺎي ﯾﺨﺒﻨﺪان ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
ﻣﻌﻤﺎري و ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ اﻗﻠﯿﻢ
از ﻗﺮﻧﻬﺎ ﭘﯿﺶ، ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد راﺣﺘﯽ و آﺳﺎﯾﺶ ﺷﻬﺮوﻧﺪان، ﻣﻌﻤﺎري ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ آﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪات روزاﻧﻪ اﺳﺘﻮار ﺑﻮده و ﺑﻬﺒﻮدﻫﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﺎﯾﺪار ﺳﺒﺐ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﯾﮏ ﻣﯿﮑﺮوﮐﻠﯿﻤﺎي ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ. از ﺻﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ، داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺸﺎﻫﺪات و ﺗﺠﺎرب ﻧﯿﺎﮐﺎن ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻠﯽ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.
ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ، آﻟﻮدﮔﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻋﻤﺪه در آﻣﺪ. ﺗﻐﯿﯿﺮات زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد و ﮐﯿﻔﯿﺖ اوﺿﺎع ﻫﻮا را ﺻﺪ ﭼﻨﺪان ﮐﺮد. وﻟﯽ ﻣﺴﺎﯾﻞ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ اﻋﻤﺎل ﺷﺪﻧﺪ: ﺧﻄﺮات