شابک کتاب چیست؟ راهنمای جامع برای شناسه منحصر به فرد هر کتاب
در دنیای کتابها، هر اثر برای شناسایی و تمایز از دیگر کتابها به یک شناسه منحصر به فرد نیاز دارد. اینجاست که شماره استاندارد بینالمللی کتاب یا شابک به میدان میآید. شابک مانند یک کارت شناسایی برای کتاب عمل میکند و اطلاعات ضروری درباره آن را به اشتراک میگذارد.
در این مطلب، به طور جامع به بررسی شابک کتاب، نحوه عملکرد آن، مزایا و کاربردهایش میپردازیم. همچنین راهنمای گام به گام دریافت شابک برای ناشران و نویسندگان ارائه خواهیم داد.
شابک چیست؟
شابک، مخفف International Standard Book Number، یک کد 13 رقمی است که به طور منحصر به فرد به هر کتاب تخصیص داده میشود. این کد شامل اطلاعاتی مانند زبان، ناشر، عنوان و ویرایش کتاب است.
ساختار شابک:
شابک 13 رقمی از بخشهای زیر تشکیل شده است:
- 978: پیشوند ثابت برای تمام کتابهای دارای شابک 13 رقمی
- گروه ثبت: 3 رقمی که نشان دهنده کشور یا منطقهای است که کتاب در آن منتشر شده است. (مثلاً 978 برای ایران)
- کد ناشر: 5 رقمی که به ناشر کتاب اختصاص داده میشود.
- عنوان: 3 رقمی که به نسخه خاص و عنوان کتاب اختصاص دارد.
- رقم کنترل: 1 رقمی که برای تأیید صحت شابک استفاده میشود.
مزایای شابک:
استفاده از شابک برای کتابها مزایای متعددی دارد، از جمله:
- شناسایی منحصر به فرد: شابک به هر کتاب یک شناسه منحصر به فرد میدهد و آن را از دیگر کتابها متمایز میکند.
- فهرستنویسی آسان: شابک به کتابخانهها و کتابفروشیها کمک میکند تا کتابها را به طور دقیق فهرستنویسی و سازماندهی کنند.
- سفارش و توزیع: شابک فرآیند سفارش و توزیع کتابها را برای کتابخانهها، کتابفروشیها و توزیعکنندگان تسهیل میکند.
- جلوگیری از تقلب: شابک به جلوگیری از تقلب و انتشار غیرقانونی کتابها کمک میکند.
- دسترسی به اطلاعات: شابک به خوانندگان امکان میدهد تا اطلاعات بیشتری در مورد کتاب، مانند ناشر، نویسنده و تاریخ انتشار را پیدا کنند.
نحوه دریافت شابک:
برای دریافت شابک، ناشران و نویسندگان باید به خانه کتاب در کشور خود مراجعه کنند. فرآیند درخواست شابک معمولاً شامل تکمیل فرمهای مربوطه، پرداخت هزینه و ارائه اطلاعات کتاب است.
نکات مهم:
- شابک برای هر نسخه و ویرایش از یک کتاب باید منحصر به فرد باشد.
- شابک را میتوان بر روی جلد کتاب، صفحه عنوان و اطلاعات کتابشناختی آن درج کرد.
- در صورت تغییر اطلاعات کتاب، مانند ناشر یا عنوان، باید شابک جدیدی دریافت شود.
شابک: کلیدی برای نظم و دسترسی در دنیای کتابها
شابک ابزاری ضروری برای ناشران، کتابخانهها، کتابفروشیها و خوانندگان است. این کد منحصر به فرد به سازماندهی و شناسایی کتابها، تسهیل فرآیندهای سفارش و توزیع، جلوگیری از تقلب و ارائه اطلاعات مفید به خوانندگان کمک میکند.
با استفاده از شابک، دنیای کتابها به مکانی کارآمدتر و قابل دسترستر برای همه تبدیل میشود.
منابع:
- https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8
- https://ketab.ir/
شابک کتاب چیست؟ متن ویرایش شده ی کتاب برای گرفتن شابک راهی خانه کتاب می شود. اولین قدم، اخذ شابک کتاب از اداره شابک است. (شابک : ISBN ، یک کد سیزده رقمی بین المللی است که دربر گیرنده کلیه مشخصات کتاب خواهد بود و این کد را ناشران به تعداد از خانه کتاب دریافت کرده و در اختیار دارند) بطور معمول ناشران، شابک را به صورت گروهی از اداره شابک دریافت می کنند. به این ترتیب برای هر کتاب رسیده، یکی از شماره های شابک دریافتی را اختصاص می دهند و پس از تکمیل فرم شابک (جدولی که برابر هر شماره شابک نام کتاب چاپ شده قرار گرفته است) را به انضمام کتاب های چاپ شده به شابک ارائه می نمایند. اما برخی از ناشران که مجوز نشر ندارند، به صورت موردی از اداره شابک، شماره شابک را دریافت و در کتاب درج می نمایند. این ناشران نیز بعد از چاپ کتاب، باید ۵ نمونه از کتاب را به اداره شابک تحویل دهند.
پرسش و پاسخ درباره شابک کتاب
۱. شابک کتاب چیست؟
شابک (ISBN) که مخفف عبارت “International Standard Book Number” است، یک شناسه منحصر به فرد برای کتابها است. این شماره به هر کتاب اختصاص داده میشود تا آن را از دیگر کتابها متمایز کند. شابک شامل یک رشته عددی ۱۳ رقمی است که اطلاعاتی نظیر کشور، ناشر و نسخه کتاب را مشخص میکند.
۲. چه اطلاعاتی از طریق شابک قابل شناسایی است؟
شابک اطلاعات مختلفی درباره یک کتاب را در اختیار میگذارد که شامل:
- کد کشور: شابک نشاندهنده کشوری است که کتاب در آن منتشر شده است.
- کد ناشر: هر ناشر یک کد منحصر به فرد دارد که در شابک ذکر میشود.
- شماره کتاب: این بخش مربوط به شماره منحصر به فرد کتاب است که آن را از سایر کتابها متمایز میکند.
- نسخه کتاب: شابک شامل نسخه خاص کتاب است که ممکن است در برخی موارد بهطور متفاوت در نسخههای مختلف کتاب تغییر کند.
۳. آیا هر کتابی به شابک نیاز دارد؟
خیر، فقط کتابهایی که قصد دارند بهصورت رسمی و در سطح جهانی منتشر شوند، نیاز به شابک دارند. این شماره برای کتابهایی که به فروش عمومی عرضه میشوند، ضروری است، اما کتابهایی که بهصورت داخلی یا برای توزیع محدود منتشر میشوند ممکن است نیازی به شابک نداشته باشند.
۴. چگونه میتوان شابک کتاب را دریافت کرد؟
برای دریافت شابک، نویسندگان یا ناشران باید از طریق سازمانهای ملی شابک (مانند سازمان شابک ایران یا نمایندگیهای شابک در دیگر کشورها) اقدام کنند. این سازمانها درخواستها را بررسی کرده و شماره شابک منحصر به فرد برای کتاب صادر میکنند.
۵. آیا شابک کتاب قابل تغییر است؟
نه، شابک هر کتاب ثابت است و تغییر نمیکند. پس از اینکه شابک به یک کتاب اختصاص داده شد، این شماره دیگر قابل تغییر نیست. حتی اگر کتاب بهروزرسانی شود یا تغییرات در محتوای آن ایجاد شود، شماره شابک باقی میماند.
۶. آیا شابک فقط برای چاپهای فیزیکی کتابها ضروری است؟
نه، شابک هم برای نسخههای چاپی و هم برای نسخههای دیجیتال (مثل کتابهای الکترونیکی) ضروری است. کتابهایی که بهصورت دیجیتال منتشر میشوند نیز باید یک شابک اختصاصی برای شناسایی در بازار دیجیتال داشته باشند.
۷. آیا کتابهایی که بدون شابک منتشر میشوند معتبر هستند؟
اگرچه کتابهایی که شابک ندارند ممکن است هنوز معتبر باشند، اما عدم وجود شابک برای کتاب بهویژه در دنیای نشر بینالمللی میتواند مشکلاتی در فروش و توزیع آن ایجاد کند. شابک به شناسایی سریعتر کتابها کمک میکند و همچنین امکان دسترسی به اطلاعات دقیق کتاب را فراهم میآورد.
۸. آیا شابک تنها مختص کتابهای منتشر شده است؟
خیر، شابک مخصوص به کتابها است و تنها برای کتابهایی که به صورت چاپی یا دیجیتال منتشر میشوند اختصاص مییابد. این شماره بهطور ویژه برای شناسایی آثار چاپی استفاده میشود و در مورد سایر آثار مانند مقالات، نشریات یا مجلات کاربرد ندارد.
۹. چرا شابک مهم است؟
شابک برای شناسایی و پیگیری کتابها در بازارهای جهانی بسیار حیاتی است. این شماره به ناشران، کتابفروشان، کتابخانهها و حتی خریداران کمک میکند تا بهراحتی به کتابها دسترسی پیدا کنند. همچنین، شابک به کتابها هویت قانونی میدهد و در فرآیند توزیع و فروش کتابها نقش مهمی دارد.
۱۰. آیا شابک برای تمام نسخههای یک کتاب الزامی است؟
بله، هر نسخهای از یک کتاب که تغییرات چشمگیری در آن ایجاد شده باشد (مانند نسخههای چاپی جدید یا نسخههای الکترونیکی)، باید شابک مخصوص به خود را داشته باشد. این شامل کتابهای جدید، چاپهای تجدید شده، و همچنین کتابهای ویژه مانند نسخههای چاپ شده در رنگهای متفاوت یا با تغییرات محتوایی است.
