344,400 تومان
تعداد صفحات | 246 |
---|---|
شابک | 978-622-7623-15-4 |
انتشارات | |
انتشار | توقف |
ناموجود
فهرست
عنوان صفحه
پیدایش دستور برای زبان فارسی 11
تاریخچهای از آثاری که به دستورنویسی پرداختهاند 12
اهمیت دستورنویسی 19
مقایسهی دستور زبان فارسی سنتی و جدید 20
اختلافات دستور سنتی و جدید 22
مشابهتهای دستور سنتی و جدید 26
نقد و ارزیابی درسنامههای دستور زبان فارسی 27
تعریف دستور 27
ویژگیهای یک دستورنامه 28
بیتوجهی به دستاوردهای زبانشناسی 30
تأثیرپذیری از دستور زبانهای دیگر و تحمیل آن به زبان فارسی 32
عدم تمایز بین زبان و نمودهای گفتاری و نوشتاری آن 35
نگرش تجویزی به زبان و غفلت از دستور به عنوان توصیف زبان 37
کاستی در ارائهی تعریفها 38
تعریف نادرست 38
ناقص بودن تعریف 39
سلبی بودن تعریف 40
اشاره به نشانه، به جای ارائهی تعریف 41
قاعدهی زبانی نادرست 41
بیتوجهی به اصل بهینگی و کمینگی در تدوین دستور 42
برخورد «دوگانه» در مواجهه با «یک» الگوی زبانی 44
حشو در قاعدههای زبانی 45
مقولهبندیهایی افراطی در دستور 45
بیتوجهی به بنیان مقولهبندی 47
نادیده گرفتن برخی از مفاهیم در دستور 47
در همآمیختن گونههای مختلف زبانی 49
مثالها و شواهد نادرست 50
امکان نقض قواعد زبانی 52
مسائل بیپاسخ در دستورنامهها 53
عدم شفافیت اصطلاحات تخصّصی حوزهی دستور 54
ساماندهی غیر موجه مطالب درسنامهها 56
تحلیل محتوایی منابع آموزشی زبان فارسی 59
روش فونیکس 61
روش مریل 63
روش بَرِت 65
روش گرایس 68
تحلیل محتوایی منابع آموزشی بر پایهی انگارهی نیل اندرسون 72
فعالسازی دانش پیشین 72
گسترش گنجینههای واژهها 74
آموزش درک 75
افزایش سرعت خواندن 76
تایید راهبردها 78
ارزیابی پیشرفت 79
بررسی تطبیقی دیدگاهها، رویکردها و روشهای برنامهی درسی زبانآموزی و ارائهی الگویی برای برنامهریزی درسی آموزش زبان فارسی 81
دیدگاهها، رویکردها و روشهای برنامهی زبانآموزی و مقایسهی آن با یکدیگر 82
عناصر و مؤلفههای تشکیلدهندهی برنامهی درسی زبانآموزی در دورهی ابتدایی در کشورهای مختلف 94
تفاوتها و شباهتهای برنامههای درسی زبانآموزی در کشورهای مختلف 99
رویکردها و روشهای حاکم بر برنامهی درسی زبانآموزی کشورهای مختلف 102
ویژگیهای الگوی مناسب برنامهریزی آموزش زبان فارسی 106
کارکرد حروف اضافه در زبان فارسی گفتاری معاصر 109
مقدمه و پیشینه 109
حروف اضافه 110
حروف اضافه در فارسی گفتاری (عامیانه) 111
بررسی وجوه تاثیر فضای مجازی بر زبان و ادبیات فارسی معاصر 123
تاثیر فضای مجازی بر قواعد نوشتار 124
تاثیر فضای مجازی بر شعر معاصر فارسی 127
تاثیر فضای مجازی بر نثر فارسی 129
تاثیر فضای مجازی بر نقد ادبی آثار معاصر 130
عمق خط فارسی 131
حرف و نگاره 133
طبقهبندی نگارههای زیروزبری در نظام نوشتاری زبان فارسی 135
ارتباط نگاره و واج 140
عمق خط 141
ساخت اضافه در زبان فارسی 148
مطالعات زبانشناسی 150
مطالعات رایانهای 151
مطالعات قاعده- محور 151
پژوهشهای داده- محور 152
بررسی ارتباط قواعد واژواجی زبان فارسی با خط فارسی 153
واژواجشناسی 155
ارتباط قواعد واژواجی با خط 155
بررسی قواعد واژواجی زبان فارسی 156
نتیجهگیری 179
ماهیتِ الف و نگارشِ آن در عربی و فارسی 180
مقایسه و بحث 187
نتیجه 197
انواع «ی» در زبان فارسی و دشواریهای ترجمهی آن به عربی 198
انواع «ی» و معادل عربی آنها 199
تحلیل اشکالات نوشتاری دانشآموزان ایرانی غیر فارسی زبان 213
مهارت نوشتاری 216
خطا و اشتباه 217
تحلیل خطا 218
منـابع و مآخـذ 221
منابع فارسی 221
منابع غیرفارسی 239
طبق گزارشهای تاریخی شروع نگارش دستور برای زبان فارسی بعد از قرن 7 ه. ق بوده است. حال آنکه با این همه پیشینهی درخشان در ادبیات فارسی، چه در فارسی باستان و میانه و چه در فارسی دری، آیا میتوان تصور نمود که آثار ارجمندی چون شاهنامه فردوسی، اشعار رودکی، چکامههای منوچهری، بازگردان تفسیر طبری، تاریخ بیهقی و دهها اثر دیگر آیا میتواند بدون وجود دستور مدون و قاعدهمندی شکل گرفته باشد.
آیا باید بپذیریم که ادبیات و شاعران بزرگ ما دستور زبان نخواندهاند. به نظر برخی این سخن درست است اما آنان آثار منثور و منظوم فارسی را با دقت خواندهاند و آموختن را با یادگیری دقیق و مو به موی قرآن کریم و زبان عربی یعنی مطالعهی توصیفی و علمی زبان آغاز کردهاند و همین مطالعهی عمیق به آنان زبان آگاهی داده است (وحیدیان، 1384)؛ و برخی دیدگاهها بر این نگرش استوارند که قطعاً در تمدن قدیم ایران برای زبان فارسی قواعد و دستور زبان وجود داشته منتهی به علت چند قرن فترت فرهنگی در ایران- به ویژه پس از ورود اعراب- اخبار آن از میان رفته و به دست فراموشی سپرده شده است.
این دیدگاه معتقد است که پس از ورود اسلام به ایران فرمانروایان عرب بیآنکه به عظمت فرهنگ ملی مردم ایران توجهی داشته باشند بر آن شدند که ایرانیان را نیز متعرب کنند و در چنین فضایی فرصت برای رشد و سیر تکاملی زبان باقی نمیماند و قواعد و قوانین پیشین آن نیز دستخوش دگرگونی میشود و پایههای آن در هم میریزد (بانو صنیع، 1375).
اساساً مردم نیازی به فراگیری قواعد زبان مادری احساس نمیکنند چرا که زبان مادری برایشان بدیهی و روشن است و «این قواعد برای اهل زبان فطری و طبیعی است چه از همان هنگام که زبان مادری را میآموزند قواعد و ضوابط را هم طبعاً و فطرهی میآموزند. از این جهت قواعد صرف و نحو و اشتقاق یک زبان برای اهل آن تازگی ندارد و چون تازگی ندارد بدان اهمیت نمیدهند» (همایی، 1377).
و از طرفی به شهادت تاریخ، نگارش قواعد و ضوابط زبان زمانی شکل میگیرد که زبان از محل اصلی خود به محلی دیگر برود مثل زبان عربی که با ورود اسلام به ایران زبان رسمی حکومت وقت گردید و ایرانیان برای فراگیری این زبان به تألیف قواعد و صرف و نحو عربی پرداختند.
اکنون شاهد آن هستیم که قدیمیترین و معتبرترین اثر در صرف و نحو زبان عربی یعنی الکتاب به دست دانشمند ایرانی سیبوبه شیرازی تألیف شده که در قرن دوم هجری میزیسته است.
در جریان مجادله میان حزین لاهیجی و ادیبان هند وقتی سراج الدین علی خان آرزو خطاب به حزین و در واقع خطاب به مردم فارسی زبان میگوید: شما زبان فارسی را از پیرزنان (یعنی مادران و مادربزرگها) آموختهاید در حالی که معلمان ما در آموختن زبان و سپس ادب فارسی بزرگانی چون فردوسیی و نظامی و مولوی و سعدی و حافظ بودهاند، گذشته از مفاخره، بیان این معنا نیز هست که احساس نیاز به آموختن زبان فارسی که زبان مادریمان نبود، ما را به خواندن متون ادب فارسی و تدوین قواعد این زبان رهنمون شد (دادبه، 1394).
تاریخچهای از آثاری که به دستورنویسی پرداختهاند
المعجم فی معاییر اشعار العجم (614 ه. ق)، شمس الدین محمد بن قیس رازی
در میان آثاری که به دستور زبان فارسی پرداختهاند، قدیمیترین اثری که به دست ما رسیده، المعجم فی معاییر اشعار العجم است. شمس الدین محمد بن قیس رازی در دیباچهی کتاب خود بیان میکند که: به خاطر اصرار ارباب نظم و نثر در شهر مرو اقدام به تألیف اثرش با موضوع عروض و قافیه و فن نقد اشعار تازی و فارسی میکند و بیشتر فصول و ابواب آن را در چند روز معدود مرتب گردانیده است (شمس قیس، 1335).
این که شمس قیس در مدت کوتاهی، المعجم را تألیف نموده حاکی از دانش و تسلط فراوان وی بر زبان فارسی و عربی است.
موضوع کتاب المعجم عروض، قافیه و نقدالشعر است که در ضمن این مباحث دربارهی مسائل دستوری نیز نکات مهمی را ذکر میکند مانند انواع حروف که به تعبیر همایی «بیاندازه در خور اهمیت است خاصه از این نظر که حالی قدیمیترین مأخذ زبان فارسی است» (همایی، پیشینهی دستورنویسی برای زبان فارسی).
منطق الخُرس فی لسان الفسرس (قرن 8 ه. ق)؛ ابوحیان نحوی
منطق الخُرس در قواعد زبان فارسی است به زبان عربی نگاشته شده و متأسفانه نسخهی این کتاب موجود نیست. ابوحیان در قواعد نحو زبان ترکی هم کتابی با عنوان «زهو الملک فی نحو الترک» تألیف کرده است. تألیفات او در نحو و صرف عربی هم بسیار است (همایی، پیشینهی دستورنویسی برای زبان فارسی).
حُلیۀ الانسان فی حَلبَهُ اللسان (در قواعد سه زبان عربی و ترکی و فارسی، قرن هشتم ه. ق)؛ سید جمال الدین ابن مهنا
مؤلف در مقدمه نوشته است «چون در این روزگار فراگرفتن زبان ترکی و فارسی برای مردم در مسافرت و یا برای جلب منفعت و دفع ضرر و یا به جهت رسیدن به کمال لازم است به تألیف این کتاب پرداختم».
حلیه الانسان از سه بخش تشکیل شده است. قسم اول: دربارهی زبان فارسی که شامل پانزده فصل و بیست و هشت باب است. در زمینهی تصریف افعال، صفات متضاد و تفضیلی و انواع حروف سخن رانده است. قسم دوم: دربارهی زبان ترکی و قسم سوم: دربارهی زبان مغولی (بانو صنیع، 1371).
تاج الرووس و غرّه النفوس (قرن نهم ه. ق)، از احمد بن اسحاق قیسری
آغاز نفوذ واقعی زبان فارسی و به تبع آن فرهنگ ایرانی را در آناتولی باید از سال 463 ه.ق برشمرد که آلپ ارسلان پادشاه مقتدر سلجوقی در جنگ ملازگرد، رومانوس دیوجانوس امپراتور روم شرقی را شکست داد (ریاحی، 1369).
احمد بن اسحاق قیسری از اهالی قیساریه (قیصریه) روم است که کتاب تاج الرووس و غرّه النفوس رابه زبان فارسی تألیف کرد. وی در مقدمه کتاب میگوید: «در اصطلاحات السنه تأمل نمود و قواعدی از آن خوبتر و مضبوطتر که در لسان عرب نهادهاند یافت و …. به وسع طاقت کلمهای چند از اسماء و افعال و حروف از آنچه به خاطر آمد از زبان فارسی به قلم آورده جریدهای موسوم به الرووس و غرّه النفوس وضع کرد» (دادبه، 1394).
منهاج الطلب (قرن 11 ه.ق)؛ محمد بن الحکیم الزّینیمیّ الشّندونی الصّینی
منهاج الطلب، کهنترین دستور زبان فارسی است که توسط یک نفر چینی در حوزه چین و به زبان فارسی تألیف شده است. این کتاب به وسیلهی محمد بن الحکیم الزّینیمیّ الشّندونی الصّینی نوشته شده و تاریخ کتابت آن در پایان چنین آمده است: روز جمعه ماه اعظم رجب معظم سال هزار و هفتادم از هجرت نبویه.
به اعتقاد محمد جواد شریعت، مصحّح کتاب منهاج الطلب، تاکنون هیچ کتاب مستقل دستور زبان فارسی به زبان فارسی به دست ما نرسیده که از این کتاب قدیمیتر باشد
کتاب منهاج الطلب بر دو قسم است: قسمت اول شامل: اسم، فعل و انواع آن و صفت و قسمت دوم شامل: مقدمه، باب الأسماء (که خود شامل فصلهای: مبتداو خبر، فاعل، متعلقات فعل، مضاف و مضاف الیه، توابع، اسم جنس و اسم صفت، معرفه و نکره، جمع و انواع اسم است) باب الافعال و باب الحروف. منهاج الطلب در بخش آخر با عنوان «خاتمه» پایان مییابد.
اصول فارسی (اوایل قرن 12 ه. ق)؛ عبدالصمد زنده طاهر ملتانی
«نخستین کسی که دستور زبان فارسی را به صورت مستقل نوشته حدود دو قرن قبل از میرزا حبیب اصفهانی میزیسته و نام وی عبدالصمد زنده طاهر ملتانی، صاحب کتاب اصول فارسی است» (پور جوادی، 1372).
اصول فارسی، اولین اثر دستوری در حوزهی شبه قاره هند است که به زبان فارسی نوشته شده است. این اثر دارای یک مقدمه و هشت باب است:
باب یکم: در اسامی حروف هجاء؛ باب دوم: ابدال؛ باب سوم: وضع حروف تهجی؛ باب چهارم: تعریف کلمات؛ باب پنجم: فعلها و مشتقات از آنها؛ باب ششم: اسم؛ باب هفتم: انواع لغات؛ باب هشتم: در مسائل متفرقه (در بیان اضافه- در لف و نشر- در بیان جملهی معترضه- در اختصار کلمه) (پور جوادی، 1372).
نخستین کسی که واژهی دستور را در کتاب خویش آورده سنجر قزوینی است که کتاب وی نیز دستور سخن نام دارد و در سال 1296 ه. ق برابر با 1879 م چاپ شده است (همان، 1372).
دستور سخن (1289 ه. ق) و دبستان فارسی (1308 ه. ق)؛ میرزا حبیب اصفهانی
به نظر علامه همایی، (نخستین کسی که کلمهی دستور را برای کتاب قواعد پارسی اختیار کرده)؛ میرزا حبیب اصفهانی بوده است. وی قواعد فارسی را از عربی جدا ساخته و از دائره ترجمه و تقلید عرب قدم بیرون نهاده و برای زبان فارسی اصول و قواعد مستقلب ترتیب داده است. میرزا حبیب سالیان دراز در اسلامبول معلم زبان و ادبیات فارسی بوده و چون دور از وطن خود میزیسته و در کشور غیرفارسی زبان بهسر میبرده احتیاج فارسی را به تدوین قواعد خوب احساس کرده است. وی دبستان فارسی را برای نوآموزان و شاگردان مدارس نوشته است (همایی، پیشینهی دستورنویسی برای زبان فارسی).
روش دستورنویسان پیش از میرزا بر پایهی صرف و نحو عربی استوار است که کلمه را به سه بخش، اسم و فعل و حرف تقسیم میکند. ولی روش میرزا حبیب در نگارش دستور سخن بر پایهی گرامر اروپایی به ویژه گرامر فرانسوی است. در اثر میرزا حبیب، کلمه در زبان فارسی به 10 یا 9 قسم تقسیم شده است.
دستور فارسی (قبل از 1324 ه. ق)؛ میرزا عبدالعظیم خان قریب
عبدالعظیم خان قریب گرگانی (وفات: 1344 ه. ق) در نگارش دستور به روش میرزا حبیب اصفهانی عمل کرد. وی در سال 1288 ه. ش دورهی دستور زبان فارسی را جهت تدریس در مدارس تدوین کرد. این کتاب سالها در موسسات آموزشی تدریس شد و مبنای تألیف آثار دستوری بعد از خود قرار گرفت. قریب کلمه در زبان فارسی را 9 گونه دانست: اسم، صفت، کنایه، عدد، فعل، قید، حرف اضافه، حرف ربط، صوت (دادبه، 1394).
دستور زبان فارسی پنج استاد (1328 ه. ق)؛ عبدالعظیم خان قریب، محمد تقی بهار، جلال الدین همایی، بدیع الزمان فروزانفر و رشید یاسمی
دستور پنج استاد همان روش و اسلوب دستور قریب را به شکل مفصلتر دنبال کرده است. این اثر در سال 1328 برای تدریس در مدارس توسط پنج نفر از اساتید بلندپایهی زبان فارسی تألیف شد.
دستور زبان فارسی (1341 ه. ق)؛ عبدالرسول خیامپور
خیامپور تألیفاتی که به منظور تدوین دستور زبان فارسی انجام شده است را سازگار با زبان فارسی نمیداند و معتقد است که این آثار یا از صرف و نحو عربی تاثیر پذیرفته و یا از گرامرهای اروپایی اقتباس گردیده است.
البته خود وی چنان که در مقدمهی کتاب بیان میدارد در نگارش دستور زبان از روش آدلونگ، دستورنویس آلمانی پیروی کرده است و اساس روش آدلونگ را بر این پایه استوار میداند که باید از اصول و قواعدی که دیگران گفته و نوشتهاند صرفنظر کرد و توجه خود را تنها به خود زبان معطوف داشت (خیامپور، 1341).
تعداد صفحات | 246 |
---|---|
شابک | 978-622-7623-15-4 |
انتشارات | |
انتشار | توقف |
.فقط مشتریانی که این محصول را خریداری کرده اند و وارد سیستم شده اند میتوانند برای این محصول دیدگاه(نظر) ارسال کنند.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.