کتاب نوسازی و عملیات‌های عمرانی شهری

فهرست مطالب

مقدمه 7
فصل 1 9
نوسازی شهری 9
تاریخچه نوسازی بافت‌های فرسوده در جهان 18
نوسازی شهر منهای هویت 24
نوسازی پایدار 27
ارزیابی تأثیر هندسه و جهت‌گیری تنگه بر بارهای سرمایشی 28
مستلزمات طراحی شهری 31
فصل 2 33
عوارض نوسازی شهرداری 33
آشنایی با عوارض نوسازی 33
انواع عوارض شهرداری 34
انواع عوارض نوسازی شهرداری 55
نحوه اعتراض به مبلغ عوارض نوسازی شهرداری 57
چگونگی تعیین عوارض نوسازی 57
فرمول محاسبه عوارض نوسازی 58
موارد مؤثر در محاسبه عوارض نوسازی 59
آخرین تغییرات قانون مربوط عوارض نوسازی آپارتمان 60
مهلت و نحوه پرداخت عوارض نوسازی آپارتمان 61
فصل 3 63
عوارض خدمات مدیریت پسماند 63
هزینه مدیریت پسماند مسکونی 63
فصل 4 67
قانون نوسازي و عمران شهري 67
فصل 5 83
آشنایی با سازمان نوسازی شهر تهران 83
سازمان نوسازی شهر تهران 83
اساسنامه 84
وظایف 84
شاه‌کلید نوسازی تهران قدیم 85
منابع و مآخذ 91

نوسازی شهری
بافت فرسوده چیست؟
به طورکلی بافت محیطی فضایی هم پیوند از بناها، راه‌ها، مجموعه‌ها، فضاها، تأسیسات و تجهیزات شهری و یا ترکیبی از آن‌ها است که دراین بین بافت‌های فرسوده به انواع از بافت‌ها گفته می‌شود که ازلحاظ ظاهری و زیربنایی دارای فرسودگی می‌باشند.
دراین بین انواع بافت‌های فرسوده را می‌توان به سه دسته زیر تقسیم بندی کرد که شامل:
بافت‌های دارای میراث فرهنگی
بافت‌های دارای میراث‌های شهری بافت‌هایی هستند که دربرگیرنده آثار به جای مانده از گذشته و جایگزین ناپذیری هستند که می‌توانند به آگاهی جوامع از ارزش‌های فرهنگی و گذشته خود کمک کند.
به طورکلی‌این آثار که به یکی از سه دوره باستان، دوره تاریخی و یا معاصر تعلق دارد که به ثبت آثار ملی رسیده اند و در لیست میراث‌های باارزش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار می‌گیرند.
بافت‌های شهری (فاقد میراث فرهنگی)
بافت‌های شهری بافت‌هایی هستند که در محدوده قانونی قرار دارند و دارای مالکیت رسمی‌و قانونی می‌باشند؛ اما ازنظر برخورداری از امینت، استحکام و خدمات شهری معمولاً دچار کمبود نیستند.
بافت‌های حاشیه‌ای (سکونتگاه‌های غیررسمی)
بافت‌های حاشیه‌ای، بافت‌هایی هستند که بیشتر در حاشیه شهرها و کلان شهرهای کشور قرار دارند و خارج از برنامه رسمی‌توسعه شهر یا کشور شکل گرفته اند. به طورکلی ساکنین‌این بافت‌ها را گروه‌های کم درآمد و مهاجران روستایی و تهیدست شهری تشکیل می‌دهند. همچنین لازم به ذکر است که‌این بخش‌های شهر فاقد‌ایمنی، استحکام، امنیت اجتماعی، خدمات و زیرساخت‌های شهری می‌باشند.
دیدگاه‌های مداخله در بافت‌های فرسوده شهری
اصولاً هدف مداخله در بافت‌های فرسوده شهری، یافتن راه حل‌های بهینه برای حل مسائل و مشکلات شهروندان است. درواقع مداخلات به بافت‌های شهری، نظام ارزشی، ‌ایدئولوژیکی و اقتصادی شهر توجه نشان می‌دهند.
۱. مداخله در بافت‌های فرسوده شهری از دیدگاه کالبدی
نخستین مسئله‌ای که در امر مداخله در بافت‌های فرسوده مدنظر است، جنبه کالبدی آن می‌باشد. به طورکلی بافت‌های فرسوده با معضلات متعددی مواجه می‌باشند که ازجمله مهم ترین آن‌ها، ناپایداری ابنیه و عدم‌ایمنی ساکنان آن است. درواقع بناهای‌این بافت‌ها به علل گوناگون ازجمله قدمت، استفاده از مصالح بی دوام و یا کم دوام و عدم رعایت شیوه‌های صحیح ساخت وساز، از استحکام و پایداری لازم برخوردار نیستند.
مشکل دوم در‌این نوع از بافت‌ها و ابنیه عدم کارایی و ناتوانی‌این بافت‌ها در پاسخگویی به نیاز شهروندان است.
دسترسی‌های نامناسب و نفوذناپذیری‌این بافت‌ها، علاوه بر‌این که عملیات امدادرسانی در مواقع خطر را با مشکل مواجه می‌سازد و گاه عدم دسترسی سواره ساکنان بافت می‌شود.
همچنین‌این معابر به علت دارا بودن پیچ وخم بسیار و عدم امکان نظارت مردم و مسئولان، زمینه بروز مشکلات اجتماعی عدیده‌ای ازجمله خریدوفروش مواد مخدر، حضور معتادان و وقوع جرم را فراهم می‌آورد. مسائل دیگر‌این بافت‌ها، عدم وجود و یا کمبود تأسیسات و تجهیزات شهری، ریزدانگی قطعات مسکونی، هم جواری کاربری‌های ناسازگار و کیفیت نامطلوب بصری می‌باشد. لازم به ذکر است که هرگونه مداخله کالبدی در بافت‌های شهری باید باهدف حل‌این مسائل و ارتقای سکونت انجام گیرد.
۲. مداخله در بافت‌های فرسوده شهری از دیدگاه اجتماعی
بدانید که مداخله در بافت‌های شهری امری کاملاً اجتماعی است و بافرهنگ جامعه در ارتباط است. ازاین رو انتخاب روش‌ها و گزینه‌های مناسب برای مداخله می‌تواند خطر دگرگونی اجتماعی ناشی از جابه جایی جمعیت را کاهش دهد و به جای سودآوری‌های اقتصادی، سودآوری‌های اجتماعی را در پی داشته باشد. به طورکلی در نوسازی اجتماعی احساس تعلق به مکان معنا پیدا می‌کند و مکان هویت می‌یابد
نکته‌ای که در مداخله در بافت‌های شهری حائز اهمیت می‌باشد، امر مشارکت مردمی‌است.
هرگونه مداخله در بافت‌های زنده شهری، بدون مشارکت ساکنان به نتیجه نمی‌رسد؛ بنابراین مشارکت به معنای واقعی آن، یعنی شرکت فعال شهروندان در حیات مدنی خویش، در همه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و عرصه‌های دیگر وجود دارد.
لازم به ذکر است که پیامدهای اجتماعی‌این نوع مداخله در بافت‌های فرسوده شهری معمولاً شامل: ارتقایشان سکونتی بافت، اعتمادسازی متقابل بین ساکنان و متولیان امر، تأمین حق امنیت سکونت، کاهش بیکاری و جرم، ‌ایجاد مراکز فعال جهت افزایش تعاملات اجتماعی، مشارکت ساکنان در فرآیند تصمیم سازی و تصمیم گیری، تشکیل سازمان‌های غیردولتی داوطلبانه جهت حمایت از فرآیند توسعه در‌این بخش‌ها، توجه خاص به گروه‌های آسیب پذیر به ویژه زنان و جوانان و پرورش قابلیت‌های متناسب با توانایی، مهارت و دانش می‌باشد.
۳. مداخله در بافت‌های فرسوده شهری از دیدگاه اقتصادی
همان طور که میدانید یک شهر تنها در قالب مجموعه‌ای از ساختمان‌ها، خیابان‌ها، پارک‌ها و مراکز تجاری و تفریحی تعریف نمی‌شوند.‌این مکان‌ها محصول فرآیندی برای افزایش کارایی‌ها، تحرک عوامل تولید، گسترش نوآوری‌ها و پاسخگویی به نیازهای جوامع انسانی‌ایجادشده و توسعه یافته اند؛ به عبارت دیگر ساخت کالبدی شهرها منشأ اقتصادی داشته و سهم مهمی‌را در تاریخ توسعه اقتصادی کشورها‌ایفا نموده است.
در‌این میان ارتباط متقابل میان ساختار کالبدی شهرها و مؤلفه‌های اقتصادی موجب می‌شود تا اغلب مداخلات در بافت کالبدی شهرها با بازتاب اقتصادی همراه باشد.
چراکه‌این بازتاب بر روی ساخت کالبدی شهرها منعکس شده و تغییرات دوره‌ای را در پی خواهد داشت که ازجمله‌این تغییرات را می‌توان شامل تغییر در قیمت زمین، تغییر در هزینه حمل ونقل، تغییر در برتری نسبی نواحی شهری و تغییر در تمرکز فعالیت‌های شهری دانست.
بافت فرسوده
انواع شیوه‌های مداخله
جالب است بدانید که مهم ترین مفاهیم به کاررفته در مرمت شامل نوسازی، بهسازی و بازسازی است که روی هم مداخله را معنا می‌کنند.

بهسازی
سلسله اقداماتی که به منظور بهبود کالبد در کوتاه مدت صورت می‌گیرد و شامل چهار اقدام تعمیرات، حفاظت، حمایت و استحکام بخشی بوده که روی هم رفته مفهوم فیزیکی بهسازی را معنی می‌کنند.
فعالیت بهسازی باهدف استفاده از امکانات بالقوه و بالفعل موجود و تقویت جنبه‌های مثبت و تضعیف جنبه‌های منفی از طریق حمایت، مراقبت، نگهداری، احیا، استحکام بخشی و تعمیر صورت می‌پذیرد. در اقدامات مربوط به بهسازی، مداخله‌ای چشم گیر در کالبد صورت نمی‌گیرد؛ زیرا کالبد در شرایط مناسبی به سر می‌برد و تنها با جایگزینی عملکرد مناسب فعالیت، از فرسایش فضای شهر جلوگیری می‌شود؛ بنابراین با‌ایجاد تغییراتی در فعالیت‌های شهری، می‌توان شاهد فضاهای مطلوب بود.
نوسازی
مجموعه اقداماتی که ساختارهایی نو را به جای بناهای قدیمی‌می‌نشاند و با چنین فعالیتی جلوه بسیار نو به بنا می‌دهد. درواقع فعالیت نوسازی باهدف افزایش کارایی و بهره وری، بازگرداندن حیات شهری به بافت می‌باشد و از طریق نو کردن، توان بخشی، تجدید حیات، انطباق و دگرگونی صورت می‌پذیرد.
بازسازی
به طورکلی‌این مفهوم به معنای بازسازی مکانیکی بنا بدون در نظر گرفتن ابعاد فکری و نظری نو پرداز در یک وضعیت ساختاری معماری و یا شهرسازی تخریب شده است. در‌این نوع مداخله نه تنها هیچ الزامی‌برای حفظ گذشته وجود ندارد بلکه باهدف‌ایجاد شرایط جدید زیستی و کالبدی فضایی و از طریق تخریب، پاک سازی و دوباره سازی صورت می‌پذیرد.
تفاوت بهسازی با نوسازی
به طورکلی خیلی از افراد و حتی مهندسین تازه کار تفاوتی بین‌این دو مسئله قائل نبوده و غالباً فکر می‌کنند که بهسازی با بازسازی یک مفهوم می‌باشد؛ اما جدا از شبیه بودن اسم‌این دو بخش با یکدیگر در نوع کار و هسته ی اصلی کاری به شدت با یکدیگر تفاوت‌های اساسی دارند.
به طور خلاصه می‌توان مطرح کرد که بهسازی که خیلی وقت‌ها از طرف افراد عموم جامعه و یا حتی مهندسین عمران با بازسازی اشتباه گرفته می‌شود باهدف بهسازی تقویت اعضای سازه‌ای در برابر زلزله و حوادث غیرمترقبه می‌باشد. درواقع بهسازی به معنای پیشگیری از خرابی قبل از زلزله و تخریب می‌باشد و با بهسازی می‌توان امنیت لازم را به بنا ببخشید.